Pamiętniki i listy były w wieku XVII bardzo chętnie pisane i czytywane. Cieszyły się ogromna popularnością, zwłaszcza wśród szlachty. Ponad to listy i pamiętniki stanowią doskonałe źródło wiedzy o epoce- o obyczajach , wierzeniach i zwyczajach szlachty sarmackiej.

Do najlepszych i najwybitniejszych powszechnie znanych utworów tamtego okresu należą "Pamiętniki" Jana Chrzyostoma Paska, które dla wielu twórców późniejszych epok stanowią doskonałe źródło i materiał historyczno - literacki.

Jan Chryzostom Pasek i jego dwu częściowe "Pamiętniki".

Jan Chryzostom Pasek był autorem "Pamiętników". Napisał je około roku 1690, należą one do nurtu sarmackiego. Jeśli chodzi o literaturę a zwłaszcza pamiętniki i diariusze są były one bardzo chętnie poczytywane w Polsce w wieku XVII. Literatura ta stanowi także kopalnię informacji o dawnych i odległych czasach. Poznajemy dzięki nim ludzi ich zwyczaje, a także ich mentalność. To wszystko jest możliwe gdyż autor ma bezpośredni stosunek do ukazywanych , opisywanych przez siebie faktów i wydarzeń.

"Pamiętniki" które napisane były koło roku 1690, podzielone są na dwie części. Pierwsza część przedstawia opis wypraw i tułaczki wojennej autora, druga natomiast ukazuje Paska jako pędzącego spokojny żywot na roli - gospodarza.

W pamiętnikach opisuje on swoje wielkie zasługi a także czyny wojenne opisuje walkę ze

Szwedami, a także rokosz Lubomirskiego, i odsiecz Wiednia. Dwa wymienione wydarzenia ukazane są z perspektywy nie obserwatora, ale jest to powielenie relacji innego uczestnika.

Według opisów Paska szlachcic Sarmata jawi się nam jako dzielny i waleczny żołnierz. Nie walczy on jednak dlatego, że ma na sercu los ojczyzny ale dlatego że wojna przynosi mu zysk i ogromne dobra materialne jakie pochodzą z łupów. Podróże odbywa dlatego, że go one interesują, budzą w nim ciekawość.

W utworze tym w części pierwszej mamy także opis udziału Paska we Mszy Świętej. Wziął w niej udział nie zmazawszy krwi ze swoich rąk.

Pasek jawi się jako zawadiaka, częsty uczestnik zabaw i pojedynków. Opisuje ucztę u Jasińskiego podczas której

Autor pojedynkował się z innym szlachcicem Nurzyńskim. Jest to kolejny dowód na to że Pasek jest osoba chytra przebiegłą ale i tchórzliwą. Postanawia w końcu zmienić tryb życia i osiąść na stałe na wsi i zająć się gospodarką. Rozpoczyna poszukiwania kandydatki na żonę. Te opisy znajdują się już w części drugiej pamiętników. Ponad to druga część tego dwu częściowego utworu jest obrazem życia ziemskiego jaki wiódł Pasek. Jest on tu ukazany jako typowy przedstawiciel Sarmatów. Ma takie cechy jak pijaństwo, lenistwo, zabobonność. Język którym zostały napisane pamiętniki jest niezwykle barwny żywy ale i także potoczny.

Wskazuje to na zamiłowanie Paska, do tworzenia gawęd.

Podsumowanie:

Jan Chryzostom Pasek jest XVII wiecznym przykładem typowego Sarmaty. Niestety nie świecił on dobrym przykładem. Jego zachowanie jest negatywne. Jego osoba pełna jest typowych sarmackich wad. Do tych wad zaliczamy przede wszystkim zacofanie, awanturniczy i kłótliwy sposób rozmawiania i rozwiązywania problemów. Także pijaństwo, samochwalstwo. Był osobą bardzo zadufaną i pewną siebie.

W swoich pamiętnikach opisuje swoje życie, które przedstawia w sposób idealny. Przekonany jest o tym że tylko szlachta ma prawa, jej należą się wszystkie przywileje. Dlatego uważa, że jak najdłużej powinna panować w państwie złota wolność szlachecka. Jest wyjątkowo mocno przywiązany do swoich przywilejów, nie dostrzega że wyrządzają one krzywdę państwu. Nie tylko bowiem Pasek ale i reszta sarmackiej szlachty była przeciwna reformom państwa.

Ucisk chłopów i ich złą sytuację uważają za jak najbardziej słuszną. Nawet zdarzają się przypadki nieludzkiego i okrutnego traktowania chłopów przez szlachtę.

Źle odnoszą się także do mieszczan jest to ich typowa wada wywyższania się ponad inne stany.

Negatywny stosunek i brak tolerancji wobec innych narodów i religii.

