ręka

być czyjąś prawą ręką - być najbliższym współpracownikiem kogoś wyższego stanowiskiem, rangą, stopniem; cieszyć się czyimś pełnym zaufaniem; lojalnie wypełniać czyjeś polecenia: Policja ujęła Mańka, który był prawą ręką Cielęciny, szefa mafii w naszym województwie. Teraz trzeba mieć nadzieję, że po nitce dotrą do kłębka i dorwą samego bossa.

coś jest komuś na rękę - coś komuś odpowiada; coś układa się po czyjejś myśli; coś komuś pasuje: Zobaczył, że tamci posuwają się szybko, maszerując w jednej linii. To mu było na rękę, wiedział bowiem, że w ten sposób łatwiej uniknie obławy.

coś (kogoś) da się policzyć na palcach jednej ręki PALCE

dać (dawać) coś lekką ręką (też: pozbyć się (pozbywać się) kogoś (czegoś) lekką ręką) - okazać wielkoduszność, hojność; być rozrzutnym; rozdawać coś (pozbywać się czegoś) bez żadnych oporów: W mieście wszyscy go szanowali. Do dziś wspominano, że kiedy było trzeba, Kowalski lekką ręką dał na szpital dziesięć tysięcy złotych. Ta hojność niejednemu uratowała zdrowie, a być może nawet życie.

dać sobie (za coś, za kogoś) rękę uciąć - być czegoś (kogoś) absolutnie pewnym; być o czymś całkowicie przekonanym; polegać na kimś, darzyć kogoś pełnym zaufaniem: Adam? To świetny kolega, musi pójść z nami. Tak, jestem o tym całkowicie przekonany, dałbym sobie za niego rękę uciąć.

dać (dawać) komuś wolną rękę - dawać komuś pełną swobodę działania; pozwolić komuś działać zgodnie z jego wolą: Przez pierwszy tydzień będziemy chodzili razem, pokażę ci, na czym polega praca kontrolera biletów w MPK. Potem dam ci wolną rękę, będziesz musiał tylko codziennie rozliczać się z liczby złapanych gapowiczów.

iść (pójść) komuś na rękę - ułatwiać komuś zrealizowanie jakiegoś zamierzenia; pomagać komuś w działaniu; sprzyjać komuś: Tym razem postanowił być miły i pójść temu człowiekowi na rękę. Gestem zaprosił go do środka i wskazał miejsce po drugiej stronie biurka. Niech, biedaczyna, nie myśli, że urzędnicy to bezduszne istoty.

jak ręką odjął - natychmiast, całkowicie, bez śladu (zwykle o ustępowaniu choroby lub dolegliwości): Wystarczyło, że zażyłem tabletkę, a ból minął jak ręką odjął.

jeść komuś z ręki - być komuś całkowicie podporządkowanym; robić, co tylko ktoś zechce; znajdować się pod czyimś przemożnym wpływem: Początkowo barman bardzo nas nie lubił, pewnie ze względu na nasz młody wiek. Wystarczyło jednak kilka napiwków i facet zaczął jeść nam z ręki. Teraz na sam nasz widok uśmiecha się serdecznie i bez słowa nalewa nam zaprawdę królewskiego drinka: colę z tonikiem.

kłaść (położyć) na czymś rękę (łapę) ŁAPA

machnąć ręką na coś (kogoś) - zrezygnować z czegoś (kogoś); postawić na czymś (kimś) krzyżyk; przestać o coś (kogoś) zabiegać, starać się, walczyć: Trzykrotnie próbowała wepchnąć się do kolejki, jednak tłum wielbicielek najpiękniejszego wokalisty na świecie był tak zbity i liczny, że w końcu machnęła ręką na bilety i poszła się pocieszyć waniliowym shakiem.

mieć kogoś (coś) pod ręką - mieć coś w zanadrzu, w pogotowiu; mieć coś przygotowane na wypadek jakiejś nagłej konieczności: Gdzieś tak na wysokości kościoła poczułem, że jakaś niewidzialna siła znosi mój rower na prawą stronę drogi. Zatrzymałem się i zobaczyłem, że mam gumę. Całe szczęście, że zawsze mam pod ręką małą skrzynkę z narzędziami, w mig usunę szkodę i ruszę dalej.

