Silnik spalinowy to mechanizm, w którym ruch tłoka jest spowodowany ciśnieniem spalin, które powstają w wyniku spalania mieszaniny paliwowo-powietrznej w środku cylindra silnika. Uniwersalnie wykorzystuje się silniki spalinowe tłokowe o posuwisto-zwrotnym ruchu tłoka (suwowe), zwane również silnikami spalinowymi tłokowymi, w mniejszym stopniu o tłoku obracającym się. W silnikach suwowych tłok uszczelniony pierścieniami tłokowymi zamyka cylinder silnika; posuwisto-zwrotny czyn tłoka jest zastępowany przez mechanizm korbowy na ruch obrotowy wału korbowego; dopływ mieszanek (lub powietrza) do cylindrów silnika i usuwanie z nich spalin dostosowuje mechanizm rozrządu. W silnikach spalinowych tłokowych czterosuwowych (jest to rodzaj silnika spalinowego, którego tłok realizuje cztery ruchy posuwisto-zwrotne w jednym cyklu roboczym.) obieg pracy ma miejsce w 4 następnych suwach tłoka, co odpowiada 2 obrotom wału korbowego; w silnikach dwusuwowych (jest to rodzaj silnika spalinowego, w którym cztery fazy pracy: ssanie, sprężanie, praca oraz wydech, wykonywane są one podczas dwóch suwów (od górnego do dolnego ekstremalnego ułożenia tłoka). Obieg pracy ma miejsce w 2 następnych suwach tłoka, co odpowiada 1 obrotowi wału korbowego; silniki dwusuwowe porównując z czterosuwowymi posiadają mniej złożoną budowę, są prostsze do obsługi oraz naprawy, mniej kosztowne. Posiadają także wady większe zużycie paliwa oraz skażenie powietrza.

Silnik czterosuwowy

Rys. Model pracy silnika czterosuwowego.

Suw ssania - tłok (1) przechodzą w dół z górnej do dolnej krańcowej pozycji. Jednocześnie zawór ssany (2) jest otwarty dzięki czemu możliwe jest zassanie powietrza lub mieszaniny paliwo-powietrznej.

Suw sprężania - tłok przechodzi w górę, do górnej krańcowej pozycji. Powietrze lub mieszanina paliwo-powietrzna jest sprężana do potrzebnego ciśnienia. Obydwa zawory ssący (2) oraz wydechowy (3) są zamknięte.

Suw pracy - przed zdobyciem górnej krańcowej pozycji w silnikach wysokoprężnych oraz tych z elektronicznym wtryskiem paliwa odbywa się wtrysk paliwa oraz zapłon samoczynny, który wymuszony jest iskrą. Spalające się paliwo wywołuje szybki wzrost ciśnienia co zmusza ruch tłoka do dolnego krańcowego położenia. Obydwa zawory: ssący (2) oraz wydechowy (3) są zamknięte

Suw wydechowy - tłok przemieszcza się w górę do górnej ekstremalnej pozycji kiedy zawór wydechowy jest otwarty. Gazowe wyroby spalania paliwa (spaliny) wypychane zostają z przestrzeni roboczej silnika.

Silnik dwusuwowy

Rys. Model pracy silnika dwusuwowego.

Suw sprężania - w pierwszej etapie suwu sprężania dochodzi do przepłukania powierzchni roboczej silnika (1). Potem spaliny, które powstały we wcześniejszym cyklu pracy są wytłaczane przez kanał wydechowy (2), równocześnie do powierzchni roboczej przez kanał międzykomorowy (3) płynie mieszanina paliwowa uzbierana poprzednio w przestrzeni korbowej silnika (4). W dalszym etapie suwu sprężania tłok (5), który pełni również rolę zaworu, zamyka kanał wydechowy oraz międzykomorowy, odsłaniając równocześnie kanał ssący (6). W momencie sprężania paliwa w komorze spalania, nowa porcja mieszanki paliwowej spływa przez kanał ssący do powierzchni korbowej silnika.

Suw pracy - Zanim dojdzie do górnego martwego pozycja tłoka następuje zapłon paliwa, które szybko się rozprężając sprawia tłok w ruch w dół do dolnego krańcowego położenia. W końcowym etapie tego suwu odsłaniany jest kanał wydechowy i spaliny opuszczają obszar roboczy. Cykl się powtarza. `

Silniki dwusuwowe nie mogą być zaopatrzone w miskę olejową, smarowanie układu korbowodowego muszą być zapełnione przez mieszaninę paliwową. W związku z tym do paliwa dorzuca się pewną liczbę oleju silnikowego. Wyróżniamy także silniki dwusuwowe, gdzie oleju nie dolewa się do paliwa, jest on tłoczony z osobnego zbiornika wprost do łożysk oraz na gładzie cylindrów. Układ taki utrudnia wprawdzie silnik, a jego podstawową zaletą dwusuwu jest lekkość oraz prostota (brak rozrządu, brak układu smarowania itd.) Silniki dwusuwowe, chociaż posiadają swoje zalety, nie znalazły rozległego wykorzystania. Wykorzystuje się je przede wszystkim do napędu lekkich motocykli oraz motorowerów. Ostatnio wprawdzie nawet w tych wykorzystaniach wypierają je silniki czterosuwowe. U nas w kraju oraz w NRD wytwarzano również samochody osobowe (Syrena, Trabant i Wartburg), oraz także ciężarowe IFA. Wyrób ich został zaprzestany. Główną wadą silników dwusuwowych jest ich hałaśliwa praca i duża wysyłanie spalin. Podstawową przyczyną tego jest kompozycja w mieszaninie paliwowej oleju silnikowego, który ulega spalaniu razem z paliwem.