Wypracowania

zanieczyszczenie i ochrona środowiska na przykładzie woj. śląskiego

Województwo Śląskie leży w południowej Polsce. Graniczy z województwami: opolskim, łódzkim, świętokrzyskim, małopolskim oraz Czechami i Słowacją.

Powierzchnia województwa wynosi 12 294 km2 (3,9% powierzchni Polski)

Liczba mieszkańców - 4830 tys., (12,5 % ludności Polski). Jest to najgęściej zaludniony region w Polsce - na 1km2 przypada 393 osób.

Województwo Śląskie obejmuje zróżnicowany krajobrazowo teren od Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, poprzez Pogórze Beskidzkie, po lesiste obszary Niziny Śląskiej i zurbanizowany obszar Wyżyny Śląskiej. Wschodni kraniec województwa tworzy malownicza Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.

Obszar województwa należy do dorzeczy Wisły i Odry. Główne rzeki to: Wisła biorąca swój początek w Beskidzie Śląskim, Odra, Warta, Pilica, Mała Panew, Liswarta, Soła.

Województwo śląskie, zwłaszcza teren Górnośląskiego Okręgu Przemysłpwego, boryka się z problemem ochrony środowiska na terenach przemysłowych oraz poprzemysłowych. Intensywne zmiany środowiska przyrodniczego, które spowodował rozwój przemysłu ciężkiego bardzo trudno jest odwrócić. W wyniku industrializacji i zmian w podejściu do problemów ochrony środowiska w całym kraju można zauważyć poprawę jakości środowiska tego terenu.

Zanieczyszczeniem środowiska nazywamy wszystkie substancje ciekłe, gazowe i stałe wprowadzane do środowiska w sposób naturalny lub poprzez działalność człowieka, w ilościach które mogą spowodować i ujemne zmiany w środowisku a także zagrożenia zdrowia ludzkiego

Region śląski należy do obszarów o silnie zdegradowanym środowisku przyrodniczym. Degradacja środowiska to pogorszenie stanu środowiska przyrodniczego polega na ubożeniu składu gatunkowego, pogorszeniu jakości wszystkich jego elementów, zmniejszeniu biologicznej aktywności, głównie w wyniku gospodarczej działalności człowieka. W regionie tym przyczyną takiego stanu stała się intensywna eksploatacja i przeróbka surowców mineralnych, rozwój przemysłu ciężkiego, transportu i duże zurbanizowanie.

Pod wpływem zanieczyszczenia środowiska niekorzystne zmiany w środowisku przyrodniczym powstają we wszystkich jego elementach. Mogą to być przeobrażenia rzeźby terenu, zanieczyszczenie atmosfery, zmiany stosunków wodnych, degradacja gleb i szaty roślinnej. Te wszystkie zmiany powodują obniżenie zdrowotności mieszkańców zanieczyszczonych terenów.

W granicach województwa śląskiego znajduje się obszar największego ekologicznego zagrożenia - Górnośląski Okręg Przemysłowy, gdzie najdotkliwsze szkody powoduje energetyka, hutnictwo żelaza i stali oraz górnictwo, jako główni producenci odpadów przemysłowych. W całym województwie śląskim rocznie wytwarza się prawie 59 mln t odpadów (ok. 50% wszystkich w Polsce), w tym 8-9 mln t szczególnie niebezpiecznych; emisja pyłów wynosi 74 tys. t (oczyszczane w 98%), gazów - 534 tys. t (oczyszczane w 26%); do wód powierzchniowych odprowadza się ok. 17% nie oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych. Biologicznie i chemicznie oczyszcza się jedynie 40% ścieków. Województwo śląskie charakteryzuje się najniższym w Polsce odsetkiem obszarów chronionych - tylko 13,2% powierzchni województwa. Na terenie województwa są 4 parki krajobrazowe oraz północno - zachodnia część Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych.

ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA

Zanieczyszczeniem powietrza nazywamy wprowadzanie do atmosfery substancji stałych, ciekłych lub gazowych w takich ilościach, które mogą ujemnie wpływać na stan atmosfery, zdrowie człowieka i wszystkie elementy środowiska oraz powodować szkody związane z występowaniem zanieczyszczeń w powietrzu.

Na terenach miejskich zanieczyszczenie powietrza ma swoje źródła w kilku sektorach ludzkiej działalności. W sezonie letnim występują głównie zanieczyszczenia pochodzenia przemysłowego, natomiast w sezonie grzewczym dominującym źródłem zanieczyszczeń, przede wszystkim pyłu, dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz węglowodorów, są paleniska domowe i lokalne kotłownie. Coraz istotniejszym źródłem zanieczyszczenia powietrza są spaliny samochodowe, zwłaszcza w aglomeracjach miejskich i w rejonie dróg o dużym natężeniu ruchu. W emisjach tlenków azotu i węglowodorów z pojazdów upatruje się jednej z głównych przyczyn wzrastającego poziomu stężeń ozonu troposferycznego. Reakcje chemiczne z udziałem prekursorów ozonu (tlenki azotu i lotne związki organiczne) i promieniowania słonecznego w decydujący sposób kształtują wysokie stężenia ozonu, szkodliwe dla ludzi i roślin. Do substancji, które mają szczególnie szkodliwy wpływ na organizmy żywe należą związki organiczne. Na Śląsku, oprócz typowego profilu zanieczyszczeń powietrza emitowanych ze źródeł przemysłowych, występują znaczne zanieczyszczenia z transportu drogowego.

Tab.1.Emisja zanieczyszczeń powietrza w województwie śląskim w tyś. Ton

1999

2000

2001

2002

Pyłowe

42,8

38,5

32,8

30,5

Gazowe

33952

34388

34094

37737

Źródło: Rocznik statystyczny woj. śląskiego 2001

Województwo śląskie zajmuje jedno z pierwszych miejsce w kraju pod względem emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza. W 1999 roku emisja zanieczyszczeń pyłowych wynosiła 42,8 tys. Mg/rok pyłu (21,3% emisji w Polsce), do 2002 roku jej wielkość zmniejszyła się do 30,5 tys. Wzrosła natomiast emisja gazów z 33 952 tys. Mg/rok zanieczyszczeń gazowych (16,3% emisji w Polsce) w 1999 roku, do 37 737 tys. W 2002 roku.

Rozkład przestrzenny emisji zanieczyszczeń na terenie województwa śląskiego jest nierównomierny, a główna jej część skoncentrowana jest w konurbacji górnośląskiej, Bielsku Białej, Częstochowie i Rybniku.

Najistotniejsze substancje zanieczyszczające występujące w powietrzu, które ze względu na notowany poziom w stosunku do stanu normatywnego stanowią największe zagrożenie dla zdrowia mieszkańców województwa śląskiego to pył, dwutlenek siarki, tlenki azotu i tlenek węgla oraz węglowodory aromatyczne.

