W układzie ruchu człowieka i innych kręgowców wyróżnia się układ kostno-stawowy, tworzący kościec, czyli szkielet i mięśnie szkieletowe, których czynnościami kieruje układ nerwowy.

Budowa i funkcje szkieletu:

Szkielet człowieka i innych kręgowców można podzielić na część osiowa i obwodową. W skład szkieletu osiowego wchodzi:

Szkielet obwodowy składa się:

  • Kości kończyn i pasów - barkowego i miednicowego

Kościec głowy: stanowi czaszka, składająca asie z dwóch ściśle połączonych ze sobą części: czaszki mózgowej (mózgoczaszki) i czaszki trzewnej ( trzewioczaszki).

Czaszka mózgowa, składa się z kości płaskich, połączonych ze sobą szwami stanowi puszkę kostną ochraniającą mózgowie. Trzewioczaszkę stanowią liczne kości, o różnej budowie, tworzące jamy i doły. Mieszczą asie w nich narządy zmysłu. Kości trzewioczaszki obudowują jamę ustną i jamę nosowa.

Czaszka łączy asie z kręgosłupem ruchomo, za pomocą tzw. kłykci potylicznych.

Kręgosłup:

Kręgosłup składa asie 33 - 34 segmentów kostnych, zwanych kręgami. Każdy kręg składa asie z trzonu i łuku oraz odchodzących od niego wyrostków. Poszczególne kręgi mają różne wyrostki, za pomocą których łącza asie z żebrami, mięśniami i sąsiadującymi z nim kręgami. Trzon kręgu wraz z łukiem ograniczają otwór kręgowy, przez który przechodzi rdzeń kręgowy.

Między sąsiadującymi ze sobą kręgami występują chrząstki międzykręgowe, które dzięki swojej sprężystości osłabiają wstrząsy powstające przy chodzeniu , bieganiu itp..

Duże znaczenia w amortyzacji wstrząsów powstających podczas chodzenia, jak też w utrzymaniu pionowej postawy ciała, ma zgięcie kręgosłupa w kształcie podwójnego s. Przystosowaniem do pionowej pozycji ciała jest również kształt kręgu - są one w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, znacznie szersze, dzięki czemu większy ciężar, opiera asie na silniejszej podstawie.

Połączenia kręgów umożliwiają wykonywanie ruchów, zgniatania i prostowania, zginania na boki i ruchów obrotowych w prawo i w lewo.

Szkielet klatki piersiowej.

Szkielet klatki piersiowej tworzą kręgi piersiowe kręgosłupa, którymi połączone jest 12 par wygiętych łukowato żeber.

Siedem pierwszych par żeber łączy asie po stronie brzusznej bezpośrednio z mostkiem, a dwie ostatnie nie ,maja połączenia ani z mostkiem, ani z sobą - są to tzw. żebra wolne.

Szkielet obwodowy:

Szkielet obwodowy tworzą kości kończyn i pasów ( obręczy) - barkowego i miednicznego.

Pas miedniczny składa asie z trzech zrośniętych ze sobą kości.

Jest on połączony ściśle z kręgosłupem.

Pas barkowy składa asie z dwóch kości:

- obojczyka

- łopatki

i łączy asie luźno i elastycznie z kręgosłupem.

Kości szkieletu mogą się łączyć ze sobą nie ruchomo, tworząc tzw. połączenia ścisłe lub szwów ( np. kości czaszki) lub ruchomo za pomocą stawów, składających asie z luźnego połączenia dwóch lub więcej kości. Na budowę stawu składa asie zespół tkanek biorących udział połączenia ich między stykającymi asie ze sobą kośćmi.

Powierzchnie stawowe łączących asie ze sobą kości tworzą zwykle panewkę i główkę stawową ( np. połączenie łopatki z kością ramieniową, kości udowe z kością biodrową, żeber z kręgosłupem).

Między łączącymi asie ze sobą kośćmi wysypuje zamknięta torebka stawowa, szczelinowata przestrzeń. Torebka stawowa wzmocniona jest dodatkowo więzadłami stawowymi przebiegającymi od jednej do drugiej kości. Utrzymują one kości w prawidłowym położeniu.

Połączenia stawowe dają dużą swobodę ruchu.

Niektóre stawy umożliwiają ruch w bardzo wielu kierunkach. Należą do nich staw barkowy.

Inne połączenia stawowe (złożone) dają mniej lub bardziej ograniczone możliwości ruchu na przykład staw łokciowy, w którym mogą zachodzić tylko ruchy zginania i prostowania.

Podobny zakres ruchu maja stawy między członami palców.