grawitacyjne ruchy masowe

przemieszczanie się zwietrzeliny i powierzchniowej warstwy skał litych w dół stoku pod wpływem siły ciężkości. W zależności od szybkości tych ruchów wyróżnia się:

• spełzywanie (pełzanie) - jest przemieszczaniem bardzo wolnym, występuje na stokach o niewielkim nachyleniu. Czynnikiem, który wzmaga proces spełzywania jest nasączenie zwietrzeliny wodą. W naszych warunkach klimatycznych zachodzi głównie na stokach zadarnionych. Ruch ten nie jest widoczny "gołym okiem". Można zauważyć jego efekty - przechylone drzewa, pochylone słupy itp. W klimacie gorącym wilgotnym, gdzie pokrywy zwietrzelinowe składają się z drobnego materiału i są bardzo grube, proces pełznięcia nazywany jest cieczeniem. W klimatach zimnych procesowi spełzywania podlega powierzchniowa, rozmarznięta warstwa zwietrzeliny. Ten rodzaj pełzania nazywany jest soliflukcją.
• osuwanie - to stosunkowo szybki proces zsunięcia się zwietrzeliny lub mas skalnych po stoku. Przebiega z prędkością od kilku do kilkudziesięciu m/s. Czynnikami sprzyjającymi osuwaniu są:
• nasączenie zwietrzeliny lub powierzchniowej warstwy skał przez wodę (najczęściej po długotrwałych opadach). Powoduje to zwiększenie ich ciężaru.
• odpowiedni układ warstw skalnych tzn. warstwy skalne nachylone w tym samym kierunku co stok.
• naruszenie równowagi stoku przez czynniki naturalne (podcięcie stoku przez rzekę, morze) i antropogeniczne (podcięcie stoku przy budowie drogi, lokalizacja ciężkiego budynku na stoku).

Rezultatem osuwania jest powstanie formy terenu - osuwiska. W górnej części stoku powstaje nisza osuwiskowa. W dolnej części gromadzący się materiał tworzy tzw. jęzor osuwiskowy. W zależności od materiału, który podlegał osuwaniu dzieli się osuwiska na: skalne, ziemne, zwietrzelinowe i mieszane.

W klimatach suchych lub półsuchych, gdzie gromadzi się wiele zwietrzeliny, a sporadyczne opady są bardzo ulewne, po nasączeniu zwietrzeliny wodą dochodzi do katastrofalnych spływów błotnych.

• odpadanie - występuje na ścianach skalnych i stromych stokach. Polega na odrywaniu się od litej skały i spadaniu w dół odłamków skalnych. Duże znaczenie ma w tym przypadku wietrzenie mrozowe. Spadające po stoku odłamki skalne żłobią podłużne rynny zwane żlebami. Materiał skalny gromadzi się w dolnej części oraz u wylotu żlebu w formie stożka usypiskowego, w Tatrach nazywanego piargiem. Odłamki skalne mogą również przemieszczać się w żlebie jako lawiny błotno-gruzowe lub śnieżno-gruzowe.
• obrywanie - również występuje na stromych stokach i polega na nagłym oderwaniu się i runięciu w dół wielkich mas skalnych. Najczęściej przyjmuje formę lawiny kamiennej. Miejsce oderwania mas skalnych nosi nazwę obrywu. U podnóża stoku powstaje bezładne głazowisko. Przykładem są Wantule w Dolinie Miętusiej w Tatrach.