Woda to symbol chaosu, zmienności, niestałości, przeobrażenia, odrodzenia ciała i ducha, zmartwychwstania, płodności, potęgi, oczyszczenia, chrztu, mądrości, prawdy, dobra i zła, cnoty, łaski, zapomnienia, kosmicznego umysłu, magii, kobiecości.
Woda w wielu wierzeniach to materia pierwotna, podstawa wszechrzeczy, początek przyrody, wszystkiego, co żyje.
WODA - SYMBOL ZAGŁADY: Bóg postanawia zgładzić ludzi i zsyła na ziemię potop. Ratuje się z niego tylko Noe i jego rodzina. W odmętach Morza Czerwonego giną też wojska faraona ścigające Izraelitów uciekających z Egiptu.
WODA I WINO - SYMBOLE LUDZKIEJ I BOSKIEJ NATURY CHRYSTUSA: W Kanie Galilejskiej dokonuje się cudowne przemienienie wody w wino za sprawą Chrystusa. Kiedy Chrystus umiera na krzyżu i włócznia przebija mu bok, wypływa krew i woda.
WODA - SYMBOL TAJEMNICY, NIEZIEMSKICH ZJAWISK: Jezioro staje się w balladzie siedzibą rusałki. Świtezianka w postaci pięknej dziewczyny żąda od zakochanego w niej strzelca przysięgi wierności. Potem kusi go już pod swoją prawdziwą postacią, a kiedy bezbronny wobec jej magicznego uroku Strzelec łamie przysięgę, zostaje okrutnie ukarany. Z wody więc przychodzi pokusa i z wody przychodzi kara.
WODA - SYMBOL WYTRWAŁOŚCI I nieZMIENNOŚCI: Woda symbolizuje w wierszu trwałość i niezmienność. Odbija obraz przyrody, rejestruje jej zjawiska, ale nie poddaje się ich działaniu:
"Jak dawniej czysta
Stoi wielka i przejrzysta".
Skały, obłoki, światło błyskawic potwierdzają swoje istnienie, przyglądając się w tafli wody. Zastosowana w wierszu metaforyka przywołuje symbol lustra, ukazującego rzeczywisty, nie zdeformowany obraz świata zewnętrznego. Woda jest znakiem tego, co w życiu wieczne; obłoki i błyskawice symbolizują przemijalność.
W dalszej części utworu liryka pośrednia przekształca się w lirykę bezpośrednią. Podmiot, który można utożsamiać z poetą, wygłasza refleksje na temat losu ludzkiego i funkcji poezji. Zadaniem artysty jest odtwarzanie rzeczywistości, zapisywanie zdarzeń i obrazów:
"Tę wodę widzę dokoła
I wszystko wiernie odbijam".
Poezja pełni funkcję zwierciadła, ale w przeciwieństwie do chwilowo tylko odbijającego dany obraz lustra zachowuje w słowach pamięć o świecie zewnętrznym. Zawiera także testament poety i zapewnia mu nieśmiertelność.
WODA - OCZYSZCZENIE: Upiór Jakuba Szeli, który pojawia się Dziadowi w II akcie Wesela przypomina rabację galicyjską z 1846 roku, podczas której chłopi dokonali rzezi na swoich panach. Upiór prosi o wodę, chce się nią oczyszczać ze zbrodni:
"To krew, obmyje próg,
Dajcie, ino, bracie, wody,
Kubeł wody - gębę myć,
Suknie prać - nie będzie znać".