1. ptaki – kręgowce zdolne do lotu

ptaki żyją na wszystkich kontynentach (od gorącej Afryki, po lodowatą Antarktydę) oraz zamieszkują wszystkie typy środowisk, dzięki temu, że są stałocieplne i potrafią latać (pozwala to na szybkie i sprawne przemieszczanie na duże odległości np. w poszukiwaniu jedzenia czy miejsc do rozrodu).

budowa ptaków:

dziób – zastępuje zęby, pobiera pokarm, obrona budowy gniazda, pielęgnacja piór

powieki – chronią, oczyszczają i nawilżają oczy

pióra – umożliwiają latanie, chronią przed utratą ciepła

kończyny tylne:

  • ptaki na lądzie – chodzenie, bieganie, skakanie
  • ptaki wodne – pływanie, nurkowanie, brodzenie w wodzie

pazury – chronią palce, ułatwiają poruszanie się, chwytanie i zabijanie ofiar

gruczoł kuprowy – wydziela substancje służącą do natłuszczania piór (pióra nie nasiąkają wtedy wodą)

skrzydła – umożliwiają lot, przekształcone kończyny przednie

 

przystosowanie ptaków do lotu:

lekkie ciało – niektóre kości szkieletu są wypełnione powietrzem

opływowy kształt ciała

cienka, sucha skóra

 

budowa i rodzaje piór:

- pióra puchowe – chronią ciało przed utratą ciepła, na całym ciele pod warstwą piór pokrywkowych

- pióra pokrywowe – nadają ciału opływowy kształt, na całym ciele

- sterówki – umożliwiają utrzymywanie równowagi i sterowanie lotem, w części ogonowej

- lotki – tworzą powierzchnie lotne, na skrzydłach

 

wymiana gazowa u ptaków:

- rurkowate płuca połączone workami powietrznymi (dzięki nim przez płuca przepływa świeże powietrze zarówno w czasie wdechu jak i wydechu)

- ptaki mają najbardziej wydajny układ oddechowy spośród kręgowców, umożliwia on uwalnianie dużej ilości energii

 

 

rozmnażanie i rozwój ptaków:

- zwierzęta jajorodne

- zapłodnienie wewnętrzne

- samice składają jaja do gniazd, które samodzielnie przygotowują

- okres godowy zaczynają – toki – zaloty związane z poszukiwaniem partnera do rozrodu (samce wabią wtedy samice barwnym upierzeniem, tańcem czy śpiewem)

 

opieka nad potomstwem:

- gniazdowniki – pozostają w gnieździe pod opieką rodziców, którzy je karmią i ogrzewają (jaskółki, wróble, dzięcioły)

  • są ślepe i prawie nagie

- zagniazdowniki – są znacznie bardziej samodzielne, parę godzin po wykluciu opuszczają gniazdo (kury, kaczki, łabędzie)

  • dobrze widzą i mają ciało pokryte gęstym puchem

 

jaja ptaków:

- wapienna skorupka – funkcja ochronna, wymiana gazowa (dzięki tysiącom  mikrootworów)

- żółtko – źródło substancji pokarmowych

- tarcza zarodkowa – grupa komórek, z której rozwija się nowy organizm

- białko – chroni rozwijający się organizm przed uszkodzeniami, źródło wody i innych substancji pokarmowych

- komora powietrzna – zawierająca powietrze , którym pisklę oddycha tuż przed wykluciem

 

  1. przegląd i znaczenie ptaków

różnice wyglądu u ptaków

- różnią się sylwetką, ubarwieniem oraz wielkością i masą ciała, a także kształtem skrzydeł czy budową dzioba i nóg

- wynikają one z przystosowania się ptaków do życia w określonych warunkach środowiska (przykład – brak zdolności lotu u pingwinów, których życie jest ściśle związane z wodą czy strusi – mieszkańców lądu)

  • pingwiny świetnie pływają dzięki skrzydłom
  • strusie nie potrafią latać, jednak bardzo szybko biegają (osiągają do 70km/h

 

pożywienie u ptaków

- ptaki roślinożerne żywią się nasionami, owocami, nektarem czy pyłkami

- ptaki drapieżne żywią się zwierzętami bezkręgowymi, rybami, płazami, gadami, ptakami, ssakami, padliną

- ptaki korzystające z wielu rodzajów pożywienia lub zmieniające pokarm w zależności od potrzeb

 

znaczenie ptaków w przyrodzie

  • regulują liczebność dużej grupy organizmów
  • rozsiewają nasiona roślin
  • zapylają kwiaty
  • oczyszczają skórę dużych zwierząt z pasożytów

 

 

znaczenie ptaków dla człowieka

  • gatunki udomowione hoduje się dla mięsa, jaj i piór
  • ptaki drapieżne zjadają szkodniki pól uprawnych czy sadów (myszy, owady i inne gryzonie)
  • odchody ptaków są wykorzystywane jako nawóz do użyźniania ziemi
  • ptaki mogą także powodować straty w gospodarce (mogą zjadać nasiona zbóż niszcząc uprawy, atakować ptactwo domowe czy przenosić niebezpieczne drobnoustroje chorobotwórcze i robaki pasożytniecze

 

co zagraża ptakom i jak je chronić??