Przekonanie że Polacy i ich zwyczaje są jedyne i najlepsze. Pogardliwie nazywają inne narodowości np. Szwedzi to naród świński, Moskale to naród jaszczurczy, obyczaje duńskie są dla nich śmieszne.

Bardzo niechętni są do wszelkich nowości i do tego, co płynie z innych państw.

Niestety wyżej wymienione cechy odzwierciedlają rozkład naszego XVII wiecznego społeczeństwa.

Szlachta jest nie tolerancyjna, zapatrzona w siebie, awanturnicza jednym słowem możemy ją określić jako zacofaną.

Temat: Ocena i analiza pamiętniki i diariuszy napisanych przez Jana Chryzostoma Paska.

W epoce baroku bardzo chętnie pisano i czytano zarówno pamiętniki jak i dzienniki czyli tak zwane diariusze.

Najwybitniejszym twórcą "Pamiętników był barokowy twórca i reprezentant nurtu sarmackiego Jan Chryzostom Pasek.

Analiza treści utworu :

Jan Chryzostom Pasek należy to twórców którzy pisali w nurcie sarmacko- szlacheckim. Jego najbardziej znanym utworem są biograficzne "Pamiętniki". Powstały one około roku 1690.

W okresie literatury XVII wieku pamiętniki i diariusze stanowią niezwykle cenne i są chętnie pisane i czytywane w tym okresie. Bardzo ważnym elementem tych pamiętników jest stosunek autora do prezentowanych faktów i wydarzeń. Dzięki takiemu ujęciu i prezentowaniu historii stanowią one kopalnię wiadomości o dawnych czasach i obyczajach.

Pamiętniki te składają się z dwóch części. Część pierwsza to opis wojennej wojaczki Paska. Brał on udział w walkach przeciwko Szwedom . Walczył w Danii i w Polsce. Opisuje w swoich pamiętnikach rokosz Lubomirskiego, odsiecz Wiednia. W tych walkach nie brał udziału przedstawia je z perspektywy uczestnika.

Ukazuje on przykład życia szlachcica - żołnierza. Szlachcic ten walczy nie dlatego, że walczy dla kraju tylko dla łupów i zysków, jakie przynosi wojna.

Wspomina także podróże zagraniczne jakie odbywał. Mamy także opis Mszy świętej. Na Mszy tej służył Pasek nie umywszy rak po dokonanych zbrodniach. Pasek jawi się nam także jako stały bywalec uczt i zabaw, ale także jako zawadiaka. Chętnie się pojedynkował np. Mamy tu opis pojedynku pomiędzy paskiem a Nurzyńskim, który miał miejsce podczas biesiady u szlachcica Jasińskiego.

Pasek jest osoba chytra i przebiegłą ucieka z pola walki jak wie, że nie m szans wygrać. Jednak dotychczasowy tryb życia postanawia zmienić. Opisuje to w drugiej części pamiętników. Postanawia się ożenić. Zdobywanie serca kandydatki ukazane także jest w pamiętnikach. Druga cześć wspomnień Paska ma charakter ziemiański. Prezentuje w nim także obyczaje szlachty. Złe traktowanie i ucisk chłopów dla szlachty jest czymś naturalnym i zgodnym z zasadami. Szlachta zatem zaspokaja wyłącznie własne potrzeby i troszczy się o swoje dobra i swoje korzyści. Dlatego druga cześć pamiętników ukazuje nam Paska jako typowego Sarmatę. Sarmata uwielbi pić, bawić się, pojedynkować się. Taki właśnie jest Pasek.

Dlatego utwór ten możemy uznać za doskonały obraz epoki barokowej. Charakterystyki ludzi i zwyczajów wtedy panujących.

Język, jakim pisane są Pamiętniki charakteryzuje się żywym potocznym językiem, opisy są długie rozwlekłe co może wskazywać na czerpanie z gawędy.

Podsumowanie i charakterystyka cech utworu:

Utwór napisany przez Jana Chrzyostoma Paska łączy w sobie cechy literatury pamiętnikarskiej z elementami biograficznymi.

Zawarte są w nim syntetyczne informacje pochodzące z raptularza, charakterystyczny dla dzienników opis podróży do egzotycznych krajów, charakterystyka ludów, krajów

Ponad to te pamiętniki są zbeletryzowane, epizody maja rozbudowaną fabułę. Pasek staje się bohaterem narracyjnym i literackim.

Utwór pisany językiem potocznym , żywym , barwnym. Noszącym cechy stylu gawędziarskiego. Mamy tu wspaniałe pisy scen batalistycznych.

Te i inne cechy stanowią dowód, że Jan Chrzyostom Pasek umieścił swoje "Pamiętniki:" na granicy następujących gatunków:

  • prozy narracyjnej,
  • autobiograficznej,
  • historyczno-dokumentacyjnej.