Zakłady przemysłowe, które powodują szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza zanieczyszczenia, znajdują się w 9 śląskich miastach: Bytom, Gliwice, Ruda Śląska, Bielsko-Biała, Dąbrowa Górnicza, Rybnik, Zabrze.

Na terenie województwa śląskiego znajduje się 19 zakładów, które są szczególnie uciążliwe dla środowiska. Pod względem ilości takich zakładów województwo śląskie zajmuje pierwsze miejsce w skali kraju.

Do największych emitentów zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego należy przemysł energetyczny - największe emisje dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz pyłu zawieszonego, następnie hutnictwo żelaza i stali - także związki chloru, fluoru oraz metale ciężkie w pyle.

Według danych z "Rocznika statystycznego Województwa Śląskiego, 2000", emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w 1999 r. wyniosła 42,8 tys. Mg, w tym 34,6 tys. Mg pochodziło ze spalania paliw. Emisja zanieczyszczeń gazowych wynosiła 33 952 tys. Mg, w tym: dwutlenek siarki stanowił 199,5 tys. Mg, tlenki azotu 79,7 tys. Mg, tlenek węgla 117,5 tys. Mg a dwutlenek węgla 33 362 tys. Mg. W urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń zatrzymano 98,8% zanieczyszczeń pyłowych i 28,8% zanieczyszczeń gazowych.

Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów objętych sprawozdawczością statystyczną w 1999 roku zobrazowano na mapie 3.1. Najwięcej pyłów emitowanych jest z terenu Łazisk Górnych [96,1 Mg/km2/rok], Będzina [48,5 Mg/km2/rok], Rybnika [45,1 Mg/km2/rok], Dąbrowy Górniczej [25,4 Mg/km2/rok], Jaworzna [24,3 Mg/km2/rok], Siemianowic Śląskich [24,0 Mg/km2/rok], Chorzowa [21,6 Mg/km2/rok]. Średni wskaźnik emisji zanieczyszczeń pyłowych dla woj. śląskiego wynosił 3,5 Mg/km2/rok.

Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów objętych sprawozdawczością statystyczną w 1999 roku zobrazowano na mapie 3.2. Najwięcej zanieczyszczeń gazowych emitowanych jest z terenu Będzina [103 475 Mg/km2/rok], Rybnika [55 472 Mg/km2/rok], Jaworzna [43 615 Mg/km2/rok ], Chorzowa [22 488 Mg/km2/rok], Rudy Śląskiej [18 417 Mg/km2/rok], Dąbrowy Górniczej [17 825 Mg/km2/rok], Czechowic-Dziedzic [16 590 Mg/km2/rok]. Średni wskaźnik emisji zanieczyszczeń gazowych dla woj. śląskiego wynosił 2 762 Mg/km2/rok.

Żródło:www.silesia-region.pl

ODPADY - uboczne produkty działalności człowieka, nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały, szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska przyrodniczego.

Przyjmując za kryterium podziału miejsce powstawania rozróżnia się 2 grupy odpadów: odpady komunalne, powstające na terenach zamieszkanych i związane z bytowaniem ludzi, oraz odpady przemysłowe, związane z działalnością gospodarczą. Do odpadów komunalnych zalicza się m.in. odpady domowe, odpady uliczne zbierane w koszach, zmiotki uliczne, odpady z obiektów użyteczności publicznej, służby zdrowia, handlowej, itp.; do tej grupy odpadów zalicza się też zgarniany z ulic śnieg.

Do odpadów przemysłowych zalicza się m.in. produkty uboczne, tzw. odpady poprodukcyjne, odpady powstające w gospodarce magazynowej, odpady powstające w wyniku oczyszczania ścieków i emitowanych do atmosfery gazów, odpady z przemysłu wydobywczego oraz ferm hodowlanych (jeżeli nie są wykorzystywane rolniczo).

Odpady związane z węglem kamiennym dzielimy na:

odpady górnicze i odpady przeróbcze

Wszystkie odpady związane z tą branża zawierają w swym składzie skały ilaste, piaskowce, mułowce i oczywiście poszczególne składniki tych skał.

ODPADY GÓRNICZE WĘGLA KAMIENNEGO

surowe będące materiałem skalno - kruszywowym o bardzo zróżnicowanym uziarnieniu
przepalone charakteryzujące się własnościami cegły.

ODPADY PRZERÓBCZE WĘGLA KAMIENNEGO

z osadzarek będące materiałem skalno - kruszywowym o uziarnieniu 20,0 - 2,0 mm
ze wzbogacania w cieczach ciężkich o uziarnieniu 200,0 - 20,0 mm
flotacyjne o uziarnieniu poniżej 1,0 mm i wilgotności po odwodnieniu ok. 20%
mułowe o uziarnieniu poniżej 5 mm, najczęściej zawierające kilkadziesiąt procent ziarn mniejszych niż 0,2 mm, zawierają do kilkudziesięciu procent węgla
z procesu odsiarczania w trzech klasach uziarnienia, od 30,0 - 2,0 mm; 2,0 - 0,4 mm; <0,4 mm, które można porównać do pozostałych odpadów a różniące się większą zawartością siarki - do 12%

W czasie wydobycia węgla kamiennego odpady jakie powstają pochodzą z części spągowej i stropowej pokładów węgla czyli są to skały otaczające bezpośrednio pokłady węgla jak również przerosty skał występujące w pokładach węgla.

W 2001 roku według danych Głównego Urzędu Statystycznego zostało wytworzonych w Polsce 123,81 mln Mg odpadów przemysłowych, z czego w województwie śląskim wytworzono 45,87 mln Mg. Stanowi to 37,05 % ogólnej ilości odpadów wytworzonych w kraju. Odpady z przeróbki ropy naftowej, czyszczenia gazu ziemnego oraz wysokotemperaturowej przeróbki węgla wytwarzane są w największej ilości. Drugie miejsce zajmują odpady nieorganiczne z procesów termicznych. Do największych wytwórców odpadów niebezpiecznych w woj. śląskim należy przemysł hutniczy, metali nieżelaznych, koksowniczy i chemiczny. Największe ilości odpadów (powyżej 20 tys. Mg) w 1998 roku wytwarzały następujące zakłady przemysłowe: Kombinat Koksochemiczny "Zabrze", Huta Cynku "Miasteczko Śląskie", Huta "Częstochowa" wraz z koksownią, Huta Metali Nieżelaznych "Szopienice" S.A.

