Oleje są to substancje występujące na ogół w stanie ciekłym, czasem są nimi ciała stałe, bardzo łatwo topniejące. Odznaczają się różnymi kolorami, najczęściej od jasnożółtej do ciemnozielonej.
Ze względu na pochodzenie olei można je podzielić na cztery podstawowe grupy:
- Oleje pochodzenia roślinnego
Chemicznie to estry gliceryny i kwasów tłuszczowych nasyconych i nienasyconych.
Naturalnie otrzymywane są z roślin oleistych.
Np. olej słonecznikowy
olej lniany
olej rycynowy
olej kokosowy
- Oleje pochodzenia zwierzęcego
Chemicznie to estry gliceryny i kwasów tłuszczowych nasyconych.
Naturalnie otrzymywane są z tłuszczu zwierzęcego
Np. tran
- Oleje mineralne
Chemicznie to mieszaniny wyższych węglowodorów otrzymane głównie w procesie destylacji ropy naftowej lub przerobu smoły węglowej
Np. olej maszynowy
mazut
- Oleje syntetyczne
Chemicznie są to substancje o zróżnicowanej budowie.
Otrzymywane w wyniku syntez chemicznych.
Np. oleje silikonowe
Oleje znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle. Wykorzystuje się je w urządzeniach mechanicznych jako smary do silników, sprężarek, turbin i innych.
Oleje znajdują zastosowanie także w przemyśle spożywczym. Np. olej słonecznikowy czy sojowy jest wykorzystywany do smażenia, oliwa z oliwek chętnie jest dodawana do sałatek.
Nie można zapomnieć o roli olei w farmaceutyce. Znanymi lekami są : olej rycynowy i tran.
Oleje mimo różnic w budowie chemicznej łączy podobieństwo właściwości fizycznych.
Wszystkie oleje są nie rozpuszczalne w wodzie.
W warunkach domowych można przeprowadzić kilka ćwiczeń z olejami:
- Sprawdzić, czy dany olej zawiera wodę
Odrobinę oleju należy umieścić w probówce i podgrzać do temperatury powyżej 100ºC.
Jeżeli zaobserwujemy wrzenie i skraplanie się pary wodnej, to oznacza, że dany olej zawiera wodę.
Np. Mixol S
- Sprawdzić świeżość oleju
Odrobinę oleju należy podgrzać do temperatury ok. 50 - 60ºC i kilka jej kroplami zwilżyć bibułkę filtracyjna. Z analizy plamy na bibułce możemy wyciągnąć kilka wniosków:
- jeżeli jądro tej plamy jest wyraźnie ciemne, to oznacza, że olej jest stary
- jeżeli jądro tej plamy jest jasne, nie różni się wyraźnie od otoczki, to oznacza, że olej jest świeży
- jeżeli otoczka tej plamy jest szeroka, to oznacza, że olej zawiera dużo detergentów
- jeżeli otoczka tej plamy jest niewielka, to oznacza, że olej zawiera niewiele detergentów
- na plamie łatwo też zauważyć ewentualne zanieczyszczenia.
