Słysząc powieść historyczna najczęściej myślimy od razu: Sienkiewicz. Ale przecież powieść historyczna nigdy tak naprawdę nie przestała być popularna. Jest to gatunek, po którego chętnie sięgają czytelnicy, nic zatem dziwnego, że ma się świetnie, choć ewoluuje.

Powieść historyczna - wyjaśnienie pojęcia, geneza naroodzin

Powieść historycznato ten typ gatunku, w którym świat przedstawiony i zdarzenia składające się na fabułę umieszczone są w minionym czasie i odległej przestrzeni. Mówi się zatem o obecności w tym gatunku tzw. kategorii historyczności, której wyznacznikami są m.in. narrator wszechwiedzący, świat przedstawiony wzbogacony w atrybuty charakterystyczne dla określonej epoki, stylizacja archaiczna języka literackiego, zaś tworzenie wizerunków oraz ich wartościowanie odbywa się perspektywy teraźniejszości. 

Za ojca gatunku uznaje się Waltera Scotta - wybitnego szkockiego powieściopisarza, najbardziej znanego z powieści Ivanhoe, opowieści o ulubieńcu Ryszarda Lwie Serce (choć pierwszą z tego gatunku historycznego powieścią Scotta był Wawerley, wydany w 1814 roku i opowiadający o bohaterze powstania jakobickiego).

Jednak korzeni tej odmiany gatunku szuka się daleko przed rokiem 1814 i wskazuje się na tradycje Homera, średniowieczne romanse rycerskie oraz późniejsze, XVI oraz XVII-wieczne romanse awanturnicze.

Powieść historyczna - cechy gatunkowe

Powieść historyczna ewoluuje przez wieki, w zależności od obowiązujących nurtów oraz prądów literackich, zdolności pisarskich twórców i oczekiwań czytelniczych. Jednak można wskazać jej tradycyjnie przypisywane cechy:

- narrator najczęściej trzecioosobowy, wszechwiedzący, orientujący się w najważniejszych wydarzeniach historycznych i ich konsekwencjach (są jednak od tej reguły odstępstwa, gdy powieść jest pisana, np. w konwencji pamiętnikarskiej - z reguły tak pisze, np. popularna dziś popularna Philippa Gregory czy ciągle cieszący się uznaniem Robert Graves),

- na tle określonej, starannie i szczegółowo ukazanej epoki przedstawieni są zazwyczaj bohaterowie fikcyjni - choć i to nie jest stałą konwencją - powieść może być zbeletryzowanym portretem bohatera historycznego,

- niezmienną cechą jest stylizacja językowa na język danej epoki - może to być archaizacja zarówno w języku narracji, obowiązkowo w wypowiedziach bohaterów.

Poszczególne cechy powieści historycznej będą się jednak różnić w zależności od tego, z jakim jej typem mamy do czynienia. Powieść historyczna dzieli się bowiem na kilka podgatunków cieszących się zmienną popularnością, zgodnie z podstawowymi prądami epoki bądź obowiązującej kultury:

- powieść biograficzną,

- klasyczną powieść historyczną rodzaju określanego jako "walterskotowski",

- powieść dwudziestowieczną,

- powieść historyczno-fantastyczną.

Powieść historyczna - najbardziej znani polscy autorzy

Rzeczywiście najbardziej kojarzonym i uznanym reprezentantem gatunku jest polski Dumas, czyli Henryk Sienkiewicz, autor Trylogii, Krzyżakówi Quo vadis. Ale równolegle z nim pisali przecież Józef Ignacy Kraszewski czy Bolesław Prus, który stworzył cenionego Faraona. 

W kolejnym wieku powieściami historycznymi zasłynęli m.in. Stefan Żeromski, Karol Bunsch, Wacław Berent i specjalizujące się w tym typie powieści właśnie Hanna Malewska oraz Zofia Kossak-Szczucka. 

Dziś popularnością cieszą się Jacek Komuda, autor powieści i opowiadań historycznych osadzonych głównie w realiach Polski sarmackiej oraz Elżbieta Cherezińska, autorka zainteresowana historią Polski doby średniowiecza oraz czasów wojennych, która napisała również czterotomową opowieść o X i XI-wiecznej Skandynawii epoki wikingów. To, jak chętnie są to czytani autorzy, świadczy najlepiej o tym, że powieść historyczna ma się świetnie.