ideologia dzieła literackiego

treści ideowe utworu, zespół idei dających się uogólnić na podstawie dzieła literackiego, odnoszących się do rzeczywistości pozaliterackiej. Idee te mogą być wypowiedziane w utworze wprost, jako deklaracja autora lub tej postaci, która reprezentuje jego stanowisko (porte-parole, rezoner). Częściej jednak mamy do czynienia z wypowiedzią zmetaforyzowaną, która da się przełożyć na język idei tylko w sposób niepełny, przybliżony, hipotetyczny i upraszczający. Zdarza się, iż wydobywanie ideologii z utworu nie jest zgodne z autorskim zamiarem, odczytanie dzieła pozostaje niezależne od świadomości autora, a nawet sprzeczne z jego intencjami. Najbardziej typowa dla literatury jest sytuacja, gdy przesłanie ideowe jest zawarte w strukturze dzieła, wjego kształcie językowym, stylistycznym, tematyczno-kompozycyjnym. Tego rodzaju przesłanie odznacza się wieloznacznością i może być różnie interpretowane. Wszelkie próby ujednolicania interpretacji prowadzą do ubożenia odbioru dzieła. Najłatwiej uchwycić sens ideowy w takich gatunkach jak bajka, powieść tendencyjna czy powieść z tezą. Na drugim biegunie znajdują się utwory symboliczne, metaforyczne, dzieła otwarte, które wymykają się próbom jednolitej interpretacji.