1.Polityka wewnętrzna i zagraniczna Zygmunta I Starego.

Wewnętrzna:

  1. Zwiększył dochody skarbu i dobrał sobie mądrych doradców spośród senatorów.

Zagraniczna:

  1. Po wojnie polsko – krzyżackiej (1519 – 1521) przyjął hołd pruski (1525) – Prusy Książęce stały się lennem Polski.
  2. Przyłączył do Polski Mazowsze (1529)
  3. Zawarł pokój z sułtanem Imperium Osmańskiego ( 1533)
  4. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Zygmunta II Augusta.

Wewnętrzna: Mimo sprzeciwu szlachty koronował swoją żonę Barbarę Radziwiłłównę na królową Polski.

Zagraniczna:

  1. Podpisał układ o wcieleniu Inflant do Polski.
  2. Wziął udział w pierwszej wojnie północnej, w której walczyły też Dania, Szwecja i Moskwa (1563 – 1570). Wojna zakończyła się podziałem Inflant między jej uczestników.
  3. Zmarł bezpotomnie w 1572r., co oznaczało wygaśniecie dynastii Jagiellonów.
  4. Na czym polegała tolerancja religijna w Rzeczpospolitej w XVIw.

Szlachta  mocno sprzeciwiała się prześladowaniom religijnym. Uważała, że każdy człowiek ma prawo decydować o swoim wyznaniu i w imię wolności i równości broniła  protestantów przed szykanami. Zaś duchowieństwo katolickie potępiało protestantów i skazywało ich na surowe kary. Król był bardzo tolerancyjny i nikogo nie zmuszał do zmiany wiary.

  1. Wyznania i narodowości w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

W Polsce i na Litwie byli wyznawcy Katolicyzmu i prawosławia. W połączonych państwach mieszkali też Tatarzy wyznający islam oraz Żydzi wyznający judaizm. Dodatkowo istniał też luteranizm, kalwinizm i arianizm.

  1. Grupy społeczne, które przyjęły wyznania reformacyjne.

- mieszczanie z Gdańska, Torunia, Pomorza i Wielkopolski przyjęło luteranizm,

- część szlachty przyjęło kalwinizm

  1. Katolicy wobec reformacji w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Szlachta – sprzeciwiała się prześladowaniem protestantów w imię szlacheckiej wolności i równości.

Duchowieństwo – sądy duchowne wydawały surowe wyroki za  odejście od katolicyzmu, ale nie były one wykonywane przez władze świeckie.

Zygmunt Stary – zakazywał zmiany wyznania, ale nie stosował kar.

Zygmunt August – nie zmuszał do wyznania katolicyzmu; zniósł obowiązek wykonywania wyroków sądów duchownych przez władze świeckie.

W praktyce w Polsce i na Litwie panowała tolerancja religijna.

  1. Działalność jezuitów na ziemiach polskich w XVIw.
  2. Zakładali kolegia jezuickie w których uczyli za darmo i zachęcali do aktywności.
  3. Zahamowali reformację.
  4. Przekonali znaczną część szlachty do powrotu do Kościoła Katolickiego.
  5. Sytuacja Żydów i stosunki polsko – żydowski w XVIw.
  6. Przybywali od średniowiecza, by chronić się przed prześladowcami w innych krajach.
  7. Mieli własny parlament – Sejm Czterech Ziem.
  8. Stosunki między Żydami a Polakami były na ogół pokojowe. Konflikty zdarzały się z powodu rywalizacji o klientów, izolowania się Żydów i kłamliwych opowieści o Żydach.
  9. Polska krajem rolniczym w XV – XVIw.

Rolnictwo było główną gałęzią gospodarki dawnej Polski, co nie było dobre gdyż mogło dojść do załamania takiej gospodarki, poprzez długotrwały nieurodzaj, wojnę czy spadek cen żywności. Jednak w XVIw. Żywność w Europie bardzo podrożała gdyż przybywało bardzo szybko mieszkańców w miastach Europy Zachodniej, a rolnictwo w tamtym rejonie nie nadążało z produkcją przez co musieli importować ją ze wschodu. Kraje Europy wschodniej rozwijało rolnictwo.

  1. System folwarczno – pańszczyźniany.

System ten polegał na tym, że poddani dzierżawili od pana ziemię, a w zamian odrabiali pańszczyznę na jego folwarku.

  1. Sytuacja chłopów w XV – XVIw.

Na początku zamiana czynszu na pańszczyznę była korzystna dla obu stron. Z czasem system ten okazał się niekorzystny dla rolnictwa, gdyż chłopi stawali się coraz bardziej zależni od panów, a panowie zbytnio obciążali poddanych pańszczyzną.