Na terenie woj. śląskiego zlokalizowanych jest 61 składowisk odpadów niebezpiecznych, w tym 17 czynnych (dane za 1998 r.) Największe zagrożenie stanowią odpady z zakładów likwidowanych, w których przez dziesiątki lat prowadzono produkcję z użyciem substancji szczególnie niebezpiecznych. W przeważającej części są to zakłady państwowe, dla których w budżecie nie przewidziano środków na likwidację zagrożeń spowodowanych składowaniem odpadów bez wymaganych zabezpieczeń, zaś majątek zakładu jest niewystarczający dla pokrycia nawet części wymaganych kosztów.

Przykładem takich zagrożeń są składowiska: Zakładów Chemicznych "Tarnowskie Góry", Zakładów Materiałów Izolacyjnych i Budowlanych "Izolacja" w Ogrodzieńcu, Zakładów Papierniczych w Kaletach, Zakładów Chemicznych w Rudnikach k. Częstochowy, Zakładach Chemicznych "Organika - Azot" w Jaworznie.

Największe zagrożenie dla środowiska stwarza nieczynne składowisko Zakładów Chemicznych "Tarnowskie Góry", gdzie zgromadzono ok. 1 mln 335 tys. m3 odpadów poprodukcyjnych. Odpady te, należące do odpadów niebezpiecznych, były deponowane bezpośrednio na niezabezpieczonym podłożu morfologicznym, a składowisko zlokalizowane jest nad triasowym zbiornikiem wód podziemnych, który jest źródłem wody pitnej dla ok. 1/3 aglomeracji górnośląskiej. Obecnie realizowany jest projekt unieszkodliwienia tych odpadów i rekultywacji skażonych terenów.

Wykorzystanie lub unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w dużych ilościach w zakładach takich jak: zakłady koksownicze, huty żelaza oraz huty metali nieżelaznych, wykonywane jest bezpośrednio przez wytwarzającego odpady. Inaczej przedstawia się sytuacja z odpadami wytwarzanymi w małej ilości (poniżej 1000 Mg), ale w dużej liczbie zakładów. Dotyczy to takich odpadów jak: odpady olejowe, emulsje olejowo-wodne, akumulatory ołowiowe, szlamy z obróbki metali, itp.

Na terenie woj. śląskiego działa szereg firm zajmujących się odbiorem i unieszkodliwianiem, lub gospodarczym wykorzystaniem odpadów niebezpiecznych. Są to m.in. następujące firmy:

- "RAN - Starol" w Katowicach, "Mega" w Gliwicach, "Bet-Pol" w Siemianowicach, Rafineria Czechowice-Dziedzice - oleje mineralne,

- "Remtech" z Sosnowca, "Bumar Mikulczyce" z Zabrza, Huta Metali Nieżelaznych "Szopienice" w Katowicach - emulsje olejowo-wodne,

- "Orzeł Biały" w Bytomiu, Spółka "Baterpol" w Świętochłowicach - akumulatory ołowiowe

- Polskie Odczynniki Chemiczne w Gliwicach - różnego rodzaju substancje chemiczne

- APARCO w Wodzisławiu - substancje niebezpieczne pochodzące z pochłaniaczy górniczych.

W 1999 roku dokonano aktualizacji rejestru mogilników w Polsce. Wg danych GUS w województwie śląskim znajduje się 6 mogilników lokalizowanych nad GZWP. Szacuje się, że na obszarze woj. śląskiego zmagazynowano przeterminowane środki ochrony roślin i opakowania po nich w ok. 80 miejscach. Obecnie prowadzone są prace nad sposobem ich unieszkodliwienia.

Źródła powstawania odpadów

Zgodnie ze specyfiką regionu, najwięcej odpadów powstaje w przemyśle górniczo-wydobywczym (ok. 72%), energetycznym (ok. 7%) oraz hutniczym wraz z odlewniczym (ok. 7%). Pozostałe branże to: przemysł metali nieżelaznych (0,4%), przemysł metalowy i maszynowy (0,2%), oczyszczalnie ścieków (0,2%), hutnictwo szkła (0,15%), przemysł koksowniczy (0,15%) oraz przemysł chemiczny (0,1%).

Według danych GUS, na koniec 1999 roku w województwie śląskim było nagromadzonych 805 842 tys. Mg odpadów (z wyłączeniem odpadów komunalnych), jednak liczbę tę należy traktować jako mocno zaniżoną. Wg IGO w Katowicach, ilość odpadów dotychczas nagromadzonych wynosi ok. 2 mld Mg. Odpady nagromadzone na składowiskach są wykorzystywane w celach przemysłowych i nieprzemysłowych. W 1999 r. (dane GUS) ogółem wykorzystano 2 214,3 tys. Mg odpadów z nagromadzonych na składowiskach, w tym w celach przemysłowych 55,3%.

Na podstawie danych z Śląskiego WIOŚ i IGO w Katowicach, na terenie woj. śląskiego zlokalizowanych jest 304 składowisk odpadów przemysłowych, w tym połowa to składowiska odpadów pogórniczych, węglowych. Znaczna część z nich jest termicznie aktywna.

Składowanie odpadów wytwarzanych w zakładach przemysłowych stanowi ważny problem z punktu widzenia ochrony środowiska. Odpady, które zgromadzone są na składowiskach bez ich uprzedniego właściwego zabezpieczenia, oddziałują negatywnie na środowisko. Są one szczególnie groźne, gdyż powodują zanieczyszczenie głównie wód powierzchniowych i podziemnych, a także skażenie gleb i zanieczyszczenie powietrza. Obecnie monitoringiem objętych jest 40 składowisk odpadów przemysłowych znajdujących się na terenie woj. śląskiego.

Na terenie województwa śląskiego większość składowisk odpadów przemysłowych (ok. 60 %) jest położona na wysokości od kilku do kilkudziesięciu metrów ponad powierzchnię otaczającego terenu (np. zwałowiska odpadów pogórniczych, hałdy odpadów pohutniczych).

Stopień obciążenia gmin odpadami przemysłowymi jest różny. Do gmin o największym stopniu obciążenia powierzchni odpadami należą: Knurów (ok. 4,0 mln Mg/km2), Rydułtowy (1,9 mln Mg/km2), Łaziska Górne (1,8 mln Mg/km2), Jastrzębie Zdrój (1,7 mln Mg/km2), Czerwionka Leszczyny (1,0 mln Mg/km2), następnie Gliwice, Wodzisław Śląski, Bytom, Ruda Śląska.

Odpady przemysłowe nagromadzone są zarówno na składowiskach czynnych jak i na tych, które są wyłączone z eksploatacji. Ogółem w województwie śląskim, tereny składowania odpadów nie zrekultywowane zajmują powierzchnię 3076 ha (wg danych GUS, stan na 31.12.1999 r.). W latach 1997 - 1999 zrekultywowano łącznie ok. 290 ha terenów składowania odpadów.

www.silesia-region.pl

Odpady komunalne

Odpadami komunalnymi określane są stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności, a także w pomieszczeniach użytkowanych na cele biurowe lub socjalne przez wytwarzającego odpady, w tym nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych.

