Jak napisać opis
Opis jest jedną z podstawowych form narracji w utworach epickich i występuje często, jako część opowiadania, a w liryce – w formie monologu lirycznego. Zazwyczaj właśnie opis otwiera karty powieści, nakreślając tło wydarzeń i przedstawiając bohaterów. Prowadzony jest zazwyczaj z perspektywy narratora i ukazuje świat widziany jego oczami. Może mieć charakter plastyczny, emocjonalny, a nawet poetycki, jeśli tylko tego wymaga kontekst.
Biorąc się za pisanie opisu, pamiętaj, że ważne jest nie tylko to, co widzisz, ale również to, jak to widzisz i odbierasz — i jak chcesz, by zobaczył to czytelnik. Właśnie dlatego opis bywa porównywany do malowania słowem i trzeba przyznać, że jest to bardzo trafne określenie.
Wiedza o tym, jak napisać opis może ci się przydać na egzaminie ósmoklasisty, jeśli zdecydujesz się na pisanie wypracowania o charakterze twórczym (opowiadania twórczego), ale także na maturze podczas tworzenia wypracowania. Ponadto niejednokrotnie przyjdzie ci pisać opis mniej twórczy, a bardziej praktyczny, bo i w takiej postaci możesz go redagować (o tym za chwilę).
Opis jest taką formą wypowiedzi, która występuje w różnych odmianach w zależności od tego, co jest jego przedmiotem. Możemy opisywać:
- osoby (np. opis postaci, bohatera),
- przedmioty (np. opis rzeczy),
- zwierzęta (np. opis psa),
- opis sytuacji (np. opis wypadku)
- miejsca (np. opis krajobrazu, pomieszczenia, miasta),
- zjawiska (np. burzy, poranka w górach, miejskiego zgiełku).
Ponadto opis może być statyczny (np. opis osoby, przedmiotu, miejsca) lub dynamiczny (np. opis zachowania dziecka, zdarzenia, sytuacji). Ponadto opisy możemy podzielić jeszcze na:
- opis realistyczny – obiektywnie przedstawiający rzeczywistość,
- opis naukowy – omawiający zjawisko naukowe w sposób rzetelny i fachowy,
- opis artystyczny – ukazuje rzeczywistość z wykorzystaniem artystycznych środków wyrazu, dzięki czemu wywołuje emocje u odbiorcy.
Opis ma zazwyczaj trójdzielną budowę i dzieli się na:
- Wstęp – ogólna prezentacja opisywanego obiektu (np. kim jest opisywana postać, gdzie znajduje się opisywane miejsce).
- Rozwinięcie – szczegółowy opis cech zewnętrznych, wewnętrznych, emocji lub wrażeń (najbardziej rozbudowana część). Może być nie tylko w formie zwartego tekstu (taki powinien być w opisie artystycznym), ale równie dobrze możesz zastosować wyliczenia (szczególnie w opisie codziennym i użytkowym).
- Zakończenie – krótkie podsumowanie.
Opis użytkowy powinien być obiektywny, jednakże w przypadku opisów artystycznych, jaki znajdziesz choćby w literaturze, ładunek emocjonalny wiąże się często z subiektywnym spojrzeniem narratora. Już samo użycie środków stylistycznych i epitetów sprawia, że opisywana przestrzeń lub osoba zostanie siłą rzeczy oceniona, jako „pachnąca deszczem, kolorowa łąka” albo „szczupła dziewczyna, która swoimi rumieńcami na policzkach od razu budziła sympatię”. Zapamiętaj zatem, aby obiektywizm zachować przy opisach bardziej użytkowych i codziennych, a wartościowanie zachowaj do opisów literackich.
