Wypracowania

Stymulacja metodą Vojty - opis i zastosowanie leczenia

Terapia metodą Vojty polega na neurofizjologicznym torowaniu odruchów w celu przywrócenia naturalnych wrodzonych wzorców ruchowych, których rozwój został zablokowany w wyniku wczesnodziecięcych uszkodzeń mózgu lub na skutek urazów. Inne nazwy stosowane na określenie tego sposobu leczenia to metoda wyzwalania odruchów lub metoda odruchowej lokomocji. Początkowo była ona stosowana u dzieci z chorobami mięśni i zaburzeniami koordynacji. Obecnie stosuje się ją w leczeniu neurologicznych zaburzeń ruchowych takich jak np.: mózgowe porażenie dziecięce i wadach postawy.

Podstawą działanie tego sposobu leczenia jest wzbudzanie odruchów. Przez uciskanie pewnych dokładnie sprecyzowanych punktów ciała (tzw. stref wywołujących) wyzwala się zakodowane genetycznie odruchy, które normalnie pojawiają się w pewnym określonym stadium rozwoju umiejętności poruszania się (np. obracanie się). Poprzez utrwalenie nowych odruchów korygowane są patologiczne wzorce ruchowe i wady postawy. W praktyce wykorzystuje się tzw. odruchowe pełzanie i odruchowy obrót, które są dwoma podstawowymi systemami torowania odruchów w celu odzyskania koordynacji ruchowej.

Warunki stosowania leczenia metodą Vojty:

stymulację metodą Vojty można prowadzić w domu, jeśli wcześniej nauczy się rodziców jak wykonywać poszczególne ćwiczenia;
ćwiczenia prowadzi się na cienkim materacu przykrytym dermą;
dziecko powinno być wypoczęte, wyspane, najedzone, należy je zupełnie rozebrać;
ćwiczenia można przeprowadzać podczas codziennych zabiegów pielęgnacyjnych takich jak przebieranie, przewijanie, kąpiel;
optymalnie stymulacja powinna być przeprowadzana cztery razy dziennie, u noworodków i wcześniaków zaczyna się od piętnastosekundowych obustronnych stymulacji ciała, u niemowląt stosuje się stymulacje kilkuminutowe i stopniowo wydłuża się czas stymulacji wraz ze wzrostem dziecka i poprawą jego stanu zdrowia, nie powinny one jednak jednorazowo trwać dłużej niż dwadzieścia minut;
ćwiczeń nie przeprowadza się w przypadku gorączki, obecności stanów zapalnych, rozsianej choroby nowotworowej, napadu padaczki, w czasie pięciu dni od szczepienia żywą szczepionką (konieczna konsultacja z lekarzem)

Strefy wyzwalające odruchy

Według Volty wyróżnia się 20 stref, których stymulacja powoduje wyzwolenie odruchu. Strefy główne umiejscowione są w kończynach i odbierają bodźce okostnej natomiast strefy podrzędne zlokalizowane są w tułowiu i odbierają bodźce mięśniowe. Stymulacja strefy wywołującej powoduje powstanie całościowego wzorca ruchowego. W obrębie stymulowanej strefy zabiegi wywołują zarówno silne reakcje motoryczne jak i wegetatywne pod postacią zaczerwienienia skóry czy wystąpienia potów.

Cele leczenia:

neurofizjologiczne torowanie prawidłowego wzorca ruchowego, zanim rozwiną się wzorce zastępcze, powstające w przebiegu patologicznego rozwoju ruchowego, w celu uniknięcia zagrażającego spastycznego rozwoju niemowląt a w przypadku starszych pacjentów w celu zmiany już istniejących patologicznych schematów ruchowych;
wprowadzenie do prawidłowego wzorca ruchowego grup mięśniowych, które dotąd pracowały według patologicznego schematu lub nie były w ogóle wykorzystywane;
korekcja wady postawy dzięki zastosowaniu obu podstawowych systemów torowania "odruchowego pełzania" i "odruchowego obrotu", co prowadzi do zmiany lokalizacji punktu ciężkości, pomaga uzyskać pozycję wyprostowaną, utrzymać równowagę i koordynację postawy ciała;
kontrola funkcji życiowych w przypadku zabiegów przeprowadzanych u wcześniaków.

Sposób wykonywania ćwiczeń

Pełzanie odruchowe

Pozycja początkowa: dziecko leży na brzuchu z głową obróconą o 30^o. Następnie rękę, która leży po stronie, w którą skierowana jest buzia (strona twarzowa) układamy ponad głową dziecka a do dłoni podajemy dziecku drobny przedmiot do chwycenia. Nogę dziecka leżącą po stronie twarzowej skręcamy na zewnątrz. Drugą rękę, której dłoń pozostaje otwarta obracamy do wewnątrz i układamy wzdłuż ciała. Druga nogę układamy lekko przygiętą i obróconą na zewnątrz.