  1. Spław towarów Wisłą do Gdańska.

Szlachcicie spławiali zboże Wisłą, żeby sprzedać je korzystnie gdańskim kupcom. Wybierali tą drogę, ponieważ transport lądowy był 10 razy droższy od rzecznego.

  1. Rola i pośrednictwo Gdańska w handlu od XV-XVIII w.

Od XV do XVIII wieku Gdańsk był jedynym ważnym polskim portem nad Bałtykiem

  1. Do Gdańska spławiało Wisłą zboże, drewno oraz inne towary rolne i leśne: skóry, futra, len, masło, miód, itp.
  2. Gdańscy kupcy byli pośrednikami w handlu między polską szlachtą a zagranicznymi kupcami.
  3. Za pieniądze uzyskane ze sprzedaży zboża i innych towarów szlachta kupywała w Gdańsku produkty przywiezione z zachodu m. in. wino, jedwab oliwę, broń, a także meble gdańskie
  4. Renesans w Polsce

Architektura: Kaplica Zygmuntowska na Wawelu

Miasta i ich zabudowa: Zamość, Baranów Sandomierski, Poznań, Tarnów, Lublin, Sandomierz

Nauka: Mikołaj Kopernik

Literatura: - Mikołaj Rej (Żywot człowieka poczciwego)

                     - Jan Kochanowski – twórca literacki polszczyzny (treny – utwory żałobne, fraszki – utwory żartobliwe)

                    - Andrzej Frycz Modrzewski ( O poprawie Rzeczpospolitej)

Szkolnictwo: szkoły parafialne, gimnazja humanistyczne, kolegia jezuickie

Uniwersytety: Uniwersytet w Wilnie, Akademia Zamojska

  1. Unia Lubelska

Rzeczpospolitą tworzyło Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie.

Wspólne dla Rzeczpospolitej są król, sejm, moneta, polityka zagraniczna i obronna.

Odrębne: terytoria, urzędy, armie, skarb, prawa i języki urzędowe.

Unia lubelska przyniosła korzyści:

-dzięki wspólnej polityce zagranicznej i obronnej Polska i Litwa połączyły siły

- wspólny sejm ułatwił rządzenie państwem

- szlachta litewska zyskała prawa i przywileje polskiej szlachty

Ale również  były między Polską i Litwą napięcia:

- Litwa domagała się zwrotu Podlasia, Wołynia i Ukrainy

- Litwini uznali postanowienia unii za korzystniejsze dla Polski niż dla Litwy

  1. Stany (grupy społeczne) zamieszkujące Rzeczpospolitą Obojga Narodów:

- szlachta – najbogatsza, magnateria, średnia,  uboga – gołota

- duchowieństwo

- mieszczanie

- chłopi

 

  1. Główne zapisy aktu konfederacji warszawskiej

- Polska i Litwa wspólnie wybiorą monarchę

- nowy król przysięgnie, że zachowa wszystkie prawa i przywileje szlacheckie

- katolicy i różnowiercy, tj. protestanci, utrzymują między sobą pokój religijny, a w Rzeczpospolitej będzie nadal panowała wolność wyznania

  1. Panowanie Henryka Walezego.

Panował w latach 1573 -1574. Nie znał języka polskiego, nosił bardzo ozdobne stroje, miał kolczyki u uszach. Zwolenników pozyskiwał poprzez rozdawanie urzędów. Po 5 miesiącach panowania uciekł do Francji, gdzie objął tron jako Henryk III.

19.Czym były artykuły henrykowskie i pacta convecta?

Artykuły henrykowskie to zobowiązania ograniczające władzę króla, te same dla wszystkich kolejnych władców;

Pacta conventa – dodatkowe zobowiązania, inne dla każdego króla.

  1. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Stefana Batorego.

Zagraniczna:

Zamierzał połączonymi siłami Polski, Litwy i Moskwy uderzyć na Turcję, by wyzwolić Węgry spod tureckiego panowania.

Wewnętrzna:

  1. Dbałość o pokój w państwie, religia ,,narzędziem panowania’’:

- poparcie dla jezuitów

- sprzeciw wobec nietolerancji religijnej

  1. Magnat Jan Zamoyski [Prawą ręką króla
  2. Reformy wojskowe:

- utworzenie piechoty wybranieckiej

- zorganizowanie oddziałów saperów

- przygotowanie dokładnych map

  1. Ruś i Moskwa w XII –XV wieku.

Od XIV w. Ruś jednoczyły:

- Litwa – część południowo-zachodnią

- Wielkie Księstwo Moskiewskie (Moskwa) – część północno- wschodnią

Od drugiej połowy XV w. Moskwa dążyła do opanowania wszystkich ziem ruskich

Od XVI w. wielcy książęta moskiewscy nosili tytuły cara i samowładcy, a Moskwę uznawali za „trzeci Rzym”