stańczycy

ugrupowanie polityczne czasów polskiego pozytywizmu, którego nazwa pochodzi od ogłoszonego przez jego przedstawicieli pamfletu, zatytułowanego Teka Stańczyka (1870). Stańczyk był błaznem Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, symbolem mądrości. Grupa Stańczyków, do której należeli m.in. J. Szujski, S. Tarnowski, S. Koźmian, powstała w Krakowie i była związana z działalnością krakowskiej szkoły historycznej. Organem prasowym ugrupowania był krakowski "Czas". Stańczycy odrzucali romantyczny mesjanizm, krytykowali ideę powstań narodowowyzwoleńczych oraz stworzyli nową koncepcję patriotyzmu. Przeciwstawiali się zbrojnym powstaniom, postulując uległość i lojalność wobec cesarskiej władzy. Stali na stanowisku konserwatyzmu i tradycjonalizmu, przyczyn upadku Polski upatrując w szlacheckiej anarchii i braku silnej władzy. Stańczycy wywodzili się z rodowej arystokracji i bogatego ziemiaństwa. Ugrupowanie to wywarło duży wpływ na postawy polityczne w Galicji pod koniec wieku, co wyraźnie widać w dramacie S. Wyspiańskiego Wesele.