teksty językowe - funkcje
analizując poszczególne wypowiedzi można wyróżnić kilka funkcji
językowych:
a) funkcja poznawcza (informatywna)
- cechy charakterystyczne: zdania oznajmujące proste i złożone,
duża ilość słownictwa specjalistycznego, obiektywizm
Uwaga: Odbiorca takiego tekstu koncentruje się na rzeczywistości
pozatekstowej, której dotyczy zawarta w komunikacie informacja.
- przykłady: typowymi teksami o funkcji poznawczej są teksty
zamieszczane w gazetach i czasopismach, tego typu komunikaty
językowe spotykamy najczęściej w mowie potocznej oraz
informacyjnych i edukacyjnych programach telewizyjnych;
b) funkcja impresywna
- cechy charakterystyczne: zdania i równoważniki zdań, najczęściej
pytające i wykrzyknikowe, które służą wywołaniu o odbiorcy jakiejś
reakcji; nadawca komunikatu impresywnego nagminnie stosuje zwroty
do odbiorcy:
ty,
ciebie,
was; czasowniki w formie 2. os. l.poj. lub mn.:
pójdziecie,
napiszesz; pytania retoryczne o wyraźnej funkcji nakłaniającej
Uwaga: Czytając teksty o funkcji impresywnej odbiorca koncentruje uwagę
na sobie lub grupie osób, w której i on się znajduje.
- przykłady: teksty o funkcji impresywnej można odnaleźć wśród
utworów poetyckich (liryka zwrotu do adresata), są nimi także
apele, odezwy i teksty, których nadawcy zamierzają nakłonić
odbiorcę do określonego zachowania, sprowokować go do konkretnych
działań lub refleksji;
c) funkcja ekspresywna
- cechy charakterystyczne: służy wyrażeniu emocji nadawcy
komunikatu, podmiot wypowiedzi jest domyślny, zdania wieloczłonowe
złożone z części krótkich, nierozwiniętych, często wykrzyknikowe
lub zakończone wielokropkiem
Uwaga: Czytając teksty o funkcji ekspresywnej odbiorca koncentruje uwagę
na osobie nadawcy komunikatu, jego emocjach, przeżyciach.
- przykłady: teksty o funkcji ekspresywnej pojawiają się często w
dziennikach i pamiętnikach, a także reportażach czy relacjach "na
gorąco", kiedy nadawca jest bezpośrednim świadkiem wydarzeń i
opowiada o nich. Typowym przykładem tekstu ekspresywnego jest
Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego;
d) funkcja poetycka
- cechy charakterystyczne: wirtuozeria językowa, liczne środki
artystyczne, w prozie (proza poetycka) pojawia się przestawna
składnia; często neologizmy, innowacje językowe, oryginalna forma
tekstów pisanych, liczne przerzutnie
Uwaga: Odbiorca tekstów tego typu koncentruje się na tekście, odbiera
oryginalność jego formy.
- przykłady: do teksów o funkcji poetyckiej należy większość
utworów powstałych w epoce Młodej Polski ("sztuka dla sztuki");
typowe przykłady takich tekstów to utwory futurystów, dadaistów i
poetów awangardowych;
e) funkcja fatyczna - funkcja języka służąca nawiązaniu lub podtrzymaniu kontaktu z
partnerem aktu mowy. Taką funkcję pełnią wszelkie formy typu: Cześć!, Hej!, Witaj!, Halo!, tak... tak..., aha... itp.