metoda psychologicznej analizy osobowości stworzona przez Z. Freuda (zob. freudyzm), której celem było leczenie kompleksów i zaburzeń psychicznych poprzez badanie sfer podświadomości człowieka. Wyróżniając trzy obrazy psychiki ludzkiej (id, ego i superego). Freud postawił tezę, że zaburzenia psychiczne i emocjonalne wynikają z niemożności pogodzenia przez ego (świadomość) dążeń, instynktów pierwotnych (id), głównie instynktu seksualnego (libido), z obowiązującymi normami i zasadami moralnymi wpojonymi jednostce w trakcie wychowania (superego). Psychoanaliza polegała na badaniu przejawów podświadomości człowieka, która ujawnić się może w snach, pomyłkach językowych, marzeniach. Według Freuda uświadomienie sobie tkwiącego w psychice problemu prowadzi do jego rozwiązania. Metoda psychoanalizy była rozwijana przez uczniów Freuda: A. Adlera i C. G. Junga, który stworzyli nowe koncepcje, odrzucając założenie dominującej roli instynktu seksualnego w życiu człowieka (np. teoria archetypów Junga). Współcześni przedstawiciele psychoanalizy, E. Fromm i K. Horney, skoncentrowali się na badaniu kultury. Psychoanaliza wywarła duży wpływ na całą sztukę i literaturę oraz filozofię. W literaturze teoria ta stała się podstawą surrealizmu.