  • wycinanie lasów
  • zanieczyszczanie gleby i zbiorników wodnych
  • połowy ryb z wykorzystaniem sieci, w które zaplątują się ptaki rybożerne
  • budowanie przezroczystych ekranów akustycznych, z którymi zderzają się ptaki

 

  • ograniczanie wycinania drzew
  • unikanie osuszania łąk
  • zakładanie skrzynek lęgowych i karmników

 

 

 

  1. ssaki – kręgowce, które karmią młode mlekiem

ssaki żyją także na wszystkich kontynentach i zamieszkują prawie wszystkie typy środowisk. Dzięki stałocieplności mogą funkcjonować niezależnie od temperatury otoczenia. Większość ssaków żyje na lądzie. Wśród nich są ssaki lądowe takie jak słoń;  żyjące w koronach drzew np. małpy; krety, które przystosowały się do życia pod ziemią i nietoperze, które tak jak ptaki opanowały umiejętność latania. Część ssaków zamieszkuje środowisko wodne. Są to ssaki, które nie opuszczają wody ani na sekundę np. delfiny oraz ssaki, które co jakiś czas wychodzą na ląd np. foki.

 

budowa ssaków:

ogon – funkcja ochronna, pomaga utrzymać równowagę podczas skoków, służy do podpierania się

włosy – chronią ciało przed utratą ciepła oraz drobnymi uszkodzeniami

małżowina uszna – ułatwia wychwytywanie dźwięków z otoczenia

powieki – nawilżają i oczyszczą powierzchnie oka, wyrastające z nich rzęsy chronią je przed pyłem

dwie pary kończyn – umożliwiają sprawne poruszanie się , zależnie od budowy służą do biegania, skakania, latania czy pływania

pazury – chronią place, ułatwiają poruszanie się, służą do ataku czy obrony

ciało pokryte grubą skórą – wytwarza włosy, pazury, paznokcie, kopyta i rogi, wydziela łój, pot i mleko, pod skórą znajduje się warstwa tkanki tłuszczowej, która zabezpiecza organizm przed utratą ciepła, chroni przed uszkodzeniami i stanowi rezerwę energetyczną

kopyta – osłaniają palce u tych ssaków, które dobrze biegają

rogi – służą do obrony, samce wykorzystują je do walki o samice

 

wymiana gazowa u ssaków

- pęcherzykowate płuca – dostarczają one odpowiednią ilość tlenu i umożliwiają sprawne usuwanie dwutlenku węgla

- płuca są zbudowane z miliona drobnych pęcherzyków oplecionych gęstą siecią włosowatych naczyń krwionośnych

 

 

 

rozmnażanie i rozwój ssaków

- zwierzęta żyworodne

- zapłodnienie wewnętrzne (pierwszy etap rozwoju odbywa się we wnętrzu ciała samicy)

- łożysko – narząd umożliwiający wymianę różnych substancji między matką a rozwijającym się organizmem

- okres rozwoju ssaków od zapłodnienia do porodu nazywamy ciążą

 

opieka nad potomstwem:

po przyjściu na świat potomstwo wymaga opieki matki, w tym karmienia mlekiem.

  • czas trwania ciąży zależy od wielkości ssaka ( u myszy ciąża trwa ok. 3 tyg. a u słoni 2 lata)

 

  1. przegląd i znaczenie ssaków

zróżnicowanie budowy ssaków:

- różnią się budową w zależności od środowiska, w którym żyją oraz sposobu,  w jaki się poruszają

- największe różnice dotyczą kształtu ciała i budowy kończyn przednich

  • ssaki żyjące w wodzie mają kończyny przednie przekształcone w płetwy
  • ssaki latające mają kończyny przednie przekształcone w skrzydła
  • ssaki żyjące pod ziemią mają masywne i krótkie kończyny przednie
  • ssaki szybko biegające mają długie kończyny zakończone kopytami
  • ssaki nadrzewne mają chwytne kończyny przednie

 

pożywienie u ssaków:

- pierwszym pokarmem jest mleko matki

- ssaki mogą być wszystkożerne, roślinożerne bądź mięsożerne, w tym drapieżniki i padlinożercy

zęby u ssaków

  • siekacze – służące do odcinania części pokarmu
  • kły – do chwytania i zabijania ofiar
  • zęby przedtrzonowe i trzonowe – miażdżenie i rozcieranie pożywienia

 

  • ssaki drapieżne mają silne i duże kły, zęby trzonowe i przedtrzonowe mają ostre krawędzie, które umożliwiają cięcie mięśni i kruszenie kości upolowanych zwierząt
  • ssaki roślinożerne mają niewielkie kły bądź nie mają ich wcale, zęby przedtrzonowe i trzonowe są duże i szerokie przystosowane do rozcierania liści i łodyg roślin

 

znaczenie ssaków w przyrodzie

  • regulują liczebność dużej grupy organizmów
  • rozsiewają nasiona, przyczepiając je do sierści i gubiąc podczas gromadzenia zapasów
  • zapylają kwiaty jeśli odżywiają się nektarem

znaczenie ssaków dla człowieka

  • hoduje się je dla mięsa, mleka, skóry, wełny
  • są wykorzystywane jako środek transportu
  • służą jako zwierzęta laboratoryjne
  • zjadają szkodniki
  • mogą przenosić wściekliznę i inne choroby
  • niszczą rośliny na polach uprawnych, a także zapasy żywności

 

 

zagrożenia i sposoby ochrony ssaków:

 

  • niszczenie obszarów na których zwierzęta te występują
  • budowanie dróg przez które zwierzęta nie mogą się swobodnie poruszać

 

  • ochrona miejsc ich występowania
  • budowa bezpiecznych przejść
  • dokarmianie ssaków
  • objęcie niektórych ssaków ochroną gatunkową