Ilość odpadów komunalnych nagromadzonych na terenie woj. śląskiego jest szacowana na ponad 35 mln Mg (dane dot. 1998 r.).

Odpady niebezpieczne

W województwie śląskim w 1999 roku wytworzono ogółem ponad 121 930 Mg odpadów niebezpiecznych, z czego wykorzystano 75 894 Mg (ok. 62%) a unieszkodliwiono 46 036 Mg, w tym składowano 41 099 Mg. W tym bilansie nie uwzględniono odpadów medycznych.

Odpady z przeróbki ropy naftowej, czyszczenia gazu ziemnego oraz wysokotemperaturowej przeróbki węgla wytwarzane są w największej ilości. Drugie miejsce zajmują odpady nieorganiczne z procesów termicznych . Do największych wytwórców odpadów niebezpiecznych w woj. śląskim należy przemysł hutniczy, metali nieżelaznych, koksowniczy i chemiczny. Największe ilości odpadów (powyżej 20 tys. Mg) w 1998 roku wytwarzały następujące zakłady przemysłowe: Kombinat Koksochemiczny "Zabrze", Huta Cynku "Miasteczko Śląskie", Huta "Częstochowa" wraz z koksownią, Huta Metali Nieżelaznych "Szopienice" S.A.

Źródło:www.silesia-region.pl

Odpady bada się najczęściej w celu określenia ich szkodliwości dla środowiska przyrodniczego oraz doboru odpowiednich metod ich unieszkodliwiania. By ocenić możliwości unieszkodliwiania różnymi metodami, przeprowadza się analizę chemiczną odpadów. Właściwości nawozowe odpadów są określone przez: ogólną zawartość i rozkładalność substancji organicznej, zawartość węgla organicznego, azotu i fosforu. Właściwości energetyczne określane są przez: wartość opałową, zawartość wilgoci, zawartość popiołu i ilości substancji lotnych.

Unieszkodliwianiem nazywa się całkowite lub częściowe eliminowanie szkodliwego oddziaływania odpadów na środowisko przyrodnicze przez utylizację (gospodarcze wykorzystanie odpadów) lub izolację od środowiska. Unieszkodliwianie odpadów obejmuje:

1) selektywne gromadzenie w miejscu powstania z rozdzieleniem na te składniki, które mogą być zagospodarowane jako surowce wtórne, oraz pozostałe, wymagające izolacji;

2) składowanie na wysypiskach specjalnie zbudowanych i odpowiednio zlokalizowanych (z dala od ujęć wody pitnej, w podłożu o małej przepuszczalności itp.), zabezpieczających środowisko przed rozprzestrzenianiem się odpadów i produktów ich rozkładu (podłoże współczesnych wysypisk zabezpieczają specjalnej konstrukcji ekrany i system przewodów zbierających odcieki powstające w wyniku fermentacji, gazy są wychwytywane i oczyszczane, powierzchnia wysypisk przykryta substancjami miner., np. piaskiem);

3) kompostowanie, polegające na biochemicznym przetwarzaniu odpadów w kompost; kompost z odpadów komunalnych (zwane potocznie śmieciami), a także niektórych organicznych odpadów przemysłowych stanowi nawóz nadający się na gleby urodzajne oraz do rekultywacji terenów zdegradowanych; część odpadów nie nadająca się do nawożenia jest usuwana na wysypiska;

4) spalanie - termiczna metoda unieszkodliwiania odpadów głównie medycznych, traktowana jako najwłaściwszy sposób ich niszczenia. Zasadniczą zaletą spalania jest znaczna redukcja objętości materiału (do 95%), co poważnie obniża koszty transportu pozostałości na składowisko. Rozkładane patogenne i niebezpieczne substancje organiczne pozostawiają tylko popiół. Dodatkowo, ciepło spalania może być odzyskane i użyte do produkcji np. ciepłej wody. Jest to najbardziej radykalna metoda unieszkodliwiania odpadów - jest zalecane zwłaszcza dla odpadów stanowiących zagrożenie epidemiologiczne (np. odpadów ze szpitali); w wyniku spalania odpadów uzyskuje się ciepło wykorzystywane do ogrzewania lub przetwarzane na energię elektryczną; gazowe produkty spalania zawierające szkodliwe dla środowiska składniki (pyły, gazy: dwutlenek siarki, chlorowodór, tlenki azotu, oraz substancje trujące i rakotwórcze, np. pochodne dioksyny) muszą być przed odprowadzeniem do atmosfery oczyszczone; pozostałości po spaleniu - popiół i żużel - są składowane na wysypiskach (stanowią zaledwie 10-15% objętości odpadów i są znacznie mniej od nich szkodliwe);

5) zintegrowane systemy unieszkodliwiania odpadów polegające na łączeniu kilku metod, np. w dużych miastach stosuje się: segregację w celu odzyskania surowców wtórnych oraz ich zagospodarowanie (m.in. makulatura, szkło, metale, tworzywa sztuczne); pozostałe odpady poddaje się kompostowaniu; odpady, które nie uległy biochemicznemu rozkładowi poddaje się spalaniu i dopiero pozostałości po spaleniu składuje się; stosowanie zintegrowanych systemów pozwala na maks. zagospodarowanie odpadów i minimalizację ich szkodliwego wpływu.

Źródło:www.encyklopedia.pwn.pl

Składowanie odpadów

Składowiska odpadów są obiektami służącymi do składowania odpadów na powierzchni terenu lub też pod powierzchnią terenu w sposób który nie będzie uciążliwy dla środowiska zarówno w czasie eksploatacji składowiska jak i po jej zakończeniu.

Ze względu na zagrożenie środowiska, składowiska należą do trzeciej kategorii geotechnicznej w klasyfikacji obiektów budowlanych, i do wykonania projektu budowlanego niezbędne konieczne staje się wykonanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej z określeniem geotechnicznych warunków posadowienia.

Składowiska są budowlami inżynieryjnymi które należą do grupy najtrudniejszych obiektów budowlanych co spowodowane jest dużą powierzchnią obiektu (od kilku do kilkuset tysięcy m²), dużą pojemnością (rzędu nawet kilkunastu milionów m³), miąższością (do kilkudziesięciu metrów), okresem eksploatacji (kilkadziesiąt lat) oraz uwarunkowaną maksymalną szczelnością obiektu i jego minimalnym oddziaływaniem na otoczenie.

