Marszałek Sejmu jest jednoosobowym organem Sejmu. Pozostałymi organami Sejmu są Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów oraz komisje sejmowe.

 

Wybór Marszałka Sejmu: zasadniczo następuje na pierwszym posiedzeniu Sejmu nowej kadencji. Kandydaturę na Marsałka zgłasza co najmniej 15 posłów, przy czym każdy poseł może "podpisać się" tylko pod jedną taką kandydaturą. Przy wyborze Marszałka obowiązuje bezwzględna większość głosów i quorum wynoszące połowę ustawowej liczby posłów. Kadencja Marszałka jest równa kadencji Sejmu, może jednak zostać skrócona na wniosek Marszałka (złożenie rezygnacji) lub Sejmu (odwołanie).

 

Odwołanie Marszałka Sejmu: wniosek o odwołanie Marszałka musi złożyć co najmniej 46 posłów. W zgłoszeniu musi zostać wskazany kandydat na nowego Marszałka Sejmu, który obejmie wspomniany urząd w przypadku odwołania obecnego Marszałka. Podobnie jak wybór Marszałka, również i przy jego odwołaniu obowiązują większość bezwzględna i quorom połowy ustawowej liczby posłów. Wniosek o odwołanie Marszałka jest głosowany na najbliższym posiedzeniu Sejmu wypadającym 7 dni od złożenia wspomnianego wniosku (jednak nie później, niż 45 dni).

 

Opróżnienie urzędu Marszałka Sejmu: występuje, kiedy Marszałek rezygnuje ze swojego stanowiska lub nie żyje. Do momentu wyboru nowego Marszałka jego obowiązki pełni najstarszy wicemarszałek Sejmu.

 

Marszałek Sejmu posiada liczne kompetencje. Przede wszystkim zwołuje on posiedzenia Sejmu, przewodniczy jego obradom i kieruje jego pracami. Posiada on również wiele innych, "drobiazgowych" kompetencji, które wynikają:

a) z Konstytucji RP:

-reprezentuje Sejm

-wykonuje tymczasowo obowiązki Prezydenta RP w określonych sytuacjach (np. jego śmierć)

-zarządza wybory Prezydenta RP

-udziela opinii Prezydentowi RP, kiedy ten rozważa skrócenie kadencji Sejmu

-posiada prawo do złożenia w określonych sprawach wniosku do Trybunału Konstytucyjnego

-posiada prawo do wydania nakazu natychmiastowego zwolnienia zatrzymanego posła

-posiada prawo do złożenia w określonych sprawach wniosku do Trybunału Stanu dotyczącego jednego z posłów

i inne

b) z ustaw:

-stwierdzenie wygaśnięcia mandatu poselskiego

-występowanie z wnioskiem do Sejmu o powołanie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli oraz do powołania 3 wiceprezesów tego organu (na wniosek jego Prezesa)

-wykluczenie posła z posiedzenia

i inne

c) z Regulaminu Sejmu:

-kontroluje terminowość prac Sejmu i jego organów

-kieruje Prezydium Sejmu, przewodniczy jego obradom

-zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom

-nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i inicjatywom uchwałodawczym

-ustala projekt budżetu Kancelarii Sejmu, nadzoruje jego wykonanie

i inne

 

Marszałek Sejmu zazwyczaj jest organem silnie upolitycznionym i wybieranym wyłącznie na podstawie poparcia partii rządzącej. Wiąże się to z wykorzystywaniem swoich kompetencji do partyjnych celów. Przykładowo, tzw. wnioski o uzupełnienie porządku dziennego mogą być lekceważone przez Marszałka aż przez 4 miesiące lub kierowane przez niego do komisji sejmowej, gdzie popadają w niebyt.

 

Upolitycznione są również urzędy wicemarszałków Sejmu. Ich liczba jest płynna, w obecnej oraz poprzedniej kadencji było ich pięciu. Dwa urzędy wicemarszałka obejmowała partia rządząca, a trzy pozostałe stanowiska zajmowały przedstawiciele partii opozycyjnych. Wicemarszałkowie mogą prowadzić obrady Sejmu, jeśli otrzymają upoważnienie od Marszałka Sejmu.

 

Wicemarszałkowie Sejmu wybierani są tak, jak Marszałek. Odwołanie następuje na wniosek co najmniej 15 posłów, a we wniosku nie podaje się kandydata, który zastąpi wicemraszałka w przypadku jego odwołania (reszta precedur analogiczna, co w przypadku odwoływania Marszałka).