odmiana powieści, w której świat przedstawiony służy zilustrowaniu określonej tezy autora. Porusza aktualną problematykę społeczną i obyczajową, podporządkowana jest celom politycznym i ideowym. Bohaterowie, wyraźnie podzieleni na dobrych i złych, schematyczni i nieskomplikowani, wypowiadają teksty o charakterze publicystycznym, którymi także nasycona jest narracja. Powieść tendencyjna, podporządkowując dzieło literackie aktualnym celom, zbliżała się do literatury dydaktycznej. Uprawiano ją we wczesnej fazie rozwoju pozytywizmu (m.in. Marta E. Orzeszkowej) oraz w okresie realizmu socjalistycznego.
