1598-1613 - okres Wielkiej Smuty w Rosji (czasy głębokiego kryzysysu po śmierci cara Fiodora 1, ostatniego rurykowicza,, 1604-początek dymitriad-zbrojnyvh wypraw w celu osadzenia na tronie w  Rosji Dymitrów samozwańców, 1610- zwycięstwo polaków w bitwie pod Kłuszynem z wojskami rosyjsko-szwedzkimi i zdobycie Moskwy w której Polacy utrzymywali się do 1612, 1619-rozejm z Rosją w Dywilnie na mocy którego, do Rzeczypospolitej przyłączono ziemie smoleńską,siewierską,czernikowską, 1634-pokój z Rosją w Polanowie na mocy którego Rzczpospolita zachowała ziemie smoleńską i siewierską, a Władysław 4 zrzekł się pretensji do tronu moskiewskiego, 1648-1654- polacy przegrali m.in nad Żółtymi Wodami pod Korsuniem i Piławem, przetrzymali oblężenie twierdzy Zbaraż i zwycieżyli pod Beresteczkiem, 1654-ugoda kozacko-rosyjska w Perejasławiu na mocy której Ukraina została podporządkowana Moskwie, 1658-ugoda polsko-kozacka w Hadziaczu na mocy której miała powstać Rzeczpospolita trojga narodów, 1667-rozejm z Rosją w Andruszowie kończący walki od 1654 na mocy którego Rzeczpospolita traciła zdobycze z 1619 oraz lewobrzeżną Ukrainę z Kijowem i Zaporożem, 1686- pokoj Grzymułtowskiego który potwierdził warunkek rozejmu z Andruszowa9odpisany w Moskwie), 1655-początek Potopu Szwedzkiego, kapitulacja wielkopolskiego polskiego ruszenia, zerwanie unii polsko-litewskiej przez Janusza Radziwiłłyjusza który oddał Litwę pod protektorat szwedzki, ucieczka króla z kraju Jana Kazimierza,skuteczna obrona jasnej Góry w Częstochowie, 1656-powrót króla, dowództwa Stefana Czarnieckiego który zdecydował się na wojnę podjazdową, 1656-układ rozbiorowy w Radmot, 1657-traktaty welewsko-bydgaskie na mocy których elektor Brandeburyski po zerwaniu sojuszów ze Szwecją 1 uzyskal suwierenność w Prusach Książęcych, 1605-zwycięstwo polaków nad szwedami pod Kircholmem, 1621-zdobycie przez szwedów Rygi, 1625-odnowienie walk o inflanty9szwedzi opanowali więkoszość inflant), 1626-początek walk o ujście Wisły - szewdzi wkroczyli do prus książecych i Królewskich, 1627-zwycięstwo polaków w bitwie morskiej nad Oliwą, 1629- zwycięstwo polaków nad szwedami pod Trzcianą, 1629-rozejm ze szwedami w Starym Targu,na mocy którego szwedzi zatrzymali inflanty i porty pruskie bez m.in. Gdańska który płacił 3,5% z obrotów handlowych, 1635-rozejm ze szwedami w Sztumskiej Wsi na mocy którego Polska odzyskała porty pruskie, 1620-klęska w bitwie pod Cecorą,zwyciestwo Turcji, 1621-zwycięstwo pod Chocimiem i zawarcie tzw.pokoju hetmańskiego na mocy którego granica przebiegała bez zmian na rzece Dniestr),'polacy mieli hamować kozaków a turcy tatarów,' na tronie mieli zasiadać hospodarowie z poparciem obu panstw9polski i turcji), 1672- najazd turków na polskę i zawarcie traktatu buczaczu, na mocy którego traciliśmy Podolę i Ukrainę,mieliśmy placił sutanowi haracz, 1678-zwycięstwo Jana Sobieskiego pod Chocimiem, 1683-udział wojsk polskich pod dowództwem Jana 3 w odsieczy wiedeńskiej, 1699-pokoj w Karłowicach na mocy którego Polska odzyskała Podolę i Ukrainę a Ausrtia zajęła Węgry z siedmiogrodem,,,, SZWECJA:1605,1627,1629,1635,1655,1656,1657,1660, ROSJA:1604,1610,1619,1654,1660,1667,1686, KOZACY:1648,1649,1651,1652,1654,1658, Przyczyny wojen ze Szwecją:walka o dominacje nad Bałtykiem,dążenie polskich wazów do oddzyskania korony szweckiej,ekspansjonizm szwedów, różnice wyznaniowe,,oligaria magnaska-układ sił politycznych w Rzeczpospolitej charakteryzujący się dominacją wielkich rodów magnackich, klientelizm-system wzajemnych zależnośći pomiędzy bogatym magnatem a ubogim statusie człowieka, liberum veto-zasada wynikająca z jednomyślnośi(wolne nie pozwalam) która umożliwiała nawet jednemu posłowi zerwanie sejmu, Sarmatyzm- ideologia szlachty polskiej w 17-18 wieku odwołująca sie do tezy Macieja z Miechowa o pochodzeniu szlachty od starożytnych sarmonów.