Czy na podstawie literatury i sztuki można udowodnić twierdzenie , że nadrzędnymi cechami baroku był przepych i kunszt?

Geneza nazwy baroku :

Prawdopodobnego źródła pochodzenia terminu "barok" należy szukać w języku portugalskim lub hiszpańskim. W języku tamtejszych jubilerów słowo baruecco oznaczało rzadko spotykaną perłę o nieregularnym kształcie czy też ogólnie jakiś kapryśne, nieprawidłowe dzieło sztuki.

A zatem samo słowo "barok" znano już w wieku szesnastym; prawdopodobna etymologia tego pojęcia wywodzi się z portugalskiego wyrazu barocco, czyli perły o nieregularnym kształcie. W początkowym okresie było niejako równoważne z rzeczą niezwykła i dziwną oraz miało negatywne zabarwienie. Przymiotnikiem "barokowy" - ujemnym w swej wymowie - w czasach oświecenia określano niektóre z przejawów sztuki wieków siedemnastego i osiemnastego. Jeszcze nawet w XIX wieku historycy sztuki - mocno tkwiący w ideałach klasycznego piękna - twierdzili, że barok to ledwie końcowa faza odrodzenia, wręcz "zdziwaczały renesans".

I dopiero pod tego wieku epoka baroku zaczęła być doceniana, by powoli z niepełnowartościowego potomka okresu odrodzenia stać się stylem pełnoprawnym i odrębnym, który rządził się swoimi kryteriami piękna.

Istnieją też inne hipotezy odnośnie do pochodzenia tego pojęcia. Niezależnie jaki ustalimy źródłosłów, należy przyjąć, iż terminem barok w kulturze europejskiej jest określany okres od końca XVI wieku do polowy wieku XVIII.

Barok był w sztuce epoką - w porównaniu do harmonijnych i niejako klasycznych okresów jak renesans i oświecenie - można rzec dość dziwną i ponurą. Prawdopodobnie dlatego dziewiętnastowieczni badacze, którzy zarzucali barokowi nie tylko barbarzyństwo, ale i nieprzestrzeganie idealnych kanonów w sztuce, uznawali go za epokę "zepsucia i upadku wszelkiego smaku". Sąd ten był wynikiem po pierwsze - niewielkiej w XIX wieku wiedzy o literaturze epoki baroku, a także po drugie - stosunku badaczy do ideału klasycznej formy w twórczości. Zwłaszcza ten drugi element decydował o tym, iż każda inność, każde odstępstwo od reguł klasycznych, były odbierane negatywnie.

Na szczęście z końcem ubiegłego wieku zmienił się stosunek badaczy literatury do okresu baroku i wówczas zaczęto widzieć w nim również piękno oraz wartości pozytywne.

Jako okres historyczno-literacki barok, chociaż korzenie jego sięgają wieku szesnastego, zasadniczo dotyczy wieku siedemnastego, a nawet w niektórych regionach trwał jeszcze w 1. połowie wieku osiemnastego. W nieco opóźnionej w porównaniu do innych państw Europy Polsce barok pojawia się w końcu lat osiemdziesiątych wieku szesnastego. Wstępna faza trwała do lat 20. wieku siedemnastego, zaś rozkwit epoki przypada na wiek siedemnasty - wiek najbardziej chyba niespokojny i burzliwy w historii Rzeczpospolitej. Koniec epoki to lata pomiędzy rokiem 1700 a 1730. To przecież właśnie czas wojny z Turcją, potop szwedzki, wojna z Moskwą, powstanie Chmielnickiego i odsiecz Wiednia. I o ile okres panowania Jana Kazimierz był ogromnie niespokojny, to czasy saskie czyli okres Augustów II Mocnego i III był już epoką kryzysu Rzeczpospolitej.

Sztuka okresu baroku jest datowana na lata 1590-1770. Miała bardzo różnorodne oblicze. Najbardziej typowy i pełny styl barokowy występował przede wszystkim w krajach ultrakatolickich, takich jak: Włochy, południowe

Niemcy, Austria, Hiszpania, Czechy i Włochy. Nurt zwany klasycyzmem barokowym wyodrębnił się we Francji, Anglii oraz Holandii.

