Cechy płciowe

Jest wiele cech różniących kobiety i mężczyzn. Podzielono je na pierwszo-, drugo-. trzecio- i czwartorzędowe.

Pierwszorzędowe cechy płciowe to rodzaj gonad, jaki rozwija się u zygoty - określa się je też jako płeć gonadalną. Warunkowane jest to genetycznie przez chromosomy płci. Zygota posiada dwa takie chromosomy - jeden od matki, drugi od ojca. Od matki zawsze pochodzi chromosom X, ponieważ kobieta posiada dwa takie chromosomy. Od ojca może pochodzić chromosom X lub Y. Jeśli wiec w zygocie spotkają się dwa chromosomy X - rozwiną się gonady żeńskie - jajniki. Jeśli natomiast zygota otrzyma parę X i Y, to rozwiną się gonady męskie - jądra. Tak więc o płci dziecka decyduje chromosom pochodzący od ojca, prawdopodobieństwo rozwinięcia się każdej płci jest takie samo.

Gonady, czyli gruczoły płciowe należą do układu wewnątrzwydzielniczego, który tworzą wszystkie gruczoły dokrewne organizmu, np. przysadka mózgowa, tarczyca czy nadnercza. Jajniki i jądra produkują hormony, które warunkują rozwój drugorzędowych cech płciowych u kobiet i mężczyzn. Nazywa się je płcią somatyczną, ponieważ w głównej mierze dotyczą różnic w budowie ciała. Cechy różniące kobiety i mężczyzn to: proporcje budowy ciała, budowa szkieletu, rozwój umięśnienia, lokalizacja tkanki tłuszczowej, budowa krtani i barwa głosu, rodzaj owłosienia. Wszystkie cechy drugorzędowe są wspólne dla wszystkich osób tej samej płci.

Trzeciorzędowe cechy płciowerównież kształtują się pod wpływem hormonów płciowych. Obejmują one ogół zachowań seksualnych (np. pociąg do płci przeciwnej) i kształtują się razem z drugorzędowymi, w okresie dojrzewania płciowego.

Czwartorzędowe cechy płciowe są wytworem kulturowym i cywilizacyjnym. Zostały ukształtowane wraz z rozwojem ludzkości i oddziałują na dziecko już od momentu urodzenia. należą tu zarówno cechy językowe - np. formy gramatyczne "on", "ona", jak i sposób ubierania, czesania włosów, dobór zabawek i rodzaju aktywności sportowej, a w późniejszym okresie rodzaju pracy. Mówi się też o różnicach w psychice kobiet i mężczyzn. Mężczyźni są uważani za opiekuńczych i odważnych, a kobiety za wrażliwe, uległe i nieśmiałe.

ANATOMIA UKŁADU ROZRODCZEGO

Pierwszorzędową cechą płciową kobiety jest obecność jajników. Są to najważniejsze narządy w całym układzie rozrodczym. Na układ rozrodczy kobiety składają się narządy wewnętrzne oraz zewnętrzne.

Wewnętrzne to: jajniki, jajowody, macica, pochwa.

Zewnętrzne (srom) to: wargi sromowe większe, wargi sromowe mniejsze, łechtaczka, przedsionek pochwy, błona dziewicza, gruczoł Bartholina.

Jajniki

Są to parzyste gruczoły o średnicy 4-5 cm, zawieszone na więzadłach po obu stronach miednicy mniejszej. Nad nimi znajdują się lejki jajowodów, a pod nimi naroża macicy. Jajniki pełnią dwie zasadnicze funkcje: pierwsza to produkcja komórek jajowych, druga to wydzielanie hormonów regulujących cykl płciowy. Komórki jajowe dojrzewają cyklicznie w pęcherzykach jajnikowych (Graafa) w korze jajnika. Jest ich około 400 tysięcy, lecz dojrzewa jedynie około 400 z nich. Dojrzewanie komórek jajowych i cały cykl płciowy odbywa się pod kontrolą hormonów, produkowanych cyklicznie przez jajnik. Są to estrogeny, progesteron oraz niewielka ilość androgenów. Hormony te odpowiadają także za przebieg ciąży, rozwój cech płciowych, a także aktywność seksualną.

