ironia (gr. eironeia - kpina)

Figura stylistyczna polegająca na sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi, pozornie naturalnym i serio, a jej znaczeniem intencjonalnym, przeciwstawnym, negującym je i ośmieszającym, zamierzonym przez autora i na ogół rozpoznawalnym dla odbiorcy. Sygnałem ironiczności w akcie mówienia jest zakwestionowanie znaczenia dosłownego przez intonację, gest, mimikę. W tekście na ironię wskazuje kontekst oraz dystans mówiącego wobec jej przedmiotu.

2. Ironia służy celom satyrycznym, jest formą dowcipu,

elementem parodii. Jest wyrazem poczucia wyższości mówiącego wobec tematu, ale może być też zwrócona przeciw samemu sobie (autoironia).

Kategoria estetyczna związana z określoną postawą filozoficzną, która dostrzega w rzeczywistości przede wszystkim walkę nieprzezwyciężonych, sprzecznych sił, więc dąży do uzyskania wobec niej dystansu. Pojawiła się już w starożytnej Grecji w postaci ironii sokratycznej i tragicznej, nowe znaczenie zyskała jako ironia romantyczna, która pozwalała poecie z pozycji dystansu ukazać sprzeczności rządzące światem, człowiekiem i sztuką. Ironia romantyczna przejawiała się w łączeniu kontrastowych elementów (komizm i tragizm, fantastyka i realizm) oraz podkreślaniu dominacji artysty nad tworzonym dziełem. Przykładem zastosowania ironii romantycznej mogą być dzieła J. Słowackiego (Beniowski) i C. K. Norwida (W Weronie).