ODPADY KOMUNALNE

Odpadami komunalnymi (bytowo-gospodarczymi) nazywane są odpady powstające w wyniku działalności bytowo - gospodarczej człowieka w środowisku miejskim i osiedlowym do której zaliczamy również działalność handlowo-usługową, oświatową, kulturalną itd. itp.

Województwo śląskie wytwarza rocznie 55,7 mln ton odpadów, co stanowi 42% w skali kraju - na 1 km2 deponuje się ich 4,5 tys. ton, czyli 10-krotnie więcej w porównaniu z średnią krajową. Większość składowisk (ok. 60%) jest nadpoziomowa i ma charakter zwałowisk pogórniczych oraz hałd odpadów pohutniczych.

Pamiętać należy, że niektóre tereny zanieczyszczone stwarzają ryzyko dla okolicznych mieszkańców, mogą też stanowić zagrożenie na dużą skalę prowadząc do zanieczyszczenia wód podziemnych i niekorzystnie wpływać na ekosystemy.

W Polsce czynnych jest 786 składowisk komunalnych (w 1998 roku), które wytwarzają i emitują do środowiska około 11 mld m3 gazów, głównie metan, co stanowi równowartość 5,2 mln Mg umownego paliwa w skali roku. Jeżeli ilość wytwarzanego gazu jest niewielka. można go zbierać i unieszkodliwić za pomocą odpowiednich pochodni.

Udział branż przemysłu w ilości składowanych odpadów:

górnictwo - ok. 79 %

energetyka - ok. 16 %

hutnictwo metali i wyrobów z metali - ok. 2 %

pozostałe ok. 3 %

Największą ilość odpadów składowanych stanowią odpady górnicze (skała płonna i odpady z przeróbki mechanicznej węgla.

WYKORZYSTANIE ODPADÓW

Skały płonne stosowane są jako dodatek do podsadzek suchych i hydraulicznych. Takie wykorzystanie odpadów jest jednak ograniczone przez znaczne koszty oraz zmniejszenie prędkości postępu ścian likwidowanych przy użyciu podsadzki.

Skały karbońskie wykorzystywane są w robotach inżynierskich, takich jak: niwelacja terenu, zasypywanie wyrobisk odkrywkowych, budowa nasypów drogowych i kolejowych, budowa nadbrzeży, rekultywacja terenów zdegradowanych, melioracje i nawożenie gleby. Perspektywą wykorzystania tych odpadów jest budowa autostrad.

Z odpadów górniczych produkuje się materiały budowlane, głównie klinkier, cement, ceramikę budowlaną, i kruszywa lekkie.

W niewielkiej ilości odpady górnicze lokowane są w wyrobiskach górniczych.

Zwiększenie efektywności gospodarki odpadami tej grupy przemysłu można uzyskać przez:

zmniejszenie wychodu odpadów z dołu przez dostosowanie maszyn i urządzeń do parametrów eksploatowanych pokładów węgla, szczególnie kombajnów do niskich ścian,
zwiększenia lokowania odpadów mułowych pod ziemią w celu doszczelniania ścian zawałowych, starych zrobów oraz w specjalnie wykonanych wyrobiskach komorowych przez zastosowanie technologii mieszaniny samozestalającej z odpadami obcymi, głównie popiołami z elektrowni,
optymalizacja rozcinki złoża pod kątem efektywności eksploatacji,
zwiększenie wykorzystania odpadów do podsadzania wyrobisk górniczych,
zwiększenia produkcji materiałów budowlanych z kamienia przepalonego,
utworzenia centralnych zwałowisk w wyrobiskach odkrywkowych węgla brunatnego.

Odpady które są bardziej uciążliwe, pochodzące ze wzbogacania oraz odsiarczania węgla oraz odpady znajdujące się w osadnikach wodnych można zagospodarować przez:

zwiększenie udziału odpadów o gradacji 20,0 - 0,2 mm w podsadzce hydraulicznej i pneumatycznej,
zestalanie odpadów szlamowych o gradacji 0,2 - 0,0 mm, co ułatwia wywóz lub wykorzystanie do podsadzki,
zastosowanie do doszczelniania ścian zawałowych, starych zrobów oraz likwidowanych wyrobisk chodnikowych lub komorowych,
wtłaczania odpadów szlamowych w hałdy i wykorzystanie naturalnej chłonności zwałowisk, co można traktować jako pewnego rodzaju profilaktykę przeciwpożarową
zagospodarowanie odpadów szlamowych w pustkach i wyrobiskach poeksploatacyjnych kopalń siarki oraz wykorzystanie grubszych frakcji do rekultywacji terenów zdegradowanych eksploatacją siarki.
www.kamienie.alte.pl

ZANIECZYSZCZENIE WÓD

Najbardziej zagrożone na terenie województwa śląskiego są wody powierzchniowe. Z powodu przemysłowego charakteru województwa oraz wysokiej gęstości zaludnienia, obszar ten zajmuje pierwsze miejsce w kraju pod względem ilości wytwarzanych ścieków przemysłowych i komunalnych.

Wysoko rozwinięta działalność przemysłowa i związane z nią emisje zanieczyszczeń zarówno do powietrza, jak i do wód oraz składowanie odpadów, powodują także zanieczyszczenie wód podziemnych.

Na obszarze województwa śląskiego użytkowe wody podziemne występują w utworach czwartorzędu, trzeciorzędu, mezozoiku i starszych. Jakość tych wód nie przedstawia się najlepiej, ponieważ wody bardzo dobrej jakości (klasa I a) stanowią zaledwie 1,5 % zasobów. Generalnie tylko 50 % nadaje się do konsumpcji i wykorzystania gospodarczego, natomiast ponad 30 % to wody niskiej jakości i pozaklasowe. Sprawcami tego stanu rzeczy są: górnictwo (podwyższone zawartości żelaza i manganu), nieuporządkowana gospodarka ściekowa (związki azotu) i niewłaściwe składowanie odpadów. Poziom wodonośny górno jurajski, na północ i północny zachód od Częstochowy zanieczyszczony jest chromem, który przeniknął do wód z hałd odpadów poprodukcyjnych pochodzących z okresu przedwojennego. Z kolei niebezpieczeństwo skażenia podziemnych wód użytkowych barem i borem z niezabezpieczonego składowiska odpadów przemysłowych Zakładów Chemicznych w Tarnowskich Górach zostało nagłośnione przez media w chwili poszukiwania sposobu bezpiecznej likwidacji tych zakładów. Niestety, dotychczas podejmowane próby uchronienia zbiorników wód podziemnych nie na wiele się zdały, tak więc Śląsk może zostać skazany na bezpowrotną utratę deficytowego w tym regionie zasobu naturalnego. Dalsze bagatelizowanie tych problemów źle wróży na przyszłość, jeżeli chodzi o ocenę potencjału rozwojowego regionu i jego konkurencyjności. Niewiele lepiej przedstawia się sytuacja w odniesieniu do wód powierzchniowych. W klasyfikacji ogólnej 90,29 % długości badanych cieków prowadzi wody pozaklasowe (94,54% w zlewni Odry), 8,50 % wody III klasy czystości a 1,21 % wody II klasy czystości. Sytuacja ta jest dramatycznym wołaniem o uporządkowanie gospodarki ściekowej, przy czym paradoksem jest, że wiele z działających na Śląsku oczyszczalni ścieków jest silnie niedociążonych, co fatalnie wpływa na skuteczność oczyszczania (głównie stopnia biologicznego). Odrębnym problemem jest zanieczyszczenie wód powierzchniowych związkami mineralnymi (głównie chlorki i siarczany) przez wody pochodzące z odwodnienia kopalń węgla i rud. Pamiętać należy, że nawet po ograniczeniu lub zaprzestaniu eksploatacji węgla, przez dziesiątki lat konieczne będzie odpompowywanie pewnej ilości wód dołowych i radzenie sobie z problemem ich zasolenia.

