W literaturze: zainteresowanie historią wyraźne w okresie romantyzmu. Jego wyrazem było umieszczaniu akcji
w realiach historycznych, aby móc badać
dziejowe sytuacje, w jakich istnieje i działa człowiek oraz jak one
na niego wpływają. Romantyczny historyzm zajmował krytyczne stanowisko wobec
oświeceniowej koncepcji człowieka, kładł nacisk na jego uwikłania,
rozwój i ewolucję. Powyższą problematyką zajmował się ukształtowany
w tym okresie dramat historyczny oraz powieść historyczna, poetycka
i pisana prozą (
Grażyna,
Konrad Wallenrod - A. Mickiewicza; dramaty J. Słowackiego, powieści J. I.
Kraszewskiego). Odwoływanie się do historii narodu wskazywało na
ciągłość tradycji, niejednokrotnie było także
próbą analizy współczesnej pisarzom sytuacji politycznej Polski, która ze względu na ostrą cenzurę zaborców nie mogła być
ukazana w sposób bezpośredni (np.
Konrad Wallenrod).
W sensie metodologicznym: traktowanie dzieła literackiego w
powiązaniu z sytuacją, w jakiej powstało. Przeciwieństwem histo- ryzmu jest badanie
struktury dzieła literackiego.