Jajowody

Są to parzyste przewody o długości 16-20cm. Stanowią drogę wędrówki komórki jajowej z jajnika do macicy. Ujście jajowodu od strony jajnika jest lejkowato rozszerzone i zakończone luźnymi strzępkami, które oplatają gonadę. Strzępki wychwytują uwolnioną z jajnika komórkę jajową i kierują ją do światła jajowodu. Na około 2/3 wysokości jajowodu wstępuje bańkowate rozszerzenie - tzw. bańka, w której zwykle dochodzi do zapłodnienia. Jajowody uchodzą do macicy w jej rogach. Światło jajowodu wypełnione jest płynem pęcherzykowym, który umożliwia komórce jajowej oraz plemnikom przemieszczanie się. Główną rolę odgrywają w tym skurcze mięśniówki ścian przewodu. W pierwszej fazie cyklu płciowego skurcze te przebiegają od macicy do jajnika - sprzyja to zapłodnieniu. W drugiej fazie, po owulacji, skurcze jajowodu przebiegają w odwrotnym kierunku, co sprzyja wydaleniu niezapłodnionej komórki jajowej.

Macica

Macica stanowi miejsce rozwoju płodu. Kształtem przypomina gruszkę, zwężającą się ku dołowi. Najszersza i najwyżej położona część to dno macicy, część środkowa to trzon, na dole znajduje się szyjka, obejmowana przez pochwę. Charakterystyczne dla macicy ułożenie to tzw. przodozgięcie i przodopochylenie. Przodozgięcie polega na zgięciu do przodu trzonu w stosunku do szyjki. Przodopochylenie natomiast polega na pochyleniu całej macicy w stosunku do pochwy. Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw: zewnętrzna to błona surowicza. Warstwa środkowa to mięśniówka, a wewnętrzna - śluzówka. Śluzówka macicy (endometrium) stanowi pierwsze środowisko rozwoju zarodka i pod tym kątem ulega cyklicznym zmianom, prowadzącym do odpowiedniego przygotowania na jego przyjęcie. W miarę rozwoju płodu macica się rozciąga, co stanowi miarę zaawansowania ciąży. Określa się je na podstawie położenia dna macicy w stosunku do spojenia łonowego (8.-10. tydzień), pępka (24. tydzień) lub wyrostka mieczykowatego (36. tydzień). Podczas porodu skurcze mięśniówki macicy powodują wysunięcie płodu na zewnątrz. Po okresie rozrodczym i menopauzie macica ulega stopniowej regresji.

Pochwa

Pochwa jest prostym kanałem o długości 7-14 cm, z jednej strony obejmującym ujście szyjki macicy, z drugiej strony uchodzącym na zewnątrz ciała. Jest umiejscowiona między pęcherzem i cewką moczową a odbytnicą. Jest odcinkiem pośredniczącym w wydalaniu krwi i śluzu z macicy, jest drogą dostawania się plemników do organizmu kobiety oraz kanałem rodnym dla płodu. Pochwa jest silnie umięśniona i rozciągliwa oraz unerwiona (szczególnie bliżej ujścia). Panuje to odczyn lekko kwaśny dzięki obecności mikroflory bakteryjnej, produkującej kwas mlekowy. Błona śluzowa pochwy ma silna właściwości resorpcyjne, co wykorzystuje się przy podawaniu niektórych leków w postaci globulek dopochwowych. Mięśnie pochwy biorą udział w zapłodnieniu - po pierwsze: pozwalają na dopasowanie kształtu i wielkości pochwy do rozmiarów członka; po drugie - podczas orgazmu rytmicznie się kurczą, co ułatwia plemnikom dostanie się do dalszych dróg rodnych. Skurcze mięśni pochwy są także silną stymulacją seksualną dla męskiego członka podczas stosunku, dlatego wiele kobiet stosuje specjalne ćwiczenia aby poprawić jakość współżycia.

Odcinek pochwy położony najbliżej ujścia to przedsionek, widoczny po rozchyleniu zewnętrznych warg sromowych. Znajdują się tu parzyste gruczoły Bartholina o średnicy około 1,5 cm. Przypominają one męskie gruczoły opuszkowo-cewkowe i wydzielają śluz. U kobiet, które jeszcze nie współżyły płciowo, przedsionek zamknięty jest błoną dziewiczą. Jest to fałd błony śluzowej, który otacza wejście do pochwy i w różnym stopniu je zamyka. Budowa tej błony jest bardzo zróżnicowana indywidualnie - może być pierścieniowata, półksiężycowata, płatowata, strzępiasta, mięsista, sitowata. Podczas pierwszego stosunku płciowego błona zwykle ulega przerwaniu (defloracja), czemu zwykle towarzyszy niewielkie krwawienie. Przebieg defloracji zależy od budowy błony - u 25% kobiet nie występują żadne objawy. W przypadku dolegliwości jednak zaleca się powstrzymanie od dalszych stosunków przez około 2-3 tygodnie.

