teksty językowe - funkcje

analizując poszczególne wypowiedzi można wyróżnić kilka funkcji językowych:

a) funkcja poznawcza (informatywna)

• cechy charakterystyczne: zdania oznajmujące proste i złożone, duża ilość słownictwa specjalistycznego, obiektywizm

Uwaga: Odbiorca takiego tekstu koncentruje się na rzeczywistości pozatekstowej, której dotyczy zawarta w komunikacie informacja.

• przykłady: typowymi teksami o funkcji poznawczej są teksty zamieszczane w gazetach i czasopismach, tego typu komunikaty językowe spotykamy najczęściej w mowie potocznej oraz informacyjnych i edukacyjnych programach telewizyjnych;

b) funkcja impresywna

• cechy charakterystyczne: zdania i równoważniki zdań, najczęściej pytające i wykrzyknikowe, które służą wywołaniu o odbiorcy jakiejś reakcji; nadawca komunikatu impresywnego nagminnie stosuje zwroty do odbiorcy:

Uwaga: Czytając teksty o funkcji impresywnej odbiorca koncentruje uwagę na sobie lub grupie osób, w której i on się znajduje.

• przykłady: teksty o funkcji impresywnej można odnaleźć wśród utworów poetyckich (liryka zwrotu do adresata), są nimi także apele, odezwy i teksty, których nadawcy zamierzają nakłonić odbiorcę do określonego zachowania, sprowokować go do konkretnych działań lub refleksji;

c) funkcja ekspresywna

• cechy charakterystyczne: służy wyrażeniu emocji nadawcy komunikatu, podmiot wypowiedzi jest domyślny, zdania wieloczłonowe złożone z części krótkich, nierozwiniętych, często wykrzyknikowe lub zakończone wielokropkiem

Uwaga: Czytając teksty o funkcji ekspresywnej odbiorca koncentruje uwagę na osobie nadawcy komunikatu, jego emocjach, przeżyciach.

• przykłady: teksty o funkcji ekspresywnej pojawiają się często w dziennikach i pamiętnikach, a także reportażach czy relacjach "na gorąco", kiedy nadawca jest bezpośrednim świadkiem wydarzeń i opowiada o nich. Typowym przykładem tekstu ekspresywnego jest

d) funkcja poetycka

• cechy charakterystyczne: wirtuozeria językowa, liczne środki artystyczne, w prozie (proza poetycka) pojawia się przestawna składnia; często neologizmy, innowacje językowe, oryginalna forma tekstów pisanych, liczne przerzutnie

Uwaga: Odbiorca tekstów tego typu koncentruje się na tekście, odbiera oryginalność jego formy.

• przykłady: do teksów o funkcji poetyckiej należy większość utworów powstałych w epoce Młodej Polski ("sztuka dla sztuki"); typowe przykłady takich tekstów to utwory futurystów, dadaistów i poetów awangardowych;

e) funkcja fatyczna - funkcja języka służąca nawiązaniu lub podtrzymaniu kontaktu z partnerem aktu mowy. Taką funkcję pełnią wszelkie formy typu: Cześć!, Hej!, Witaj!, Halo!, tak... tak..., aha... itp.