Zwróć uwagę na dobór słów
Pisząc opis, warto pamiętać, że to nie tylko zbiór cech — to obraz malowany słowami. Aby był barwny, sugestywny i spójny, warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych kwestii:
- dobór tematu i plan — zanim przystąpisz do pisania, zastanów się, co dokładnie chcesz opisać. Następnie stwórz krótki plan — to pomoże utrzymać spójność wypowiedzi;
- umiejętnie dobieraj szczegóły — nie chodzi o to, by wypisać wszystkie cechy czy detale, lecz by wybrać najbardziej charakterystyczne, takie, które tworzą spójny i wyrazisty obraz. W opisie literackim, zamiast pisać: „Postać miała oczy, nos i usta”, lepiej zabrzmi: „Jej oczy przypominały dwa błękitne jeziora, w których odbijało się całe niebo”. Inaczej w opisie użytkowym, gdzie liczy się konkret, czyli „Miała niebieskie oczy, drobny nos i wąskie usta”;
- spójność stylistyczna — jeśli piszesz opis postaci literackiej, warto utrzymać język stylizowany na epokę czy dzieło. Jeśli opisujesz miejsce – zadbaj, by klimat języka oddawał jego nastrój. Nie mieszaj stylów, np. potocznego i poetyckiego, jeśli nie ma to uzasadnienia;
- opis, jako fragment większej całości — opis może stanowić np. część opowiadania lub charakterystyki. Wtedy warto, by był zwięzły i osadzony w kontekście wydarzeń.
Słowniczek pojęć
Opis statyczny – przedstawia coś, co nie zmienia się w czasie (np. wygląd pokoju).
Opis dynamiczny – pokazuje coś w ruchu (np. tańczącą dziewczynę, lecącą jaskółkę).
Uosobienie – nadanie przedmiotom lub zjawiskom cech ludzkich (np. słońce śmiało zajrzało do pokoju).
Porównanie – zestawienie dwóch elementów ze względu na podobieństwo (np. włosy jak złote kłosy).
Epitet – określenie rzeczownika, podkreślające jakąś jego cechę (np. cichy wiatr, rozległa równina).
Zmysłowy opis – oddziałujący na wzrok, słuch, węch, smak, dotyk.
Perspektywa narratora – sposób, w jaki opisujący patrzy na opisywany obiekt (z dystansu? z bliska? z emocją czy chłodno?).
Przydatne zwroty
Podczas tworzenia opisu mogą przydać ci się następujące sformułowania:
„Miał na sobie…”
„Jego/jej twarz wyróżniała się…”
„Uwagę przyciągały jego/jej…”
„Był wysoki/niski, szczupły/krępy, zbudowany…”
„Poruszał się z gracją/niezdarnie/zdecydowaniem…”
„W jego/jej oczach można było dostrzec…”
„Sprawiał wrażenie osoby…”
„Był człowiekiem, który zawsze…”
„Zachowywał się tak, jakby…”
„Nigdy nie tracił… / Z łatwością tracił…”
„Od razu można było wyczuć, że…”
„Wokół panowała cisza/spokój/gwar…”
„Krajobraz zapierał dech w piersiach…”
„Niebo miało barwę…”
„W powietrzu unosił się zapach…”
„W oddali majaczyły…”
„Wokół rosły…”
„Na horyzoncie rysował się…”
„Przedmiot był wykonany z…”
„Miał kształt…”
„Powierzchnia była…”
„W kącie stała/znajdowała się…”
„Półki uginały się od…”
„Każdy szczegół świadczył o…”
„Pomieszczenie emanowało…”
„Nagle zerwał się wiatr i…”
„Niebo pociemniało, jakby…”
„Słychać było narastający szum…”
„Zjawisko budziło… (podziw, grozę, zachwyt)”
Przykład poprawnie napisanej treści
Opis godła Polski
Wedle legendy Mieszko I ujrzawszy białego orła, postanowił założyć Gniezno — pierwszy ośrodek państwowości polskiej. Tym samym orzeł od wieków towarzyszył polskim królom i władcom, znajdując swoje miejsce na herbach i sztandarach.
Współczesne godło Polski przedstawia na czerwonej tarczy herbowej białego orła ze złotą koroną, ze złotymi szponami i dziobem. Głowa orła jest zwrócona w prawą stronę, a skrzydła w pozycji otwartej jak to lotu, co wskazuje na jego gotowość i siłę. Kolory są również nośnikiem głębszych znaczeń. Biel sugeruje dobro i czystość, a czerwień – odwagę i moc władzy. Korona z kolei oznacza niezależność państwową i z dumą została przywrócona polskiemu orłowi po obaleniu komunizmu.
W ten symboliczny sposób biały orzeł strzeże Polski, otaczając ją swoimi szerokimi skrzydłami.
