TLENKI

Tlenki to związki tlenu z innymi pierwiastkami chemicznymi. Obecnie można otrzymać tlenki prawie wszystkich pierwiastków, z wyjątkiem niektórych helowców.

Wartościowość tlenu w tlenkach wynosi –II, natomiast wartościowość drugiego pierwiastka (z grupy głównej) jest równa cyfrze jedności numeru grupy. Wraz ze wzrostem grupy, do której należy pierwiastek rośnie kowalencyjność ,a maleje jonowość wiązania.

Tlenki możemy podzielić na:

  1. Ze względu na rodzaj pierwiastka, z którym łączy się tlen:
    • Tlenki metalu (np. MgO, Fe2O3)
    • Tlenki niemetalu (np. CO2, Cl2O7)
  1. Ze względu na charakter chemiczny tlenku:
    • Tlenki kwasowe- reagują z zasadami (tworząc sole) i w większości z wodą (produktem jest kwas), natomiast nie reagują z kwasami

Np. SO2 tlenek siarki (IV)

SO2 + 2  NaOH → Na2SO3 + H2O

  SO2 + H2O → H2SO4

  • Tlenki zasadowe- reagują z kwasami (tworząc sole), tlenki litowców i berylowców reagują z wodą, natomiast brak reakcji z zasadami

Np. Na2O – tlenek sodu

Na2O + 2 HCl → 2 NaCl + H2O

  • Tlenki amfoteryczne- reagują z kwasami oraz z zasadami

Np. Al2O3- tlenek glinu

Al2O3 + 6 HCl → 2 AlCl3 + 3 H2O

Al2O3 + 2 NaOH  + 3 H2O → 2  Na[Al(OH)4]

  • Tlenki obojętne- nie reagują ani z kwasami, ani zasadami, ani z wodą

Np. CO- tlenek węgla (II); NO- tlenek azotu (II)

Sposoby otrzymywania tlenków:

  1. Spalanie pierwiastków w tlenie
  2. Utlenianie tlenków do tlenków, w których pierwiastek ma niższą wartościowość
  3. Redukcja tlenków do tlenków, w których pierwiastek ma wyższą wartościowość
  4. Rozkład soli i wodorotlenków pod wpływem temperatury
  5. Odwadnianie kwasów

WODOROTLENKI METALI

Wodorotlenki to związki, które można traktować jako pochodne wody, w której jeden atom wodoru został zastąpiony atomem metalu. Oprócz wodorotlenków I i II grupy są nierozpuszczalne w wodzie.

Wodorotlenki możemy podzielić ze względu na charakter chemiczny:

    • Wodorotlenki zasadowe- reagują z kwasami, a nie reagują z zasadami

Np. KOH- wodorotlenek potasu

KOH + HBr → KBr + H2O

  • Wodorotlenki amfoteryczne- reagują zarówno z kwasami, jak i z zasadami

Np. Zn(OH)2  - wodorotlenek cynku (II)

Zn(OH)2  + 2 HNO3 → Zn(NO3)2 + 2 H2O

Zn(OH)2  + 2 KOH → Zn[K(OH)4]

Sposoby otrzymywania wodorotlenków:

  1. W reakcji metalu z wodą (tylko dla litowców i berylowców oprócz berylu)
  2. W reakcji tlenku metalu z wodą (tylko dla litowców i berylowców oprócz berylu)
  3. W reakcji strąceniowej soli z zasadą

KWASY

Kwasy są to związki, w skład których wchodzi wodór oraz reszta kwasowa.

Kwasy możemy podzielić na:

  1. Kwasy tlenowe- w ich cząsteczkach występują atomy tlenu połączone z atomami wodoru oraz atomem centralnym kwasu.

Np. HNO3- kwas azotowy (V); H3PO4- kwas ortofosforowy (V)

Ich moc rośnie ze wzrostem numeru grupy (kwas azotowy jest mocniejszy od węglowego)

Ich moc maleje ze wzrostem numeru okresu (kwas fosforowy jest słabszy od azotowego)

Moc kwasów tego samego pierwiastka rośnie ze wzrostem jego wartościowości (kwas azotowy (V) jest mocniejszy od kwasu azotowego (III)).

  1. Kwasy beztlenowe- ich cząsteczki nie zawierają atomów tlenu

Np. HCl- kwas chlorowodorowy; H2S- kwas siarkowodorowy

  Ich moc rośnie ze wzrostem numeru okresu (kwas bromowodorowy jest mocniejszy od chlorowodorowego).

Sposoby otrzymywania kwasów:

  1. Synteza wodoru z niemetalem, a następnie reakcja produktu z wodą (dla kwasów beztlenowych)
  2. Reakcja tlenku niemetalu z wodą (dla kwasów tlenowych)
  3. Wypieranie z soli słabszego kwasu mocniejszym

SOLE

Sole to związki, w skład których wchodzi metal oraz reszta kwasowa.

Sole możemy podzielić na:

  1. Sole obojętne

Np. MgCO3- węglan magnezu

  1. Sole uwodnione- w swojej strukturze zachowują podczas krystalizacji cząsteczki wody

Np. CaSO4∙2 H2O (węglan wapnia związany z dwiema cząsteczkami wody)

Wśród soli można odnaleźć także:

  1. Wodorosole – sole powstałe przez podstawienie nie wszystkich atomów wodoru atomami metalu w kwasie

Np. NaHSO4- wodorosiarczan (VI) sodu

  1. Hydroksosole - sole powstałe przez podstawienie nie wszystkich grup wodorotlenowych w resztami kwasowymi w wodorotlenku

Np. MgCl(OH)- chlorek- wodorotlenek magnezu

Sposoby otrzymywania soli:

  1. KWAS + METAL → SÓL + WODÓR
  2. KWAS + TLENEK METALU → SÓL + WODA
  3. KWAS + WODOROTLENEK METALU → SÓL + WODA
  4. METAL + NIEMETAL → SÓL (Metody wyłącznie  dla soli beztlenowych)
  5. ZASADA + TLENEK NIEMETALU → SÓL + WODA
  6. TLENEK METALU + TLENEK NIEMETALU → SÓL
  7. METAL 1 + SÓL 1→ METAL 2 + SÓL 2  /metal 2 musi być mniej reaktywny niż metal 1/
  8. KWAS 1 + SÓL 1 → KWAS 2 + SÓL 2  /kwas 2 musi być słabszy niż kwas 1/
  9. ZASADA 1 + SÓL 1 → ZASADA 2 + SÓL 2 /sól 2 lub zasada 2 musi tworzyć osad/
  10. SÓL 1 + SÓL 2 → SÓL 3 + SÓL 4 /sól 3 lub sól 4 musi tworzyć osad/