Trzeźwy racjonalista – niepoprawny marzyciel, te cechy bohaterów najczęściej występują w książkach z epok romantyzmu i pozytywizmu. Pozytywistyczny pogląd świata opierał się na pracy u podstaw czy pracy organicznej, czyli racjonalnemu podejściu do pieniądza. Ale racjonalizm nie kończy się na pieniądzu również może być zimnym podejściem do nagłej sytuacji. Natomiast niepoprawny marzyciel romantyczny to bohater, który jest ślepo zapatrzony w miłość. Wady, które posiada kochanek ignoruje, przez co potem zakochana osoba przechodzi załamanie, co prowadzić może do samobójstwa lub próby. W „Lalce” B. Prusa i „Panu Tadeuszu” są pokazani bohaterowie, którzy właśnie są trzeźwymi racjonalistami lub niepoprawnymi marzycielami, a ich postawa decyduje o ich losach i relacjami z innymi ludźmi.

                Stanisław Wokulski, główny bohater książki B. Prusa „Lalka”, jest on zarówno trzeźwym racjonalista jak również niepoprawnym marzycielem. Jego podejście do zarabiania pieniędzy traktuje racjonalnie, zimno kalkulując jak zarobić jeszcze więcej. Wokulskiego relacje z szlachtą nie były dobre, ponieważ nie traktowali go tak jakby był z tej grupy społecznej, mimo, że miał dużo pieniędzy. Tak samo traktowali go handlarze, w skutek, czego był samotnikiem. Natomiast jego niepoprawny marzyciel jest pokazywany w miłości. Wokulski idealizuje miłość i jest zakochany w Izabeli, mimo, że pokazuje mu, że nic do niego nie czuje. Pomaga Łęckiej i jej rodzinie finansowo, mimo, że nikt o to jego nie prosił, bo robił to z miłości do niej. Był wstanie poświęcić wszystko. Takim podejściem cechował się również Gustaw-pustelnik z IV cz. „Dziadów”. Zakochany Gustaw został tak samo jak Wokulski potraktowany nieodwzajemnioną miłości w skutek, czego popełnia samobójstwo. Stanisław też miał próbę samobójczą po tym jak Izabela flirtowała po angielsku z jednym z jej adoratorów.  Jego postawa życiowa doprowadziła go do samotności a inni ludzie nie traktowali go poważnie.

                Izabela Łęcka również jak Wokulski racjonalnie i z zimną krwią podchodzi do pieniędzy. Nie kocha Stanisława a i tak chciała wziąć z nim ślub tylko i wyłącznie dla korzyści majątkowych. Swoim podejściem traci możliwość dalszego życia w śród szlachty, bo Wokulski ją zostawił, a jej ojciec zmarł. Jej bawienie się adoratorami również nie wychodzi jej na dobre, bo każdy kolejny ją zostawiał a sama potem wstępuje do klasztoru. Tak jak Izabela, Ewelina Janocka, też ożeniła się z Baronem Dalskim tylko dla pieniędzy.  Również zdradziła Barona z Starskim, co doprowadziło do pojedynku między nimi oraz rozwód małżonków.

               

                Jacek Soplica porywczy hulaka, który chciał się zemścić na Stolniku Horeszce, ponieważ poczęstował go czarną polewką. Symbolizowało to, że nie zgadza się na ślub z jego córką. W akcie gniewu podczas ataku moskali Soplica zabija Stolnika. Szybko zrozumiał, że to co zrobił było pod wpływem emocji, ale nie było na miejscu, bo zdradził ojczyznę. Podjął zimną i racjonalną decyzje opuszczenia kraju i odkupienia swoich win, poświęcają się na rzecz ojczyzny, aby odzyskała niepodległość.  Soplica tak samo jak Andrzej Kmicic zostaje uznany za zdrajcę narodu zmienia imię, i postanawia walczyć na rzecz ojczyzny.  Ci obaj bohaterowie nie dbają o własne szczęście, lecz walczą o dobro ojczyzny, co potem skutkuje odpokutowaniem ich win.

                Hrabia Horeszko, jako niepoprawny marzyciel, patrzył na świat poetycko i chciał też tak prowadzić życie. Spór o zamek wydał mu się idealnym pretekstem do stworzenia krwawej i romantycznej historii z Zosią. Horeszko działa pod wpływem emocji nie zastanawiając się nad konsekwencjami.  Zawsze rozmarzony myli fakty na przykład w Telimenie nie widzi wyrachowania tylko poetyczny wdzięk i rozmarzenie. Skutkowało to tym, że ją stracił, bo ona nie chciała kochanka tylko męża. Jego marzenia o romantyczniej miłości legły w gruzach, bo dwie panny odrzucił a sam został pułkownikiem wojsk polskich.

                Przytoczone przykłady pokazują, że marzyciele mylą rzeczywistość z ich wyobrażeniem świata, co skutkuje bolesnym poznaniem rzeczywistości. Natomiast postawa racjonalna może przynieść odpokutowanie win lub korzyści majątkowe, lecz wiąże się to z samotnością.