Srom

Zewnętrzne narządy płciowe: wargi sromowe i łechtaczkę określa się mianem sromu. Łechtaczka ma budową podobną do budowy męskiego członka - składa się z ciał jamistych oraz żołądzi z napletkiem. Położona jest przy górnym zbiegu warg sromowych mniejszych. Są one widoczne po rozchyleniu warg sromowych większych i otaczają wejście do przedsionka pochwy. Górne ramiona warg mniejszych tworzą napletek łechtaczki.

Łechtaczka to narząd będący źródłem doznań seksualnych kobiet. Jej podrażnianie za pomocą ręki, ust lub członka jest jedynym źródłem orgazmu u większości kobiet. Różne mogą być rodzaje, siła i czas trwania bodźców potrzebnych do wywołania go. Intensywność doznań jest różna u różnych kobiet, bowiem odbieranie bodźców dotykowych jest zróżnicowane indywidualnie.

FIZJOLOGIA UKŁADU ROZRODCZEGO

W organizmie kobiety w sposób cykliczny zachodzą procesy mające na celu przygotowanie organizmu do zapłodnienia i wydania na świat potomstwa. Zmiany zachodzą w jajnikach, gdzie produkowane są komórki jajowe oraz w macicy, gdzie będzie rozwijał się przyszły zarodek. Z tego powodu mówi się więc o cyklu jajnikowym (owulacyjnym) oraz o cyklu macicznym.

Cykl jajnikowy obejmuje kolejne etapy dojrzewania komórki jajowej, jej uwolnienie (owulację) oraz zabliźnienie pękniętego pęcherzyka jajnikowego. Co miesiąc w pęcherzyku jajnikowym dojrzewa jedna komórka w jednym z jajników. Pęcherzyk pęka, komórka zostaje uwolniona i wychwycona przez strzępki jajowodu. W miejscu pęknięcia tworzy się tzw. ciałko żółte. Jeśli podczas wędrówki komórka jajowa napotka plemniki, dojdzie do zapłodnienia i zygota zagnieździ się w macicy. Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie, bezużyteczna już komórka obumiera.

Cykl maciczny natomiast obejmuje zmiany zachodzące w śluzówce macicy. Podczas dojrzewania komórki jajowej błona śluzowa przygotowuje się do przyjęcia zapłodnionego jaja - rozrasta się, staje się bardziej pulchna i silniej ukrwiona. Jeśli jednak do zapłodnienia nie dojdzie, śluzówka złuszcza się wraz z naczyniami krwionośnymi i zostaje wydalona przez pochwę. To właśnie obserwujemy jako miesiączkę.

To odrębne traktowanie obu cykli jest jedynie uproszczeniem, bowiem zmiany te zachodzą równolegle, a oba cykle znajdują się pod kontrolą hormonów wydzielanych przez jajniki, co jest kontrolowane - również hormonalnie - przez przysadkę mózgową. Widocznym objawem zachodzących w organizmie kobiety zmian jest miesiączka, czyli krwawienie z dróg rodnych, powtarzające się mniej więcej co 28 dni. Dlatego tez całość tych cyklicznych zmian nazywa się cyklem miesiączkowym.

W momencie narodzin jajniki dziewczynki zawierają 400 tysięcy niedojrzałych komórek jajowych. Jajniki pozostają nieaktywne aż do okresu dojrzewania. W wieku 12-14 lat pojawia się pierwsza miesiączka - jest to dowodem na to, że jajniki podjęły produkcję komórek jajowych. Od tej pory dojrzewanie komórki jajowej i wszystkie inne związane z tym zmiany zachodzą regularnie aż do zakończenia okresu rozrodczego, czyli około 45.-50. roku życia. Początkowo cykle mogą występować nieregularnie, podobnie jak pod koniec okresu rozrodczego. Im starsze komórki jajowe tym trudniej ulegają zapłodnieniu, a płód może ulegać uszkodzeniom w czasie ciąży.

Dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego z komórką jajową rozpoczyna się pod wpływem hormonu wydzielanego przez przysadkę mózgową. Pęcherzyk rośnie, wypełniając się stopniowo płynem pęcherzykowym. Wydziela też hormon pęcherzykowy - estradiol, należący do estrogenów. Estradiol oddziaływuje na macicę, stymulując rozrost i ukrwienie śluzówki. Dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego trwa zwykle 14 dni. Po tym okresie pęcherzyk pęka i uwalnia komórkę jajową. Ten moment to owulacja (jajeczkowanie). Komórka jajowa zostaje wychwycona przez strzępki jajowodu i powoli przesuwa się w kierunku macicy, oczekując na zapłodnienie. W miejscu pęknięcia pęcherzyka powstaje ciałko żółte, pełniące funkcję wydzielniczą - produkuje progesteron, hormon odpowiedzialny za ostateczne przygotowanie macicy do przyjęcia jaja, szczególnie za silne ukrwienie, co jest niezbędne do odżywiania embrionu w początkowym okresie ciąży. Komórka jajowa jest gotowa do zapłodnienia jedynie przez kilkanaście godzin od owulacji. Jeśli w tym czasie nie połączy się z plemnikiem, obumiera. Zanika też ciałko żółte, produkujące progesteron, a więc spada gwałtownie ilość tego hormonu we krwi. To powoduje zmiany w śluzówce macicy. Niepotrzebna już, gruba śluzówka obumiera i ulega złuszczeniu wraz z naczyniami krwionośnymi. Wraz z martwą komórką jajową zostaje usunięta przez pochwę w postaci krwawienia miesiączkowego. Trwa to 3-5 dni.

Jeśli natomiast komórka jajowa napotka plemniki i dojdzie do zapłodnienia, cykl ulega zatrzymaniu. Ciałko żółte w jajniku nie zanika, ale nadal produkuje progesteron, podtrzymujący ciążę aż do wytworzenia się łożyska. Hormon ten również hamuje dojrzewanie pozostałych komórek jajowych. Ze względu na swoje znaczenie progesteron zwany jest tez hormonem ciążowym.

Zmianom fizjologicznym w jajnikach i macicy towarzyszą często objawy odczuwalne przez kobietę. W wyniku zmian poziomu poszczególnych hormonów, pojawiają się wahania nastrojów. Szczególny jest okres tuż przed miesiączką, kiedy stężenie progesteronu we krwi jest najniższe w całym cyklu. Okres ten zwany jest okresem napięcia przedmiesiączkowego, ponieważ często występują też inne dolegliwości, indywidualnie zróżnicowane. Momentowi owulacji towarzyszy lekkie podwyższenie temperatury ciała (o około 1°C) i zmiana właściwości śluzu wydzielanego z pochwy. Na tej podstawie można wyznaczać dni płodne i niepłodne. Metoda ta stosowana jest do naturalnego planowania rodziny - współżycie tuż przed owulacją daje duże szanse na zapłodnienie - jest to tzw. okres płodny. Jednak w przypadku młodych kobiet, u których cykl nie jest jeszcze w pełni regularny, metoda ta nie jest skuteczna. Owulacji może też towarzyszyć ból w podbrzuszu, bolesność piersi i wzmożony popęd seksualny.

SEKSUALNOŚĆ

Zwyczaje dotyczące płciowości i seksualności są uwarunkowane kulturowo. Kształtują się pod wpływem różnych czynników, przy czym główną rolę odgrywają tu postawy wobec ciała, relacje pomiędzy płciami, postrzeganie znaczenia narządów płciowych we współżyciu oraz podejście do seksu. W naszej kulturze obyczaje seksualne są dość ubogie, ponieważ nagość wciąż jest czymś krepującym, o czym się nie mówi. Dlatego też słownictwo dotyczące narządów płciowych i seksu jest ubogie (nie mówimy tu o wulgaryzmach!), a sztuka miłosna skromna i mało urozmaicona.

Poniżej przedstawione zostały pokrótce jedynie wybrane zagadnienia dotyczące życia seksualnego kobiety.

Podwójna rola piersi

Kobiece piersi to z punktu widzenia anatomii narządy składające się z tkanki gruczołowej oraz tłuszczowej. Położone są pomiędzy 3. a 7. żebrem na wysokości mostka. Najważniejszym elementem piersi jest gruczoł sutkowy - największy gruczoł skórny, będący przekształconym gruczołem potowym. Zwany też jest gruczołem mlecznym, ponieważ produkuje mleko, będące pierwszym pokarmem noworodka. Gruczoł ten składa się z 20 płatów ułożonych promieniście wokół brodawki, do której uchodzą przewody wyprowadzające mleko. Brodawka umiejscowiona jest na szczycie piersi, ma zabarwienie różowawe lub brązowawe, po porodzie ciemnieje. Wielkość i kształt piersi oraz zabarwienie brodawek są zróżnicowane indywidualnie - w głównej mierze są uwarunkowane genetycznie oraz hormonalnie, zależą też od wieku kobiety i ilości przebytych porodów.

