ANIELKA

B. Prus Anielka, bohaterka główna i tytułowa; córka dziedzica Jana i jego żony, Matyldy, siostra siedmioletniego Józia.

Wygląd: Anielka to trzynastoletnia dziewczynka. Jest bardzo ładna, ma ciemne, wijące się włosy, śliczną delikatną buzię, zwracają uwagę jej żywe, zmieniające barwę pod wpływem emocji, oczy. Gdy się uśmiecha (a czyni to często), w ładnie wykrojonych ustach błyskają białe, zdrowe zęby. Ma zgrabną figurę, nosi ślicznie skrojone letnie sukienki z falbankami, najczęściej w ulubionym, różowym kolorze. Jako córka dziedzica nosi zawsze białe pończoszki i wysokie sznurowane trzewiczki.

Dzięki częstemu przebywaniu w ogrodzie i zabawom na świeżym powietrzu jej ruchy są szybkie i pełne wdzięku.

Kiedy przeprowadziła się z konieczności na folwark Zająców, straciła zdrowie, sprężystość ruchów, zmienił się niekorzystnie jej wygląd.

Życiorys: Anielka była kształcona w domu, nie miała zresztą stałej nauczycielki, więc często zmieniające się guwernantki nie mogły jej przekazać solidnej i przemyślanej wiedzy. Prawdę mówiąc, dziewczynkę uczono nieprzydatnych, encyklopedycznych wiadomości. System edukacji opierał się na "wkuwaniu" z podręcznika, toteż nie bardzo lubiła ślęczeć nad książkami. Za to wiedziała wiele o życiu przyrody, obserwowała z ogromnym zainteresowaniem zwierzęta i rośliny. Jej najlepszym przyjacielem był kundelek, Karo (Karusek). Wbrew temu, co twierdziła jej nauczycielka, Anielka była osobą bystrą i inteligentną. Uważnie obserwowała otoczenie i wyciągała trafne wnioski, przez co sprawiedliwie oceniała otaczających ją ludzi. Pozostawiona samej sobie, wiele myślała, starała się zrozumieć poważne problemy dorosłych. Cierpienie i troski sprawiły, że szybko dojrzała psychicznie. Ujawnił się jej talent poetycki, zaczęła pisać wiersze, wyrażające jej uczucia i przemyślenia.

Charakterystyka: Stosunek bohaterki do świata i ludzi był nacechowany życzliwością i łagodnością. Starała się być uprzejma dla każdego, nawet dla skłóconego z ojcem chłopa - Gajdy. Z szacunkiem i miłością traktowała wszystkie żywe stworzenia. Jej słodycz i otwartość dla ludzi zjednywała jej ogromną sympatię otoczenia, a nawet zadecydowała o uratowaniu przez Gajdę życia matce i bratu. To ze względu na Anielkę otaczali opieką rodzinę dziedzica Szmul i ciocia Andzia.

Z ujmującym usposobieniem dziewczynki współgrał jej szlachetny charakter. Zawsze była gotowa pomóc potrzebującym. Matce chętnie wyświadczała drobne uprzejmości, starała się wynagrodzić cierpienie i biedę małej Magdzie. Nie żal jej było cennego medalika, byle tylko dziecku nie stała się krzywda. Świadczy to o wrażliwości i dobroci serca dziewczynki. To nie zasady dobrego wychowania, lecz wrodzona dobroć i szlachetność kierowały postępowaniem dziewczynki. Nie traktowała nikogo z wyższością, bo nie zdążyła nasiąknąć przesądami społecznymi (jak jej rodzice). Dlatego z równym szacunkiem odnosiła się do biednej cioci Andzi, do własnych rodziców i do Gajdy. Była także szczodra i bezinteresowna, o czym świadczy podarowanie Magdzie wstążki i zaofiarowanie Gajdzie medalika.

Ważną rolę w jej życiu odgrywała wiara. Szczególnie wzruszająca jest scena jej ostatniej spowiedzi, w której ujawnia się kryształowy charakter dziewczynki: jej pokora, posłuszeństwo wobec rodziców, uczciwość i prawdomówność.

Anielka była panienką należącą do uprzywilejowanej warstwy społecznej. Jako córka dziedzica była poddana typowemu dla jej sfery sposobowi wychowania. Rodzice chcieli ukształtować ją na dobrze wychowaną, lecz pustą i bezmyślną pannę, której jedynym atutem jest pochodzenie i majątek. Jednak z powodu braku obowiązkowości ojca i choroby matki, Anielka wychowywała się sama. Dlatego nie zdołała przejąć wad swoich rodziców. Sposób patrzenia na świat i traktowania ludzi wynikał z jej własnych przekonań i spontaniczności. Naturalne cechy charakteru, wrodzona szlachetność, ukształtowana przez kontakt z przyrodą wrażliwość i poczucie dobra i zła, uczyniły z niej postać jednoznacznie pozytywną.

Rola w utworze: Opisując losy Anielki autor ukazuje kilka ważnych problemów społecznych i obyczajowych. Składają się na nie: upadek ekonomiczny rodziny szlacheckiej, którego ofiarami stają się najsłabsi, między innymi wrażliwa i bezbronna bohaterka; bezsens podziału społeczności wsi na panów i chłopów, prowadzący do wzajemnych niechęci i strat finansowych, którego Anielka, jako osoba wolna od przesądów, nie potrafi zrozumieć; nieprzydatność edukacji domowej, polegającej na "wkuwaniu" zbędnych wiadomości i staroświeckich zasad, nie mających zastosowania w życiu oraz brak przygotowania do nieoczekiwanych i trudnych sytuacji życiowych, pod brzemieniem których załamało się zdrowie delikatnej panienki, co doprowadziło do jej śmierci.