hetman kozacki, polityk, ukraiński bohater narodowy. Był synem atamana Michała, człowiekiem wykształconym: ukończył lwowskie kolegium jezuickie, biegle znał języki: polski, ruski, tatarski, turecki i łacinę. W 1638 r. został cześnikiem czernihowskim, a z czasem pisarzem wojska zaporoskiego. Jego stosunki z królem Władysławem IV układały się poprawnie i wraz z oddziałem kozackim miał nawet wziąć udział w planowanej przez króla wojnie z Turcją. W 1647 r. doznał krzywdy od polskiego szlachcica Daniela Czaplińskiego, który zniszczył mu chutor Subatów i porwał jego ukochaną. Ponieważ król nie rozwiązał sporu w satysfakcjonujący Chmielnickiego sposób, ten zebrał Kozaków i rozpoczął antypolskie powstanie (w 1648 r.). W 1654 r. doprowadził do ugody z Moskwą w Perejasławiu i złożył carowi przysięgę wierności, co faktycznie oznaczało przyłączenie Ukrainy do Rosji. W czasie potopu szwedzkiego podpisał układ w Radnot (6 XII 1656 r.), który praktycznie był planem rozbioru Polski. Chmielnicki rozczarował się współpracą z Rosją i dążył do utworzenia państwa kozackiego (ukraińskiego).
Zasięg powstania Bohdana Chmielnickiego w 1648 r.