Główną funkcją piersi jest więc produkcja mleka. Jednak pełnią one też inną funkcję - seksualną. Położone z przodu ciała okrągłe wypukłości są dla mężczyzn silnym bodźcem wizualnym. Bogato unerwione, dla kobiet są źródłem bodźców dotykowych, mających duże znaczenie seksualne - 55% kobiet odczuwa przyjemność w wyniki pieszczot piersi, 4 % osiąga orgazm jedynie w wyniku pieszczot brodawek.

Mięśnie pochwy a stymulacja seksualna

W ścianie pochwy znajdują się mięśnie okrężne, których skurcze podczas stosunku płciowego powodują dodatkowe, silne doznania zmysłowe dla obojga partnerów. W przypadku kobiety zwiększa to ogólną wrażliwość pochwy, dzięki czemu wrażenia dotykowe są silniej odbierane. W przypadku mężczyzny natomiast skurcze mięśni pochwy są dodatkowym bodźcem zmysłowym i powodują zwiększenie erekcji członka. Kurczliwość pochwy jest różna u różnych kobiet. U niektórych skurcze są tak silne, że wejście do pochwy zostaje całkowicie zablokowane. Jest to schorzenie zwane pochwicą. Inne kobiety mają z natury słabe mięśnie pochwy lub też kurczliwość zostaje osłabiona po porodzie. Wielu kobietom zaleca się specjalne treningi mięśni pochwy w celu zwiększenia doznać podczas współżycia.

Treningi skupiają się na mięśniu łonowo-guzicznym, zwanym mięśniem Kegla. Jest to ten sam miesień, którego skurcz powoduje zatrzymanie płynącego strumienia moczu. Początkowo ćwiczenia polegają na relaksacji i rytmicznym kurczeniu mięśni brzucha oraz miednicy. Następny etap to regularne serie obkurczania pochwy: 3 razy dziennie po 10 razy. Stopniowo długość serii się wydłuża i dochodzi do 25 skurczów. Kolejnym etapem są ćwiczenia podczas oddawania moczu - przerywanie płynącego strumienia na maksimum 3 sekundy z 3-sekundowymi przerwami. Ten etap trwa 4-6 tygodni. Następnie można przejść do obkurczania pochwy podczas obecności w niej członka - początkowo bez wykonywania ruchów, później - w miarę jak odpowiada to partnerom - można już stosować skurcze podczas stosunku.

Ogniska zmysłowe

Ogniska zmysłowe to miejsca skupienia dużej liczby zakończeń nerwowych, wrażliwych na bodźce dotykowe. Najmniejsze podrażnienie takiego miejsca powoduje silne doznania zmysłowe. Ogniska zmysłowe odgrywają ogromną rolę w życiu seksualnym kobiet i mężczyzn. U mężczyzn występuje tylko jedno takie ognisko, na żołądzi członka. U kobiet ogniska zmysłowe są trzy: jedno punktowe, na żołądzi łechtaczki, pozostałe dwa znajdują się w pochwie.

Najbardziej znanym ogniskiem zmysłowym w pochwie jest tzw. przestrzeń Grafenberga, zwana w skrócie punktem G. Znajduje się ona na przedniej ścianie pochwy, około 3-5cm od wejścia. Ośrodek ten może być pobudzany ręcznie, po odpowiednim nakierowaniu palca lub podczas stosunku, kiedy członek pociera o to miejsce - sprzyjają temu określone pozycje seksualne. Drugim pochwowym ogniskiem zmysłowym jest obszar położony w pobliżu szyjki macicy, na tylnej ścianie pochwy. Podobnie jak w przypadku punktu G, podrażniać go można ręcznie lub poprzez odpowiednie ruchy członka. Osiągnąć to można np. w pozycji, w której uda kobiety są wysoko uniesione. Te dwa ogniska to nie jedyne wrażliwe miejsca pochwy. Szczególnie silnie unerwiony i wrażliwy jest przedsionek. Ponadto u wielu kobiet spotyka się dużą wrażliwość na poprzeczne ruchy członka.

