w polskich źródłach określenie to pojawiło się po raz pierwszy w 1410 r., ale funkcja ta wykształcała się stopniowo. Urząd hetmański ustanowił dopiero król Aleksander Jagiellończyk w 1503 r., powierzając dowództwo nad wojskiem w Koronie (Królestwie Polskim) Mikołajowi Kamienieckiemu, gdyż sam często przebywał na Litwie, walcząc z Moskwą.
Hetman mógł organizować pospolite ruszenie, kierować obroną ziem, był zwierzchnikiem rotmistrzów i dowódców wojskowych. Urząd hetmański początkowo powoływano tylko na czas wojny, ale po raz pierwszy dożywotnio funkcję tę nadał Stefan Batory Janowi Zamoyskiemu w 1581 r. Od tego czasu urząd hetmana piastowano dożywotnio. Od końca XVI w. było w Koronie i na Litwie po dwóch hetmanów: wielki koronny i wielki litewski oraz dwóch hetmanów polnych (zastępców hetmanów wielkich).
Hetman wielki był nie tylko dowódcą wszystkich wojsk (litewskich czy koronnych), ale także kimś w rodzaju ministra wojny i głównego sędziego wojskowego. Choć w pracy pomagał mu z czasem cały sztab ludzi (pisarz, strażnik, oboźny, szpitalny itd.), a jego uprawnienia rosły (np. w XVII w. mógł już prowadzić samodzielną politykę wobec Turcji i jej wasali), to jednak nie oddano w jego ręce funduszy na wojsko - nadal pozostawały one w gestii podskarbiego.
Zastępcą hetmana wielkiego był hetman polny, a jeśli hetmanowie nie mogli pełnić swojej funkcji (np. z powodu przedłużającego się sporu co do obsady tego stanowiska), powoływano tymczasowo regimentarzy, którzy przez dany okres dysponowali hetmańskimi uprawnieniami.
Przywilej zasiadania w senacie hetmani uzyskali dopiero w 1768 r. Król nie miał prawa odwołania hetmana. Kompetencje hetmanów ograniczył dopiero Sejm Niemy w 1717 r., reformy wprowadzone na sejmie konwokacyjnym w 1764 r. oraz utworzenie w 1776 r. Departamentu Wojskowego Rady Nieustającej.
Oznaką władzy hetmańskiej była buława - krótka laska zakończona bogato zdobioną gałką.
Najznakomitsi polscy hetmani to: Jan Tarnowski, Jan Zamoyski, Stanisław Żółkiewski, Jan Karol Chodkiewicz, Stefan Czarniecki, Jan Sobieski (późniejszy król).
Nie znalazłeś tego, czego szukasz na Bryku?
Jest tutaj pełno osób, które moga Ci pomóc!
Zadaj pytanie i otrzymaj szybką odpowiedź.