Źródło: www.biuletyn.zielonasiec.pl

ŚCIEKI

ŚCIEKI, wody odpadowe, zawierające zanieczyszczenia wprowadzone w wyniku działalności życiowej i produkcyjnej człowieka, oraz wody opadowe (deszczowe, z topniejącego śniegu) i in. spływy do kanalizacji z terenów zagospodarowanych. W zależności od pochodzenia ścieki dzieli się na: ścieki bytowo-gospodarcze, ścieki przemysłowe, ścieki opadowe (burzowe), wody dołowe (kopalniane, powstające w wyniku odwadniania kopalń); ścieki przemysłowe są na ogół odprowadzane razem ze ściekami bytowo-gospodarczymi jako ścieki miejskie.

Zanieczyszczeniami ścieków są substancje nieorganicznymi i organicznymi, rozpuszczone oraz w formie koloidów, zawiesin i emulsji. Do związków org. obecnych w ściekach bytowo-gospodarczych należą gł.: białka, aminokwasy, fosfolipidy, sacharydy, tłuszcze i oleje; do związków miner. zaś: sole amonowe, fosforany i chlorki; obecne są w nich także wirusy i bakterie chorobotwórcze. Skład ścieków przemysłowych jest różny, zależny od rodzaju produkcji zakładu. Wody dołowe zawierają duże ilości rozpuszczonych soli (chlorki i siarczany sodu, wapnia i magnezu). Szczególnie niebezpieczne składniki ścieków to m.in.: pestycydy, związki powierzchniowo czynne, węglowodory ropopochodne, fenole, chlorowe pochodne bifenylu, sole metali ciężkich.

Skład chemiczny i stężenie zanieczyszczeń wyraża się za pomocą tzw. wskaźników zanieczyszczenia, do których należą:

odczyn (pH), biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT₅) - ilość tlenu (O₂) zużyta na biochemiczne (zachodzące przy współudziale bakterii) utlenienie zanieczyszczeń w ciągu 5 dni w temp. 20°C, wyrażane w mg O₂/dm³ ścieku, oraz stężenie: zawiesin ogólnych, amoniaku, azotanów, org. związków azotu, związków fosforu i substancji powierzchniowo czynnych. W praktyce wygodniej jest posługiwać się tzw. ładunkiem zanieczyszczenia, wyrażającym masę zanieczyszczeń w dobowej ilości ścieków, równym iloczynowi wartości wskaźnika zanieczyszczenia i dobowego przepływu ścieków. W celu zminimalizowania szkodliwego oddziaływania zanieczyszczeń zawartych w ściekach na odbiornik poddaje się je oczyszczaniu.

Ilość ścieków wymagających oczyszczania, a odprowadzonych do wód powierzchniowych zmalała w latach 1995-2001 o 21%. Ilość ścieków nieczyszczonych spadła o 66%, przy jednoczesnym zwiększeniu udziału ścieków oczyszczanych w wyższym stopniu, tj. biologicznie i z podwyższonym usuwaniem biogenów z 44% w 1995 r. do 46% w 2001 r.

Dynamicznie, tj. o 83%, wzrosła w tym okresie liczba komunalnych oczyszczalni ścieków typu biologicznego i z podwyższonym usuwaniem biogenów. Odsetek ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków zwiększył się z 53% w 1995 r. do 59% w 2001 r.

Sposoby oczyszczania wody

Sposoby mechaniczne:

proces cedzenia: duże ciała pływające wskutek swej wielkości są zatrzymywane na kratach lub na sitach, na tej samej zasadzie pracują również filtry piaskowe.
proces wznoszenia (flotacji): wskutek mniejszej gęstości niż woda substancje wypływają na powierzchnię wody, np. w odtłuszczaczach, w komorach wstępnego napowietrzania,
proces sedymentacji: wskutek większej gęstości niż ścieki ciała stałe opadają na dno osadników.

Sposoby chemiczne:

Dodawanie chemikaliów wytwarzających kłaczki przyśpiesza sedymentację zawiesin lub niszczy bakterie (chlor).

Sposoby biologiczne:

Do oczyszczania ścieków wykorzystuje się aktywność przyrody ożywionej:

w środowisku naturalnym gleby lub w stawach i jeziorach,

w środowisku sztucznie wytworzonym w złożach biologicznych, w komorach osadu czynnego lub w komorach fermentacji ścieków .

Wpływ zanieczyszczenia środowiska na zdrowie ludzi

Zanieczyszczenia powietrza są wchłaniane przez ludzi głównie w trakcie oddychania. Przyczyniają się do powstawania schorzeń układu oddechowego, a także zaburzeń reprodukcji i alergii. Na terenach miejskich może powstawać smog, który jest szczególnie niebezpieczny dla układu oddechowego.

Na stan zdrowia mieszkańców silnie zurbanizowanych i uprzemysłowionych ma wpływ oprócz zanieczyszczeń środowiska, poziomu hałasu ich miejsce pracy. W zależności od stopnia szkodliwości wykonywanego zawodu, pracownicy zapadają na tzw. choroby zawodowe.