Ogniska zmysłowe są w różnym stopniu rozwinięte u różnych kobiet, mogą nawet w ogóle nie występować - jednak wcale nie jest to równoznaczne z brakiem orgazmu! Odkrycie ognisk zmysłowych wniosło wiele do seksuologii i pomogło wyleczyć wiele problemów seksualnych. Być może też zapobiega im, jeśli partnerzy umiejętnie wykorzystują tę wiedzę.

Reakcje seksualne podczas stosunku płciowego

Podczas stosunku płciowego w ciele kobiety i mężczyzny zachodzi szereg zmian fizjologicznych. Najsilniejsze są zmiany w obrębie narządów płciowych - sprzyjają one zapłodnieniu, które przecież jest biologicznym celem stosunku. Reakcje seksualne kobiet są odmienne niż mężczyzn.

Istnieją różne koncepcje, według których wyróżnia się poszczególne fazy. Jedna z nich mówi o czterech stadiach:

  • faza podniecenia - podniecenie narasta stopniowo, napinają się mięśnie; wzrasta ciśnienie krwi, w wyniku czego następuje erekcja członka oraz nabrzmienie łechtaczki, brodawki piersiowe twardnieją; pochwa wydziela dużą ilość śluzu, przyspieszeniu ulega akcja serca oraz oddychanie
  • faza plateau - zatrzymanie na krótki czas stanu osiągniętego podczas fazy podniecenia
  • orgazm - tętno i oddech osiągają maksymalną wartość, mięśnie narządów rozrodczych kurczą się rytmicznie; u mężczyzn skurczom tym towarzyszy wytrysk nasienia (ejakulacja)
  • faza odprężenia - napięcie i mobilizacja organizmu słabną nagle lub stopniowo, następuje ogólne rozluźnienie

Inna koncepcja wyróżnia dwa rodzaje reakcji seksualnych:

  • naczyniowo-przekrwienne - wskutek wzmożonego dopływu krwi do ciał jamistych następuje erekcja członka oraz nabrzmienie łechtaczki, które utrzymują się, ponieważ odpływ krwi jest zahamowany; podwyższone ciśnienie krwi powoduje też wzrost nawilżenia ścianek pochwy, w wyniku przesączania się osocza z naczyń krwionośnych
  • mięśniowo-skurczowe - rytmiczne skurcze mięśni podczas orgazmu u obojga partnerów

Dodatkowe wyjaśnienie niektórych pojęć użytych w tekście:

Ciała jamiste

Struktury tworzone przez zatokowe przestrzenie żylne. Żyły odprowadzające z nich krew posiadają specjalny mechanizm zaciskowy, który zapobiega odpływowi krwi podczas podwyższonego ciśnienia. W wyniku tego po napływie krwi do ciała jamistego występuje utrzymujące się nabrzmienie. Ciała jamiste znajdują się w męskim członku oraz kobiecej łechtaczce. Pod wpływem podniecenia seksualnego i wzrostu ciśnienia krwi wypełniają się one krwią, co powoduje erekcję członka i nabrzmienie łechtaczki.

Ciałko żółte

Twór o funkcji wydzielniczej, rozwijający się w miejscu pęcherzyka jajnikowego po owulacji. Ciałko żółte wydziela progesteron - hormon podtrzymujący ciążę. W przypadku zapłodnienia ciałko żółte funkcjonuje do czasu wytworzenia się łożyska, które przejmuje jego funkcję. Jeśli do zapłodnienia nie dochodzi, ciałko żółte zanika po kilku dniach od owulacji, co powoduje spadek poziomu progesteronu i złuszczanie śluzówki macicy.

Endometrium

Błona śluzowa wyścielająca wnętrze macicy. Ulega cyklicznym zmianom pod wpływem hormonów wydzielanych przez jajniki. W początkowej fazie cyklu miesiączkowego rozrasta się i staje się silniej ukrwiona, co stanowi przygotowanie do przyjęcia zapłodnionego jaja. Jeśli po owulacji nie dojdzie do zapłodnienia, to ulega złuszczeniu wraz z naczyniami krwionośnymi, a resztki te zostają wydalone w postaci krwawienia miesiączkowego. Po miesiączce śluzówka ulega regeneracji i ponownemu rozrostowi.

Pęcherzyk Graafa

Pęcherzyki znajdują się w korze jajnika i zawierają niedojrzałe komórki jajowe. W trakcie cyklu miesiączkowego co miesiąc dojrzewa jeden tylko pęcherzyk. W tym czasie wypełnia się stopniowo płynem i powiększa, aż w końcu pęka, uwalniając komórkę jajową gotową do zapłodnienia. Moment ten to owulacja. Po owulacji pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte.