siedem cudów świata

lista najwspanialszych dzieł architektonicznych oraz rzeźb. Powstała w III w. p.n.e. w kręgu uczonych aleksandryjskich.

· Piramida Cheopsa w Gizie: w starożytności nazywano ją "Horyzontem Cheopsa". Powstała w połowie 3 tysiąclecia p.n.e. i do dzisiaj uchodzi nie tylko za jedną z najbardziej imponujących budowli, ale też za największą zagadkę starożytności. Jej wysokość wynosi 144,3 m, długość każdego boku 230,5 m, kąt nachylenia ścian - 51°52', a do jej budowy użyto kamieni o łącznej objętości 2590000 m³ spiętrzonych na powierzchni 54 tys. m². Piramida jest położona na 30. równoleżniku, a jej podstawę wytyczono według czterech stron świata. Herodot pisał, że budowało ją przez 30 lat ok. 100 tys. ludzi. Piramida jest tak olbrzymia, że bez problemu mogłaby pomieścić rzymską bazylikę św. Piotra. W środku piramidy umieszczono dwie komory grobowe (jedna wyżej od drugiej), kanały wentylacyjne i łączący komory korytarz. Pod ziemią znajduje się jeszcze dodatkowa (prawdopodobnie pierwotna), ale nigdy nie wykorzystana komora.

Niektórzy "uczeni" twierdzili, że była dziełem pozaziemskiej cywilizacji, gdyż do dzisiaj nie znaleziono odpowiedzi na pytanie, jak ustawiano 2,5-tonowe kamienne bloki, utrzymując równocześnie kąt nachylenia ścian. W najwyższej komorze znajduje się sarkofag Cheopsa (pusty, gdyż piramidę obrabowano jeszcze w czasach starożytnych). Piramida nadal prezentuje się dosyć okazale, choć została pozbawiona wapiennych okładzin (zachowały się one tylko w jej górnej części) oraz kilku warstw bloków - Arabowie wykorzystali je do wzniesienia budowli w Gizie i Kairze. Z wierzchołka piramidy usunięto też kilkumetrowy piramidion z granitu. Obok piramidy Cheopsa wzniesiono jeszcze dwie: niższą o 3 m piramidę Chefrena oraz wysoką na 66 m piramidę Mykerinosa. Niektórzy uczeni zakładają, że piramidy te mogły symbolizować promienie boga Słońca Ra oraz pełnić też funkcję punktu orientacyjnego.

· Wiszące ogrody Semiramidy: wiemy o nich z przekazów Herodota, potwierdzonych później przez Diodora, Ktezjasza i Strabona. Inicjatorem założenia spiętrzonych tarasowo ogrodów widocznych daleko poza murami miasta miał być król Nabuchodonozor II, rządzący w Babilonii w latach 605-562 p.n.e. Chciał on w ten sposób sprawić przyjemność swojej żonie Amytis, która tęskniła za gajami swojej ojczystej Medii. Inne wersje pomysł założenia tych wspaniałych ogrodów przypisywały królowej Sammuramat, matce asyrobabilońskiego władcy Adadnirariego III, panującego dwa wieki przed Nabuchodonozorem II.

Sama konstrukcja ogrodów nie była - jak na ówczesne warunki techniczne - trudna do wykonania, ale zdecydowanie zaskakiwała swoją dekoracyjnością i nowatorstwem.

Archeolodzy do dzisiejszego dnia usiłują zlokalizować na podstawie ruin miejsce ogrodów, ale zadanie to wydaje się niewykonalne. Odkryte i zachowane tarasy nie zawierają dowodów, że pełniły funkcję ogrodów. Realne jednak wydaje się założenie, że znajdowały się w zachodniej części kompleksu pałacowego, nad brzegiem Eufratu, gdyż taka lokalizacja gwarantowała roślinom dostęp do wody.

· Posąg Zeusa Olimpijskiego: rzeźba Zeusa Olimpijskiego została ukończona w 430 r. p.n.e. Była jedną z wielu, jakie Fidiasz wykonał według modnej i zarazem bardzo kosztownej techniki chryzelefantyny. Była odzwierciedleniem potęgi gospodarczej i politycznej Aten z czasów rządów Peryklesa.

Fidiasz przedstawił Zeusa jako dostojnego mężczyznę w średnim wieku, siedzącego na tronie w płaszczu i wieńcu oliwnym, trzymającego w lewej ręce berło, a w prawej statuetkę bogini Nike. Świadkowie (np. Pauzaniasz - podróżnik grecki) twierdzili, że oblicze Zeusa emanowało takim spokojem, że patrząc na niego zapominało się o wszelkich zmartwieniach.

Według współczesnych obliczeń rzeźba miała 12 m wysokości, a kiedy pomyśleć, że była wykończona kością słoniową (odsłonięte części twarzy, kończyn, torsu), złotem, inkrustowana masą szklaną bądź perłową i szlachetnymi kamieniami (technika chryzelefantyny polegała właśnie na nakładaniu na drewniany szkielet rzeźby okładzin z takich materiałów), można zrozumieć starożytnych, że na jej widok zapierało im z wrażenia dech. Nie wiadomo dokładnie, co stało się z tym arcydziełem, ale prawdopodobnie zostało zniszczone w V w. n.e. przez barbarzyńców, którzy dotarli do Grecji. Posąg był zbyt cenny, by pozwolono mu przetrwać.

· Świątynia Artemidy w Efezie: zwano ją także Artemizjonem, a powstała pomiędzy 580 a 560 r. p.n.e. Była dziełem dwóch architektów z Knossos: Chersifrona i jego syna Metagenesa. Z założenia była wielkim jońskim dipterosem - świątynią, której główny budynek otaczała podwójna kolumnada. W środku budynku mieścił się przedsionek (pronaos), miejsce dla posągu bóstwa (cella) i skarbiec (opistodomos). Według dosyć dokładnego opisu świątyni, jaki zostawił Pliniusz, ustalono, że Artemizjon miał 127 kolumn, a 36 z nich ozdobiono rzeźbami. W celli znajdował się dosyć duży posąg bogini Artemidy.

Z dzieła tego właściwie nic nie pozostało, gdyż w 356 r. p.n.e. podpalił je Herostratos. Legenda głosi, że zrobił to, by stać się sławnym - jeśli tak, to zamiar ten w pełni mu się udał, gdyż do dzisiaj znane jest imię tego prostego rzemieślnika. Jeszcze w IV w. p.n.e. odbudowano Artemizjon, ale został ponownie zniszczony, najprawdopodobniej przez Gotów.

· Mauzoleum w Halikarnasie: był to grobowiec rządzącego w Karii w latach 377-352 p.n.e. satrapy Mauzolosa i jego żony Artemizji, nad którym prace zakończono w 350 r. p.n.e. Władca przy budowie swojego wspaniałego grobowca zatrudnił najwybitniejszych artystów greckich. Architekci Pyteos i Satyros wznieśli najpierw wysoki prostokątny cokół, a następnie ustawili na nim joński peripteros (świątynię z cellą, otoczoną pojedynczą kolumnadą), który w fasadzie miał 9 kolumn. Dach tworzyła schodkowa piramida o kilkunastu stopniach, zwieńczona wykonaną z brązu rzeźbą wyobrażającą kwadrygę. Budowla miała 50 m wysokości, a bok podstawy od frontu - 30 m długości. Cokół opasywał fryz składający się z trzech pasów ozdobionych reliefami przedstawiającymi walki Greków z Amazonkami, centauromachię i sceny z wyścigu kwadryg.

W 334 r. p.n.e. grobowiec został zniszczony i obrabowany przez żołnierzy Aleksandra Macedońskiego, a następnie podpalony. W XV w. mauzoleum zostało rozebrane przez rycerzy św. Jana, a materiał wykorzystany do budowy ich zamku w Halikarnasie. Częściowo zachowana dekoracja rzeźbiarska znajduje się w British Museum w Londynie.

· Kolos Rodyjski: posąg powstał, by upamiętnić zwycięstwo Seleukosa I Nikatora nad wojskami Demetriusza Poliorketesa w 304 r. p.n.e. (wojska te usiłowały zająć wyspę Rodos). Autorem rzeźby był Chares z Lindos. Wykonana ze spiżu statua boga Heliosa była wysoka na 32 m. Według przekazów stała ona u wejścia do portu na wyspie Rodos, a pomiędzy nogami posągu (ustawionymi na dwóch brzegach wejścia do portowego basenu) podobno mogły przepływać statki. W rzeczywistości jednak byłoby to możliwe, gdyby posąg był co najmniej 3-krotnie wyższy.

Posąg przetrwał ok. 70 lat. W 224 r. p.n.e. - w wyniku trzęsienia ziemi - runął i roztrzaskał się na kawałki. Ponoć Rzymianie odnaleźli jego głowę i przywieźli do Rzymu, a pozostałe szczątki w VII w. n.e. Arabowie sprzedali jako złom.

· Latarnia morska na Faros: powstała w 279 r. p.n.e. na polecenie Ptolemeusza II Filadelfosa, a wykonał ją Sostratos z Knidos. Była punktem orientacyjnym dla statków mijających Aleksandrię i podążających na Bliski Wschód, a jednocześnie żeglarzom wpływającym do aleksandryjskiego portu pozwalała uniknąć zderzenia i ewentualnego wejścia na mieliznę (Faros była to wysepka położona niedaleko portu w Aleksandrii, połączona w III w. p.n.e. z lądem stałym za pomocą grobli).

Latarnia była złożona z trzech kondygnacji, a w jej wnętrzu znajdowały się schody wiodące na szczyt i pomieszczenie, w którym zapalano ogień. Budowla miała wysokość 120 m, a Pliniusz Starszy pisał, że jej światło było widoczne na 50 km.

Latarnia służyła marynarzom aż do 1303 r., ale ostatecznie padła ofiarą trzęsienia ziemi.