Wapń leży w drugiej grupie układu okresowego (berylowce). Ma konfigurację elektronową: 1s22s22p63s2sp64s2. Jego masa atomowa wynosi 40,1, a liczba atomowa to 20. Został odkryty na katodzie rtęciowej, jako produkt elektrolizy chlorku wapnia, w 1808 roku przez Humphry¢ego Davy'ego.
Naturalny pierwiastek to mieszanina pięciu stabilnych izotopów (46Ca, 44Ca, 43Ca, 42Ca, 40Ca), z niewielką ilością długo żyjącego izotopu 48Ca, który jest promieniotwórczy (znanych jest 24 izotopów wapnia). Wapń jest to lekki, miękki, srebrzystobiały metal, który w związkach występuje na +II stopniu utlenienia. Jego temperatura topnienia wynosi 839 ± 2°C, temperatura wrzenia 1482° C, a gęstość ma wartość 1,55 g/cm3. Wapń jest silnie elektrododatni i bardzo aktywny chemicznie. Przechowywany jest pod naftą, ponieważ reaguje w temperaturze pokojowej z tlenem i azotem (tworząc tlenki i azotki). Ulega bezpośredniej reakcji z fluorowcami, azotem i siarką. W podwyższonej temperaturze gwałtownie reaguje z wodorem, tworząc wodorek wapnia. Poza tym ulega reakcji z woda, dając wodorotlenek wapnia i wodór.
Ca + 2H2O = Ca(OH)2 + H2
Lotne sole wapnia zabarwiają płomień na pomarańczowoczerwony kolor.
Wapń, piąty pierwiastek pod względem rozpowszechnienia, w przyrodzie występuje jedynie w postaci związanej. Pierwiastek ten tworzy liczne minerały skałotwórcze, np. aragonit, kalcyt (składnik marmurów, wapieni i kredy), anhydryt, fluoryt, dolomit i apatyt. Minerały te można spotkać w Polsce, np. kalcyt występuje w okolicach Rybnika i Bytomia, fluoryt, gips i marmur znajdują się na Dolnym Śląsku. Rzadziej spotykanymi minerałami w Polsce są apatyt oraz fosforyt.
Ortofosforan wapnia, Ca3(PO4)2, wchodzi w skład kości, a szczawian wapnia, CaC2O4, można spotkać w roślinach. Wapń stanowi około 1,4-1,66% masy ciała i pełni bardzo ważne funkcje w organizmie (m.in. bierze udział w procesach krzepnięcia krwi, wydzielaniu hormonów, skurczu mięśni i przewodzeniu impulsów bioelektrycznych).
Ważnymi związkami wapnia są także tlenek wapnia (wapno palone), siarczan wapnia CaSO4 (uwodniony siarczan wapnia to gips, natomiast bezwodny to anhydryt) oraz azotan wapnia Ca(NO3)2 ( tzw. saletra wapniowa, stanowi nawóz mineralny).
Wapń stosuje się jako dodatek, który utwardza stopy łożyskowe, jest reduktorem w procesach otrzymywania metali z rud tlenkowych (np. do uzyskiwania miedzi, uranu, toru i cyrkonu), oraz wykorzystywany jest do odsiarczania metali.
Wapń otrzymywany jest w wyniku elektrolizy stopionego chlorku wapnia, CaCl2, w atmosferze gazu obojętnego i temperaturze około 1000K.
