kiedy z końcem 1918 r. Niemcy zaczęli wycofywać się z terenów Litwy i Białorusi, w ślad za nimi ruszyła Armia Czerwona, która w Mińsku i Wilnie zamierzała zaprowadzić rządy rewolucyjne. Przeciw niej w lutym 1919 r. wystąpiły wojska polskie pod dowództwem gen. Szeptyckiego, które 21 IV 1919 r. wkroczyły do Wilna. Piłsudski zaproponował Litwinom swój plan federacyjny, ale rząd litewski odrzucił go. W lipcu 1919 r. Rada Ligi Narodów zatwierdziła projekt granicy między Polską i Litwą na linii Niemen - Grodno - Wilno - Dyneburg (tzw. linia Focha). Wilno pozostało po stronie polskiej. W sierpniu wojska polskie rozpoczęły działania na Białorusi i zajęły Mińsk.
Jesienią 1919 r. Piłsudski wstrzymał działania na froncie wschodnim i mimo nacisków ententy nie podjął współdziałania z "białymi" generałami rosyjskimi przeciwko bolszewikom. Zdawał sobie sprawę, że "biali" są przeciwni zajęciu przez Polskę Litwy, Białorusi i Ukrainy, a ententa będzie popierać Polaków tylko do czasu zwycięstwa "białych". Uznał, że bolszewicy są dla Polski mniejszym zagrożeniem.
Wiosną 1920 r. bolszewicy uzyskali już przewagę nad białymi i rozpoczęli antypolską propagandę. Stało się jasne, że zamierzają nieść teraz rewolucję na zachód, "poprzez trupa Polski" (Lenin). Chcąc wzmocnić szanse Polski i odrzucić dalej bolszewików, Piłsudski zawarł 21 IV 1920 r. w Warszawie sojusz wojskowo-polityczny z atamanem ukraińskim Semenem Petlurą. Polska uznała niepodległą Ukrainę w granicach na wschód od rzeki Zbrucz, a Ukraińcy zrzekli się pretensji do Galicji wschodniej i Wołynia. 25 IV 1920 r. ofensywa polsko-ukraińska wyruszyła przeciw bolszewikom (którzy zajęli już większą część Ukrainy). 7 V 1920 r. wojska polskie zajęły Kijów i ustanowiono tu rząd ukraiński.
Jednak bolszewicy rozpoczęli kontrofensywę. W połowie maja ruszył z Białorusi front północny pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego, a w czerwcu front południowy Siemiona Budionnego. Oba fronty posuwały się bardzo szybko; na początku sierpnia Tuchaczewski dotarł już pod Warszawę. Sytuacja Polski była bardzo groźna. 1 VII powołano Radę Obrony Państwa, a 24 VII powstał koalicyjny rząd obrony narodowej. Zmobilizowano ponad 100-tys. armię ochotniczą i podjęto też próbę mediacji z Rosją za pośrednictwem państw zachodnich (konferencja w Spa). Lenin nie chciał pertraktować, gdyż był przekonany, że zajmie całą Polskę. 30 VII 1920 r. utworzono w Białymstoku Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski z J. Marchlewskim i F. Dzierżyńskim na czele. Na terenach zajętych przez bolszewików działały już terrorystyczne trybunały rewolucyjne.
O losie wojny zadecydowała tzw. bitwa warszawska (13-25 VIII 1920 r.). Operację przygotował i przeprowadził Józef Piłsudski wspomagany przez gen. Władysława Sikorskiego. Sikorski na linii Wkry podjął działania zaczepne, wiążąc tym armie rosyjskie, a 16 VIII znad Wieprza ruszyła kontrofensywa pod dowództwem Piłsudskiego, która uderzyła na tyły armii rosyjskiej. Bolszewicy w panice zaczęli się wycofywać (17 VIII). W dniach 20-28 IX doszło jeszcze do walk nad Niemnem, które Polacy także wygrali.
Bitwa warszawska uratowała Europę przed bolszewicką rewolucją i dlatego twierdzi się, że była jedną z walk, które odmieniły dzieje świata. 12 X 1920 r. podpisano rozejm, a 21 X rozpoczęto w Rydze pertraktacje pokojowe. 18 III 1921 r. podpisano traktat pokojowy. Granicę polsko-rosyjską ustalono na linii Dźwina - Zbrucz (upadła więc republika ukraińska). Rosjanie zobowiązali się także do zwrotu dóbr kultury zagrabionych Polsce po 1772 r. oraz mieli zapłacić 60 mln rubli w złocie odszkodowania (nie zapłacili). Rada Ambasadorów w 1923 r. zatwierdziła polską granicę wschodnią.
Odbudowa państwa polskiego 1918-22
Nie znalazłeś tego, czego szukasz na Bryku?
Jest tutaj pełno osób, które moga Ci pomóc!
Zadaj pytanie i otrzymaj szybką odpowiedź.