Zachorowania w woj. śląskim na 100 tyś. ludności

Wyszczególnienie

1990

2000

2002

Gruźlica

37,8

33,2

31,3

Choroba układu krążenia

1385,5

1527,6

1634,9

Krztusiec

0,6

3,8

3,9

Grypa

7073,1

2709,4

2690,3

Źródło: Stan ochrony środowiska w woj. śląskim .Analizy statystyczne

W przeciągu 12 lat zachorowania na gruźlicę zmniejszyły się .nastąpił także spadek zachorowań na grypę. Wzrosły natomiast zachorowania spowodowane niedoczynnością układu krążenia i zachorowania na krztusiec. Krztusiec zwany również kokluszem jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie. Krztusiec obok odry i ospy wietrznej, należy do najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Krztusiec atakuje głównie dzieci bez względu na rasę, klimat czy położenie geograficzne. Oszacowano, że w 1996 roku umarło na krztusiec na świecie 355 000 dzieci, głównie w krajach rozwijających się. Krztusiec jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci w wieku poniżej 1 roku życia u których śmiertelność może przekroczyć 1%. Ostatnio obserwuje się w wielu krajach wzrastającą zapadalność na krztusiec u dorosłych.

Stwierdzone choroby zawodowe na 1000 zatrudnionych

Wyszczególnienie

1999

2000

2002

Ogółem

1,1

1,4

1,0

Pylica płuc

0,2

0,3

0,2

Choroby narządu głosu

0,2

0,1

Choroby skóry

0,1

0,0

Uszkodzenia słuchu

0,6

0,4

0,1

Pozostałe

0,3

0,2

0,6

Źródło: Stan ochrony środowiska w woj. śląskim .Analizy statystyczne

Najczęstszą chorobą zawodową w 1990 roku było uszkodzenie słuchu, następnie pylica płuc i choroby narządu głosu.

Hałas

Bardzo istotny wpływ na stan całego środowiska przyrodniczego w tym zdrowie ludzkie ma hałas. Do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku należy komunikacja drogowa. Znaczący wzrost liczby samochodów skutkuje wzrostem liczby osób narażonych na ponadnormatywny hałas. O klimacie akustycznym miast województwa śląskiego w przeważającym stopniu decyduje hałas powodowany ruchem drogowym, odbywającym się drogami krajowymi oraz drogami wojewódzkimi, na których koncentruje się zdecydowanie większość przewozów wewnątrz krajowych jak i tranzytu zagranicznego. Stwierdza się zanikanie tzw. "ciszy nocnej" w obszarach bezpośrednio sąsiadujących z ciągami komunikacyjnymi dróg ekspresowych, dróg krajowych i wojewódzkich. Dominującym źródłem zakłóceń klimatu akustycznego zwłaszcza w porze nocnej są pojazdy ciężkie oraz pojazdy osobowe rozwijające nadmierną prędkość.

Hałas drogowy

Gwałtowny rozwój motoryzacji w latach 90-tych spowodował zmiany klimatu akustycznego, które ulegają postępującemu pogorszeniu. Zagrożenie hałasem komunikacyjnym w układzie byłych województw: katowickiego, bielskiego i częstochowskiego, wyrażone przy pomocy promila osób eksponowanych (w stosunku do całkowitej liczby zagrożonych w kraju) wskazuje, iż odpowiednio przypada:

- 37,3%o byłe woj. katowickie

- 8,1%o byłe woj. bielskie

- 7,0%o byłe woj. częstochowskie

W ramach badań stopnia uciążliwości hałasem drogowym prowadzono badania klimatu akustycznego dla poszczególnych miast, w celu zidentyfikowania miejsc szczególnej uciążliwości hałasowej. Prowadzono również badania hałasu wzdłuż wybranych ważnych szlaków komunikacyjnych.

Badaniom akustycznym poddano odcinki dróg krajowych:

Nr 1 (pora nocy) - odcinek od Siewierza do Bielska - Białej, długości 81 km

Nr 4 (pora dzienna i nocna) - odcinek od Dąbrowy Górniczej do Gliwic, długości 53 km.

Równoważny poziom hałasu zmierzony przy trasach komunikacyjnych mieścił się w przedziale 65,4 - 83,3 dB. Natężenie ruchu pojazdów drogowych zazwyczaj było wyższe od 1 tys. poj/h a w porze nocnej przewyższało 500 poj/h.

Największe przekroczenia poziomu progowego hałasu w porze dziennej wzdłuż ciągów komunikacyjnych zanotowano w punktach pomiarowych: w Będzinie przy ul. Hutniczej 18 (przekroczenie o 6 dB), w Katowicach przy ul. Waleriana 9 (przekroczenie o 5,9 dB), ul Podwarpie 53 (przekroczenie o 6,7 dB) w Psarach w trzech punktach pomiarowych (przekroczenie od 3,2 do 5,6 dB) w Pszczynie (przekroczenie od 0,2 do 7,8 dB), w Sosnowcu (przekroczenie 0,1 do 4,7 dB oraz w Tychach (4,2 dB) i Wojkowicach (3,9 dB). Ogólnie - wielkości przekroczeń wahały się od 0,1 do 7,8 dB (dla pory dnia przyjęto poziom progowy 75 dB). Natomiast wielkości przekroczeń poziomu szczególnych uciążliwości hałasu drogowego w porze nocnej (dla pory nocnej przyjęto poziom progowy 70dB) zmieniały się w przedziale 0,2 do 4,8 dB (Będzin, ul. Kazimierza Wielkiego).

Wyniki przeprowadzonych badań wskazują jednoznacznie, że klimat akustyczny przy każdym z badanych odcinków dróg jest niekorzystny dla ludzi zamieszkujących na terenach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych. Dotyczy to zarówno terenów miast jak i terenów wiejskich. I tak:

- dla drogi krajowej Nr 4 opomiarowanej w porze nocnej stwierdzono, że poziom progowy 70 dB został przekroczony w 63% względem ogółu punktów pomiarowych usytuowanych przy budynkach mieszkalnych.

- dla drogi krajowej Nr 1 opomiarowanej w porze dziennej stwierdzono, że poziom progowy 75 dB został przekroczony w 58% względem ogółu punktów pomiarowych usytuowanych przy budynkach mieszkalnych.

- dla Sosnowca poziom progowy 75 dB w porze dziennej został przekroczony w 33% ogółu punktów pomiarowych, natomiast pomiary wykonane dla Katowic wykazały przekroczenie poziomu progowego w 42% ogółu punktów pomiarowych.

- dla Częstochowy w roku sprawozdawczym 1997 w 28% stwierdzono przekroczenie poziomu progowego dla pory nocnej, tj. 70 dB

Hałas przemysłowy

Uciążliwość hałasu emitowanego z zakładów jest zróżnicowana i zależy od ilości źródeł i czasu ich pracy, stopnia ich wytłumienia, odległości od obszarów i obiektów chronionych oraz od wartości normatywnej dopuszczalnego poziomu hałasu dla danego terenu.

