polityka mocarstw zmierzająca do zajęcia jak największej ilości nowych obszarów celem wykorzystania ich do własnych celów ekonomicznych lub politycznych. Zjawisko narodziło się w czasie odkryć geograficznych.
W drugiej połowie XIX w. państwa europejskie oraz USA i Japonia rozpoczęły rywalizację o nowy podział świata. Zajmowano tereny niezamieszkane oraz kraje słabe i niezdolne do obrony (głównie w Afryce i Azji). Głównymi przyczynami popychającymi te kraje do ekspansji kolonialnej było przeludnienie i rozwój gospodarki przemysłowej. Eksplozja demograficzna sprawiła, że spora grupa młodych i przedsiębiorczych ludzi poszukiwała pracy i pragnęła odnieść sukces. W przeludnionym kraju trudno było to osiągnąć, a tymczasem za granicą (w koloniach) zrobienie kariery było znacznie łatwiejsze.
Potrzeby gospodarki wielkoprzemysłowej zmusiły kraje rozwinięte do poszukiwania źródeł tanich surowców i nowych rynków zbytu. Konkurencja zmuszała nieraz do obniżania cen towarów, a to najłatwiej było osiągnąć poprzez zatrudnienie taniej siły roboczej.
Posiadanie kolonii było też symbolem pewnego prestiżu. Tylko bogate i potężne państwo mogło sobie pozwolić na ekspansję. Na podbitych terytoriach utrzymywano silne bazy wojskowe, które były potrzebne do zabezpieczenia tych terenów przed ekspansją innych lub utrzymywania w karności ludności tubylczej.
Pod koniec XIX w. na europejskiej scenie politycznej obok dawnych potęg kolonialnych pojawiły się jeszcze dwa nowe państwa, które aspirowały do tej roli - Niemcy i Włochy.
