DMOWSKI ROMAN (1864-1939)

polityk, współzałożyciel i przywódca Narodowej Demokracji, pisarz. Ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim. Zetknął się wtedy ze Związkiem Młodzieży Polskiej "Zet" (utworzonym z inicjatywy Ligi Polskiej). W 1889 r. wstąpił do Ligi Polskiej, którą z czasem przekształcił w Ligę Narodową. Był redaktorem (od 1895 r.) prawicowego "Przeglądu Wszechpolskiego". Utworzył też stronnictwo Narodowej Demokracji. Swoje poglądy polityczne zawarł w opublikowanych w 1903 r. "Myślach nowoczesnego Polaka", uważanych przez nacjonalistów za katechizm polskiego ruchu nacjonalistycznego. W czasie rewolucji 1905-07 r. był zdecydowanym przeciwnikiem wszelkich ruchów rewolucyjnych i socjalistycznych, opowiadał się też za lojalną współpracą z Rosją. W 1907 r. został posłem do Dumy, w której utworzył Koło Polskie - był jego prezesem.

Przed I wojną światową reprezentował tzw. orientację prorosyjską - uważał, że będzie ona najlepszym rozwiązaniem dla sprawy niepodległości Polski. Na początku wojny z jego inicjatywy zawiązano w Warszawie Komitet Narodowy Polski współpracujący z caratem. Później wyjechał do Paryża i innych stolic europejskich, gdzie z przywódcami państw zachodnich prowadził rozmowy na temat przyszłości politycznej Polaków. W 1917 r. został przewodniczącym KNP w Paryżu. Rok później wyjechał razem z I. Paderewskim do USA na rozmowy z prezydentem Wilsonem.

Był delegatem Polski na konferencji pokojowej w Paryżu, gdzie twardo domagał się przyznania Polsce Górnego Śląska, Warmii, części Prus Wschodnich, Gdańska oraz wschodnich ziem I RP. W 1923 r. pełnił przez pewien czas funkcję ministra spraw zagranicznych, był też posłem na sejm.

Przez cały czas był wrogo nastawiony do Piłsudskiego, któremu zarzucał brak zrozumienia dla spraw narodowych. W okresie 20-lecia międzywojennego przewodniczył tajnej Lidze Narodowej, zorganizował też Obóz Wielkiej Polski, który zrzeszał młodzież o poglądach prawicowych.