O żywocie ludzkim

Analiza i interpretacja

Fraszka „O żywocie ludzkim” Jana Kochanowskiego jest bardzo krótka, składa się z zaledwie kilku wersów, ale jej przekaz jest niezwykle głęboki. Tematem utworu jest marność ludzkiego życia, które poeta nazywa fraszką. Jest ono bowiem ulotne i składa się z nietrwałych myśli i czynów. Wszystko, co robimy — przemija, a i materialne rzeczy oraz wszelkie ziemskie honory stracimy po śmierci. Na próżno cokolwiek planować, ponieważ i tak może to nie dojść do skutku. Człowiek jest jak kukiełka, biorąca udział w przedstawieniu, która po jego zakończeniu zostanie schowana do woreczka, tak jak człowiek po życiu pochowany będzie w grobie.   

Fraszka Kochanowskiego niesie pesymistyczne przesłanie, wskazując na bezsilność człowieka wobec losu. Widać w niej wpływy filozofii stoickiej – świat rządzi się własnymi prawami, a człowiek nie ma nad nim kontroli.  

Środki stylistyczne

We fraszce „O żywocie ludzkim” Jan Kochanowski zastosował następujące środki stylistyczne: 

- anafora – powtórzenie występujące na początku kolejnych wersów, które wzmacnia przekaz o ulotności życia: 

„Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy, 

Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy”; 

- metafory – słowa zestawione w metaforyczny sposób zyskują nowe znaczenie, np. „Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom”; 

- porównanie – porównanie ubarwia przekaz i sprawia, że jest bardziej zrozumiały, np. „Wszystko to minie jako polna trawa”; 

- paradoks – ludzie układają plany, ale ich los jest niepewny. 

Problematyka

Fraszka „O żywocie ludzkim” jest jednym z najbardziej refleksyjnych utworów Jana Kochanowskiego. Poeta porusza w niej temat przemijalności ludzkiego życia, podkreślając jego ulotność i marność. Utwór wpisuje się w nurt filozoficznej refleksji nad losem człowieka, charakterystycznej dla renesansowej poezji. 

Warto tu dodać, że Kochanowski pisał niejednokrotnie fraszki o tym samym tytule, toteż w zbiorze z 1584 r. znajdziemy dwa utwory zatytułowanie „O żywocie ludzkim”. Bardziej znana jest ta, zaczynająca się od słów „Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy […]”, niemniej jednak druga również dotyczy refleksji nad życiem ludzkim. Różnica polega na tym, że w kolejnej poeta zwraca się do Boga, który patrzy na swe dzieci, które wdają się w bójki i kłótnie, podczas gdy i tak czeka ich ostatecznie śmierć. Poeta jest daleki od takiego postępowania i woli je razem z Bogiem obserwować z daleka.