Początki baroku sięgają roku 1590 i związane są ze stolicą świata katolickiego - Rzymem. Wczesna faza pozostawała pod silnym wpływem kontrreformacji. W połowie wieku szesnastego na soborze trydenckim podjęta została walka z upadkiem obyczajów i zeświecczeniem życia, a przede wszystkim z protestantyzmem. Próba ponownego przyciągnięcia wiernych do Kościoła katolickiego zaowocowała narodzinami sztuki baroku, która wyróżniała się szczególnym oddziaływaniem na odbiorcę. W porównaniu do sztuki renesansu, która ceniła doskonałość i piękno obiektywne, barok chętnie odwoływał się do artystycznej perswazji. Podporządkowana zasadzie złudzenia i przekonania sztuka baroku miała poruszać uczucia, czarować zmysły, wpływać na dusze człowieka. Miała ona za zadanie zwrócić uwagę wiernych na katolicyzm, na nowo rozpalać ich żarliwość, a także oszałamiać potęgą wizji wypełnionych mistycyzmem. To dlatego wnętrza pełne były bogatej scenerii, muzyka brzmiała wzniośle, zaś woń palonych kadzideł potęgowała wrażenia zapachowe. Dzięki używaniu różnorodnych materiałów i barw, stwarzano złudzenie niebiańskiej rzeczywistości, w której tryumf Boga i świętych stanowił niezwykłe widowisko. pełne bogactwa i przepychu kościoły barokowe stanowiły kontrast z prostota i surowością protestanckich zborów. W siedemnastym i osiemnastym wieku miał miejsce wzrost absolutnej władzy świeckiej, gloryfikowano więc monarchę i jego dwór. Barok w sposób doskonały realizował cele propagandowe oraz ceremonialna prezentacyjność. Dynamika, napięcie i ruch stały się przeciwieństwem umiaru, płaszczyznowości i statyczności doby renesansu. W barokowej kompozycji nie korzystano z obowiązującej wcześniej zasady równowagi elementów, ale całość dzieła była podporządkowana jednej i dominującej części albo kilku mocnym akcentom oraz stosowano silne efekty światłocienia i wybujałe, masywne formy.

Architektura

Architektura okresu baroku, która czerpała wzory ze starożytnego antyku, była bogatsza i bardziej skomplikowana od renesansowej. Ożywiano i urozmaicano bryły budynków. Łączono w pary kolumny, a następnie skręcano spiralnie, zwielokrotniano poprzez nakładanie na siebie pilastry, zaś fronty fantazyjnie kształtowano. Mocno wystające załamywane i wyginane gzymsy stanowiły element charakterystyczny budowli barokowych. Masywne ściany były zdobione rzeźbami. Najważniejsze i najbardziej efektowne w zewnętrznym wystroju zewnętrznych kościołów były fasady. Kościoły te jednak były najczęściej dwukondygnacyjne i zwieńczone frontonem oraz nie miały wież albo też dwie wieże zostały rozsunięte na boki. Integracja przestrzeni wnętrz stanowiła charakterystyczną cechę sakralnych budowli epoki baroku. To dlatego szczególnie w podłużnych kościołach stosowano z jednej strony bardzo szeroką nawę główną, z drugiej redukowano nawy boczne oraz korzystano z planu centralnego. Najczęściej wybierano elipsę nie koło (jak to było w renesansie), co umożliwiało na dynamiczne kształtowanie wnętrza oraz pozwalało na bardziej funkcjonalne łączenie planu centralnego z podłużnym. Stały element kościołów stanowiły też kopuły. We wnętrzu budowli trzy sztuki - architektura, rzeźba i malarstwo - były częstokroć pełną ruchu jednością. Za pomocą iluzji udawało się niewiarygodnym wizjom nadawać prawdopodobieństwo. Widz był wprowadzany w błąd poprzez atak zaskakującymi rozwiązaniami takimi jak: domalowywanie nieistniejących elementów architektonicznych - okna, gzymsy, kolumny. Pod sklepieniami umieszczane były fruwające w powietrzu postacie. Dzięki zastosowaniu iluzjonistycznej perspektywy zbieżnej wnętrza podwyższały się o kilkanaście metrów, sklepienia otwierały się i ukazywały bezkres przestrzeni nieba. Następowało zjawisko teatralizacji sztuki - liczył się efekt a nie obiektywna prawda. To dlatego aby stworzyć złudne wrażenie bogactwa wystarczało zastosować pozłacane drewno, a barwiony stiuk świetnie udawał szlachetność marmuru.

Podsumowując można stwierdzić słuszność tezy postawionej w temacie. Barok był epoką w której cechą nadrzędną był przepych kunszt i bogata forma. Mimo iż początkowo barok był postrzegany jako zła i nieciekawa epoka współcześni badacze odkryli jej piękno i docenili panujące wtedy wartości.