wojna peloponeska

wojna ta toczyła się w latach 431-404 p.n.e. Był to pojedynek pomiędzy Atenami i Spartą o hegemonię w całej Helladzie. W początkowej fazie wojny Tebańczycy (sprzymierzeńcy Sparty) usiłowali opanować Plateje, natomiast Spartanie rozpoczęli akcję wyniszczania Attyki, chcąc w ten sposób zmusić Ateny do szybkiego zawarcia pokoju.

Sytuacja Aten była bardzo trudna, gdyż w przeludnionym mieście wybuchła zaraza. Nie wszyscy Ateńczycy zgadzali się też ze strategią, jaką przyjął Perykles. Po jego śmierci (w 429 r. p.n.e.) podział społeczeństwa ateńskiego jeszcze bardziej się utrwalił. Demokraci - na czele z Kleonem - byli rzecznikami dalszej akcji zbrojnej (widzieli w wojnie pewne korzyści), natomiast tzw. obóz arystokratyczny - na czele z Nikiaszem - opowiadał się za pokojem. Został on zawarty w 421 r. p.n.e. i przywracał stan sprzed wybuchu wojny.

Żadna ze stron nie była usatysfakcjonowana takim stanem rzeczy. W Atenach dużą popularność zdobył Alkibiades (kuzyn Peryklesa), który zręcznie podsycił nastroje wojenne. Także członkowie Związku Peloponeskiego, którzy nie zdążyli skorzystać na wojnie (za to ponieśli duże straty - jak np. Arkadia) byli zainteresowani dalszym jej trwaniem.

By wzmocnić swoje siły, Ateny zawarły sojusz z Argos, Mantineją i Elidą, ale koalicja ta szybko została pokonana przez Spartan w 418 r. p.n.e. Alkibiades, którego pozycja polityczna została przez to osłabiona, zdecydował się podjąć interwencję zbrojną przeciwko Syrakuzom (skąd sprowadzano na Peloponez zboże). Jednak w Atenach znów doszło do sporów politycznych i spóźniona, źle przygotowana wyprawa przeciwko Syrakuzom zakończyła się tragicznie: znaczna część Ateńczyków (ok. 6000 zginęła), reszta dostała się do niewoli.

Korzystając z osłabienia Aten, Sparta rozpoczęła w 413 r. p.n.e. nowy etap działań zbrojnych. W Dekelei wybudowano obóz warowny, skąd podejmowano liczne zbrojne wyprawy przeciwko Atenom. Z czasem do konfliktu przyłączyła się także Persja (po stronie Sparty), która liczyła na odzyskanie miast położonych na wybrzeżach Azji Mniejszej. Dzięki subsydiom pieniężnym króla Persji Cyrusa, Spartanie zniszczyli w 405 r. p.n.e. pod Aigospotamoi flotę ateńską. W obliczu widma głodu Ateny zostały zmuszone do kapitulacji.

Obszar Grecji w starożytności - najważniejsze państwa-miasta