Wszystkie zakłady posiadające decyzje wydane przez Urzędy Wojewódzkie i obecnie Starostwa Powiatowe w zakresie hałasu, znajdują się w ewidencji Inspekcji Ochrony Środowiska i są kontrolowane. Na podstawie przeprowadzonych w latach 1997 - 1998 badań 132 zakładów, w 85 przypadkach stwierdzono wystąpienie przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu w porze dziennej i w 40 przypadkach w porze nocnej.

Hałas kolejowy

W roku 1998 Inspektorat Ochrony Środowiska w Częstochowie przeprowadził identyfikację pomiarową wielkości i zasięgu oddziaływania hałasu kolejowego, wypracowując autorską metodykę oceny zasięgu oddziaływania tego hałasu. Badaniem akustycznym hałasu kolejowego objęto odcinek kolei warszawsko-częstochowskiej na długości 9 km w obrębie miasta Częstochowy.

Przeprowadzone badania wykazały, że obszar narażony na ponadnormatywny hałas wzdłuż zbadanego odcinka linii kolejowej, obejmuje powierzchnię 2,74 km2, zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Zasięg negatywnego oddziaływania hałasu kolejowego w środowisku, uzależniony od warunków technicznych ruchu, sięgał po jednej stronie torów w głąb terenu sąsiadującego z koleją do 200 m. Zasięg ten w obszarze zabudowanym w okolicach przystacyjnych zawęził się do linii pierwszej zabudowy, to jest do ok. 40-50 m od torów. Przeciętna ilość przejeżdżających pociągów na tym odcinku wynosiła 84 pociągi w porze dziennej i 40 pociągów w porze nocnej.

Źródło: www.silesia-region.pl

Rewitalizacja trenów poprzemysłowych

Tereny poprzemysłowe mieszczą w sobie cały szereg typów terenu, który na skutek różnych funkcji użytkowych uległ degradacji w stosunku do stanu pierwotnego. Pod koniec 1999 roku w Polsce wielkość gruntów zdegradowanych oceniono na około 5 976 ha, z czego 1 210 ha znajduje się w województwie śląskim (drugie miejsce w kraju po dolnośląskim z 1 604 ha gruntów zdegradowanych). Znaczny procent tych terenów powstał na skutek eksploatacji węgla kamiennego oraz był spowodowany kopalnictwem piasku, które pośrednio jest związane z górnictwem.

Tereny poprzemysłowe są szczególnym rodzajem terenów zanieczyszczonych. Ich specyfika wynika zarówno z faktu występowania zanieczyszczeń w stopniu ograniczającym dalszy rozwój lub transformacje funkcji jak i z faktu, że są to tereny, które pełniły bądź pełnią jeszcze funkcje przemysłowe. Skala problemu na obszarze województwa śląskiego i na obszarze kraju ma zdecydowanie ponad lokalny charakter. Koszt likwidacji degradacji w sposób zdecydowany przewyższa możliwości jednego pokolenia. Problem terenów poprzemysłowych wystąpił we wszystkich krajach uprzemysłowionych i rozwiązywany jest wszędzie przy dużym udziale państwa. Udział ten obejmuje pomoc instytucjonalną, organizacyjną i finansową. Interwencjonizm państwa ujawnia się szczególnie na polu finansowania badań naukowych.

Zidentyfikowano cztery grupy obszarów badań:

- prace B-R nad rozwojem technologii;

- prace badawcze pozwalające na uzupełnienie luk w zakresie norm, procedur i wytycznych

obejmujących obszar rekultywacji i zagospodarowania terenów poprzemysłowych;

- prace naukowe wszystkich typów związane z adaptacją metod analizy i oceny oraz

zarządzania ryzykiem na obszarze kraju

- prace nad identyfikacją potrzeb informacyjnych, tworzeniem strategii informowania

i budową wzorcowych systemów informacji o terenach poprzemysłowych.

Za najważniejsze uznano podjęcie systematycznej inwentaryzacji terenów zanieczyszczonych z zastosowaniem metod analizy i oceny ryzyka wraz z budową pilotowego systemu informacji o terenach poprzemysłowych.

(Marek Korcz ,Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych)

Rewitalizacja terenów poprzemysłowych jest jednym z najtrudniejszych zagadnień środowiskowych, ekonomicznych i społecznych kraju, a w szczególności Śląska. Przywracanie do życia tego rodzaju obszarów, zgodnie z zasadami strategii zrównoważonego rozwoju, przysparza wiele problemów także innym państwom europejskim. Obecnie według szacunków na Górnym Śląsku znajduje się ok. 800 obiektów o charakterze poprzemysłowym, ok. 500 dawnych składowisk odpadów, 6 000 ha - gruntów zdegradowanych i zdewastowanych, 16 tys. ha nieużytków oraz 3 tys. ha - powierzchni składowej odpadów. Wymaga to wprowadzenia kompleksowych rozwiązań oraz ogromnych środków finansowych, nieosiągalnych w perspektywie kilku, a nawet kilkunastu lat. Ze względu na dokonującą się transformację tradycyjnego przemysłu, kolejne przedsiębiorstwa będą zamykały swoją działalność, pozostawiając nowe tereny do rekultywacji.

Tworzenie możliwości powtórnego, a nawet wielokrotnego wykorzystywania tych obszarów pod działalność gospodarczą ma chronić obecne tereny zielone przed degradacją w wyniku ich zagospodarowania pod nowe zakłady i firmy.

Prace zmierzające do stworzenia programu rewitalizacji trwają przy współpracy ekspertów z francuskiego Regionu Nord-Pas de Calais oraz Północnej Nadrenii Westfalii, które mogą się pochwalić sukcesami w tej dziedzinie.

W zakresie ochrony środowiska i ochrony przyrody w Województwie Śląskim wiele zrobiono w okresie ostatnich kilkunastu lat. Poprawa jakości środowiska to wynik działań proekologicznych jednostek gospodarczych, administracji samorządowej, wdrażania wynegocjowanych przez administrację rządową programów naprawczych, stosowania nowych technologii.

Okresem znacznych ograniczeń w ilości wprowadzonych do środowiska zanieczyszczeń, jak też intensywnych działań podejmowanych na rzecz jego poprawy, były lata 90. Konsekwentnie prowadzona w tym okresie polityka zaostrzania wymogów wobec źródeł zanieczyszczeń środowiska, stosowanie lepszych jakościowo paliw, restrukturyzacja, modernizacja i prywatyzacja przemysłu, a także ograniczenie produkcji w branżach będących źródłem najwyższych zanieczyszczeń wpłynęły na pozytywne efekty w ochronie środowiska. Ostatnie lata są dalszym okresem widocznych oznak wskazujących na utrzymywanie się korzystnych trendów.

zanieczyszczenie i ochrona środowiska na przykładzie woj. śląskiego

Zobacz podobne