Lokalizacja stref wywołujących odruchy:

po stronie twarzowej zlokalizowane są w: łokciu, łopatce, miednicy i kolanie
po stronie ciemieniowej zlokalizowane są w: wyrostku barkowym, strefie grzbietowej, mięśniu pośladkowym średnim, nadgarstku i pięcie.

Przebieg ćwiczenia:

Głowa cały czas jest przedłużeniem kręgosłupa
Po stronie twarzowej: zginamy łokieć z jednocześnie obracając przedramię do wewnątrz, ten sam ruch wykonujemy w stawie ramiennym i w efekcie łopatka znajduje się w położeniu przykręgosłupowym. Nogę zginamy w stawie biodrowym jednocześnie skręcając ją na zewnątrz jednocześnie zginamy kolano oraz stopę w kierunku grzbietowym wykonując jednocześnie pronację
Po stronie potylicznej: zginamy rękę w łokciu jednocześnie odwracając ją na zewnątrz, w stawie barkowym skręcamy ramię do wewnątrz. Następnie nogę zginamy w stawie biodrowym prostując kolano, natomiast stopę układając w zgięciu grzbietowym i pronacji.
Zmianę stref wyzwalających uzyskujemy dzięki cyklicznemu zmienianiu stron ciała ze strony twarzowej na potyliczna i z powrotem. Powoduje wzajemne przemieszczanie się kończyn przypominające ruchy powstające podczas ruchu do przodu.

Obrót odruchowy

To ćwiczenie składa się z kilku faz, które wykonywane są w zależności od istniejących wskazań.

Faza nr 1

Pozycja początkowa: dziecko leży na plecach z głową obrócona o 30^o, ręce układamy wzdłuż tułowia w położeniu początkowym a nogi wyprostowane w pozycji lekko odwiedzonej również w położeniu początkowym.

Lokalizacja stref wywołujących odruchy: w strefie piersiowej w okolicy szóstego łuku żebrowego, w kresie barkowej i w brodzie.

Przebieg ćwiczenia:

Głowa znajduje się pozycji fizjologicznej
Wykonujemy zwrot obręczy barkowej w kierunku ramienia znajdującego się po potylicznej stronie ciała, prostujemy miednicę po czym wykonujemy jej zwrot w kierunku nogi znajdującej się również po potylicznej stronie ciała
Nogę zginamy w stawie biodrowym i kolanowym pod kątem 90^o, a stopy układamy w zgięciu grzbietowym i pronacji.

Faza nr 2

Pozycja początkowa: dziecko leży na boku z twarzą zwróconą w kierunku podłoża. Ręka znajdująca się pod spodem leży zgięta w stawie ramiennym pod kątem 90^o. Górne ramię układamy wyprostowane wzdłuż tułowia jednocześnie lekko skręcając je do wewnątrz. Obie nogi zginamy w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem 40^o.

Lokalizacja stref wywołujących odruchy:

po stronie dolnej: w łokciu, kolanie i pięcie
po stronie górnej: w wyrostku barkowym, łopatce, nadgarstku, strefie piersiowej, mięśniu pośladkowym średnim i w kolanie.

Przebieg ćwiczenia:

Głowa pozostaje w ułożeniu pośrodkowym
Po stronie dolnej umieszczamy łopatkę w położeniu przykręgosłupowym, obrócone na zewnątrz ramię przywodzimy, zginamy w łokciu i otwieramy dłoń. Nogę prostujemy w biodrze i kolanie lekko ją odwodząc. Stopa pozostaje w pozycji początkowej.
Po stronie górnej ramię zginamy, odwodzimy i skręcamy na zewnątrz, łokieć pozostaje wyprostowany i skręcony na zewnątrz, nadgarstek zginamy grzbietowo. Nogę zginamy w stawie biodrowym do kąta 80^o, stopa pozostaje w pozycji początkowej, jednak rozwieramy jej palce.

Faza nr 3

Pozycja początkowa: dziecko leży tak jak na początku fazy drugiej jednak biodra i kolana zginamy do kąta 90^o.

Lokalizacja stref wywołujących odruchy:

po stronie dolnej w: łopatce i po zewnętrznej stronie kolana
po stronie górnej: w wyrostku barkowym i po wewnętrznej stronie kolana

Przebieg ćwiczenia:

podobnie jak poprzednio, przy czym ruchy dolnej nogi są powtórzeniem ruchów nogi górnej

Faza nr 4

Ćwiczenia tej fazy wykonywane są w celu poprawy ruchów w stawach biodrowych w przypadku porażeń obustronnych oraz aby wyprostować dolny odcinek kręgosłupa np. w skoliozie.

Pozycja początkowa: dziecko leży tak jak na początku fazy drugiej jednak górną nogę zginamy w stawie biodrowym i kolanowym do kąta 90^o. UWAGA: w przypadku porażenia jednego z bioder powinno się ono znaleźć się pod spodem- dziecko należy ułożyć na chorym stawie biodrowym.

Lokalizacja stref wywołujących odruchy: