Czasownik odmieniamy przez osoby, do tematu dodaje się odpowiednią końcówkę osobową.
W liczbie pojedynczej oraz w liczbie mnogiej są trzy osoby.
Trzeba zawsze uwidaczniać podmiot (rzeczownik lub zaimek osobowy) w zdaniu (np. ich lese czytam).
Język niemiecki ma różne rodzaje czasowników.
- Czasowniki proste - odmiana.
machen
Sg. 1. ich mache
2. du machst
3. er (sie, es) macht
Pl. 1. wir machen
2. ihr macht
3. sie (Sie) machen
- Do czasowników, które mają na końcu tematu -t i -d (arbeiten, antworten, warten) albo -n i -m (atmen, zeichnen, öffnen) dodajemy w 2 i 3 osobie l.poj. i 2 osobie l.mn. łącznik -e przed końcówką osobową.
finden
Sg. 1. ich finde
2. du findest
3. er findet
Pl. 1. wir finden
2. ihr findet
3. sie finden
- Jeżeli temat czasownika ma na końcu -eln, to opuszczamy -e w temacie 1 osoby l. poj..
tadeln - ich tadle
sammeln - ich sammle
- W temacie czasowników mocnych samogłoska -e zamienia się na -i lub -ie, tylko w 2 i 3 osobie l. poj. (np. lesen, helfen)
sehen
Sg. 1.ich sehe
2. du siehst
3. er sieht
Pl. 1. wir sehen
2. ihr seht
3. sie sehen
- -a w temacie czasowników mocnych zmienia się w 2 i 3 osobie l. poj. na -ä (np. laufen, fahren, tragen).
waschen
Sg. 1. ich wasche
2. du wäschst
3. er wäscht
Pl. 1. wir waschen
2. ihr wascht
3. sie waschen
- Nieregularnie odmienia się także czasowniki "haben" i "sein"
sein haben
Sg. 1.ich bin 1. ich habe
2. du bist 2. du hast
3. er ist 3. er hat
Pl. 1. wir sind 1. wir haben
2. ihr seid 2. ihr habt
3. sie sind 3. sie haben
- Czasowniki modalne - odmiana.
wollen - chcieć
sollen - powinno się coś zrobić
müssen - musieć
können - móc, umieć, potrafić
dürfen - mieć pozwolenie na zrobienie czegoś
mögen - lubić
|
ich
|
du
|
er (sie, es)
|
wir
|
ihr
|
sie / Sie
| |
|
wollen
|
will
|
willst
|
will
|
wollen
|
wollt
|
wollen
|
|
sollen
|
soll
|
sollst
|
soll
|
sollen
|
sollt
|
sollen
|
|
müssen
|
muss
|
musst
|
muss
|
müssen
|
müsst
|
müssen
|
|
können
|
kann
|
kannst
|
kann
|
können
|
könnt
|
können
|
|
dürfen
|
darf
|
darfst
|
darf
|
dürfen
|
dürft
|
dürfen
|
|
mögen
|
mag
|
magst
|
mag
|
mögen
|
mögt
|
mögen
|
- Czasowniki zwrotne - odmiana.
Czasowniki zwrotne mają zaimek zwrotny 'sich', odmienia się on następująco:
W bierniku (Akkusativ):
sich kämmen - czesać się
Sg. 1. ich kämme mich
2. du kämmst dich
3. er (sie, es) kämmt sich
Pl. 1. wir kämmen uns
2. ihr kämmt euch
3. sie kämmen sich
W celowniku (Dativ):
sich kämmen (die Haare) - czesać sobie (włosy)
Sg. 1. ich kämme mir die Haare
2. du kämmst dir
3. er (sie, es) kämmt sich
Pl. 1. wir kämmen uns
2. ihr kämmt euch
3. sie kämmen sich
Język niemiecki ma 3 czasy przeszłe: 1 prosty - Imperfekt (Präteritum) i 2 złożone - Prefekt i Plusquamperfekt. Czas Imperfekt występuje często w języku pisanym, w mówionym - czas Perfekt. Jednak nie jest to regułą.
Czas Plusquamperfekt to czas zaprzeszły, tzn. określa czynność, która jest wcześniejsza w stosunku do czynności w czasie Imperfekt.
Wyróżniamy również Präsens - czas teraźniejszy i dwa czasy przyszłe złożone: Futur I oraz Futur II. Rzadko używa się Futur II, więc go pominiemy.
Imperfekt
Imperfekt czasowników słabych - dodajemy do tematu czasownika końcówkę -te, po niej jest końcówka osobowa. Te czasowniki, których temat kończy się na -d, -t, -n, -m, mają końcówkę -ete + końcówka osobowa.
Czasowniki mocne w 1. i 3. os. l. poj. są takie same i nie mają końcówki. Trzeba nauczyć się na pamięć form czasu Imperfekt czasowników mocnych.
Np.:
|
fahren
|
schwimmen
|
bleiben
| |
|
ich
|
fuhr
|
schwamm
|
blieb
|
|
du
|
fuhrst
|
schwammst
|
bliebst
|
|
er (sie, es)
|
fuhr
|
schwamm
|
blieb
|
|
wir
|
fuhren
|
schwammen
|
blieben
|
|
ihr
|
fuhrt
|
schwammt
|
bliebt
|
|
sie / Sie
|
fuhren
|
schwammen
|
blieben
|
Czasowniki nieregularne posiadają cechy charakterystyczne czasowników mocnych (Ablaut) i słabych (końcówkę -te). Istotniejsze z nich to: bringen, denken, kennen, nennen, rennen, senden, brennen, wissen.
|
nennen
|
wissen
| |
|
ich
|
nannte
|
wußte
|
|
du
|
nanntest
|
wußtest
|
|
er, sie, es
|
nannte
|
wußte
|
|
wir
|
nannten
|
wußten
|
|
ihr
|
nanntet
|
wußtet
|
|
sie / Sie
|
nannten
|
wußten
|
Czasowniki modalne nie mają przegłosu i przybierają końcówki osobowe.
|
können
|
müssen
|
mögen
| |
|
ich
|
konnte
|
musste
|
mochte
|
|
du
|
konntest
|
musstest
|
mochtest
|
|
er, sie, es
|
konnte
|
musste
|
mochte
|
|
wir
|
konnten
|
mussten
|
mochten
|
|
ihr
|
konntet
|
musstet
|
mochtet
|
|
sie / Sie
|
konnten
|
mussten
|
mochten
|
Odmiana czasowników posiłkowych: haben, sein, werden
|
sein
|
haben
|
werden
| |
|
ich
|
war
|
hatte
|
wurde
|
|
du
|
warst
|
hattest
|
wurdest
|
|
er, sie, es
|
war
|
hatte
|
wurde
|
|
wir
|
waren
|
hatten
|
wurden
|
|
ihr
|
wart
|
hattet
|
wurdet
|
|
sie / Sie
|
waren
|
hatten
|
wurden
|
Perfekt
Partizip II jest trzecią formą podstawową czasownika, obok bezokolicznika i formy czasu Imperfekt. Przy czasowniki słabych tworzymy Partizip II od bezokolicznika, dodajemy przedrostek ge- oraz końcówkę -t lub -et.
fragen gefragt
sagen gesagt
warten gewartet
baden gebadet
Czasowniki słabe, które kończą się na -ieren nie otrzymują przedrostka ge-.
informieren informiert
fotografieren fotografiert
marschieren marschiert
Należy nauczyć się na pamięć form czasowników mocnych i nieregularnych. Otrzymują one również przedrostek ge-, a poza tym występuje często Ablaut (zmiana samogłoski) oraz końcówka -en.
singen gesungen
gehen gegangen
schreiben geschrieben
Czasowniki nierozdzielnie złożone nie mają przedrostka ge-. Otrzymują końcówkę -t lub -en, to zależy, od tego, czy są słabe, czy mocne.
erklären erklärt
versagen versagt
bestehen bestanden
verbringen verbracht
Czasowniki rozdzielnie złożone otrzymują przedrostek ge- w środek, między przedrostek rozdzielny a czasownik. Mają końcówkę -t lub -en, to zależy, od tego, czy są słabe, czy mocne.
herstellen hergestellt
aufräumen aufgeräumt
anrufen angerufen
teilnehmen teilgenommen
Perfekt czasowników modlanych tworzymy z czasownikiem posiłkowym 'haben'. Jeśli w zdaniu występują same, tworzą Partizip II bez przegłosu, jak czasowniki słabe:
können gekonnt
müssen gemußt
Najczęściej występują w zdaniu z bezokolicznikiem innego czasownika, wtedy w czasie Perfekt stoją w bezokoliczniku na końcu zdania.
Perfekt tworzymy używając czasownika posiłkowego 'haben' lub 'sein' w czasie teraźniejszym, który stoi w zdaniu na drugiej pozycji i odmienia się przez osoby oraz z formy Partizip II, która jest nieodmienna i znajduje się na końcu zdania. Większość czasowników buduje Perfekt z 'haben', między innymi:
a) czasowniki zwrotne
b) czasowniki modalne
Duża grupa czasowników tworzy Perfekt z 'sein'. To:
a) czasowniki, które oznaczają ruch lub kierunek np. laufen, gehen, kommen, reisen, schwimmen
b) czasowniki oznaczające zmianę jednego stanu w drugi np. einschlafen, aufstehen, sterben
c) czasowniki: sein, bleiben, werden
Plusquamperfekt
Czasu tego używamy jako zaprzeszłego, czyli wcześniejszego w stosunku do czynności wyrażonej w czasie Imperfekt. Tworzy się go podobnie jak Perfekt, ale czasownik posiłkowy 'haben' lub 'sein' jest w czasie Imperfekt, czyli:
Plusquamperfekt = hatte / war + Partizip II
Futur I
Futur I to czas przyszły złożony. Składa się z czasownika posiłkowego 'werden' odmienionego w czasie teraźniejszym, stoi on w zdaniu na drugiej pozycji oraz z bezokolicznika czasownika podstawowego (Infinitiv), który znajduje się końcu zdania:
Futur I = werden + Infinitiv
Czasownik 'werden' występujący w zdaniu jako czasownik samodzielny oznacza 'stawać się, zostać'