mieć ciężką rękę - często sięgać po argumenty siłowe; mieć mocne uderzenie; chętnie bić (kogoś): Poszedłby do niej, z pewnością, bardzo chciał osobiście zaprosić ją na bal. Była jednak jedna zasadnicza przeszkoda - ojciec Moniki słynął z ciężkiej ręki. Jakby tego mało, był on zapaśnikiem i, wyprowadzony z równowagi nagłym pojawieniem się niechcianego amanta córki, mógł wyrządzić krzywdę.

mieć wolną rękę - mieć dużą swobodę działania; móc robić, co się chce: Nareszcie miał wolną rękę - mógł pójść do kina, ale równie dobrze mógł zostać w domu. Możliwość swobodnego wyboru upajała, ale wraz z euforią przyszło poczucie odpowiedzialności.

mieć kogoś (coś) w ręku - mieć nad kimś (czymś) całkowitą władzę; móc z kimś (czymś) zrobić wszystko; mieć na kogoś haka; w pełni kogoś (coś) kontrolować: Powiedziałem chłopakom, że jeśli jeszcze raz zobaczę, że robią krzywdę maluchom na naszym osiedlu, natychmiast zainterweniuję w dyrekcji szkoły, do której chodzą. Teraz mam ich w ręku. Muszą się liczyć z poważnymi konsekwencjami swojego chuligaństwa.

podnieść (podnosić) na kogoś rękę - zamierzyć się na jakiś autorytet; próbować kogoś uderzyć; zaatakować kogoś: Oj, smarkaczu, zapamiętaj to sobie do końca życia: nigdy nie podnoś ręki na starszego. Widzisz, co się stanie, kiedy starszy podniesie rękę na ciebie? Będzie bolało, oj bolało.

posmarować komuś rękę (łapę) ŁAPA

prowadzić kogoś za rękę (rączkę) - wykazywać wobec kogoś nadopiekuńczość; przesadnie o kogoś dbać; wykonywać za kogoś jego obowiązki: Takiej mamusi ci nie zazdroszczę. Do szkoły odprowadza cię, niosąc ci tornister, na dużej przerwie przybiega z termosem i kanapkami, ciekaw jestem, czy będzie prowadzić cię za rączkę przez całe twoje życie?

przykładać (przyłożyć) do czegoś rękę - przyczynić się do czegoś; mieć w czymś swój udział: Widzisz ten wielki kopiec? Twój tatuś przyłożył rękę do jego budowy. Gdy był w twoim wieku, wniósł tu niejedno plastikowe wiaderko ziemi.

ręka kogoś swędzi (świerzbi) - ktoś ma ochotę kogoś uderzyć; ktoś chciałby komuś przyłożyć; ktoś nie może powstrzymać się od rozpoczęcia bijatyki: Nie lubię ludzi, którzy są zbyt pewni siebie i samolubni. Wiem, że to niemoralne, ale czasem aż mnie ręka świerzbi, chciałbym ich szturchnąć i powiedzieć - opanuj się, wokół ciebie żyją jeszcze inni, trzeba się trochę z nimi liczyć, nie żyjemy na pustyni.

trzymać rękę na pulsie - kontrolować coś; czuwać nad czymś; dbać o prawidłowy przebieg jakiegoś procesu: Ala trzymała rękę na pulsie - wszystkiego pilnowała, o wszystko zadbała, wszystko potrafiła przewidzieć. Dlatego nasza studniówka tak wspaniale się udała.

wychodzić (wyjść) z czegoś obronną ręką - uchronić się przed przykrymi następstwami jakiegoś zdarzenia; mieć szczęście i uratować się z opresji: Rozmawiali o tym właściwie bez przerwy, jednak nikt nie potrafił znaleźć logicznej odpowiedzi na pytanie, jakim cudem udało im się wyjść obronną ręką z tej sytuacji.

złapać kogoś za rękę - przyłapać kogoś na gorącym uczynku; ująć kogoś w trakcie dokonywania jakiegoś przestępstwa, popełnianiu wykroczenia, robienia czegoś zabronionego: Detektywi sklepowi chodzili za nim przez miesiąc. W końcu wygrali, złapali go za rękę i to w chwili, gdy kradł pilniczki do paznokci. Teraz nie dość, że złodziej odpowie przed sądem, to jeszcze z pewnością przylgnie do niego jakiś śmieszny przydomek.