nos

czuć (poczuć, przeczuć, wyczuć, zwąchać) pismo nosem PISMO

coś idzie jak krew z nosa KREW

coś jest (znajduje się) pod nosem (też: mieć coś pod nosem) - coś znajduje się bardzo blisko; coś jest tuż, tuż: Twoje nowe mieszkanie ma doskonałą lokalizację. Masz obok supermarket, a dosłownie pod nosem przytulny mały sklepik, gdzie można zejść w rannych pantoflach i kupić świeże, pachnące bułeczki.

kręcić nosem (na coś) - wybrzydzać, grymasić; demonstracyjnie okazywać swoje niezadowolenie, dezaprobatę: Moja córka to prawdziwy Tadek-niejadek, kręci nosem nawet na tak lubianą przez inne dzieci kaszkę mleczną z bananami.

coś ma się do czegoś jak pięść do nosa PIĘŚĆ

mieć (dobrego) nosa - mieć przeczucie, intuicję; mieć niezawodny instynkt; umieć przewidzieć nadchodzące zdarzenia: Jeżeli na grzyby, to tylko z moją mamą. Mówię wam, ona ma takiego nosa, że zawsze znajdzie najszlachetniejsze gatunki: borowiki, kozaki, rydze... Nic, tylko się jej trzymać i napełniać własny koszyk.

mieć czegoś (kogoś) po dziurki w nosie DZIURKI

mieć kogoś (coś) w nosie - lekceważyć kogoś (coś); mieć kogoś (coś) za nic; zupełnie się kimś (czymś) nie przejmować: Mimo iż ojciec Helenki powiedział, że nie chce Franka widzieć w promieniu stu metrów od jego córki, ten się tym nie przejął i dalej chodził na randki z dziewczyną. Wiadomo, Franek był twardzielem i miał wszystkich w nosie. Czego mógł się więc bać, szczególnie ze strony ojca Helenki?

mieć mleko pod nosem MLEKO

mieć muchy w nosie MUCHY

odjechać (odejść, odlecieć, uciec, umknąć) komuś sprzed nosa - stracić coś w ostatniej chwili; przegapić coś, co wydawało się pewne; nie zrealizować jakiejś oczywistej szansy; spóźnić się na coś: Jak zwykle w takich przypadkach zbyt późno zorientowałem się, że to już właśnie nadszedł dzień wyjazdu. Mimo iż pobiłem rekord świata w pakowaniu walizek i w biegu na stację, to i tak pociąg odjechał mi sprzed nosa. Zobaczyłem jedynie tylne światła ostatniego wagonu.

padać na nos - być bardzo zmęczonym; chwiać się na nogach z wysiłku (głównie fizycznego): Żołnierze padali na nos, ale rozkaz był jasny i jednoznaczny: mieli kopać rów aż do odwołania. A że dowódca najwyraźniej o nich zapomniał, tkwili w tym okopie już ósmą godzinę.

pilnować własnego (swojego) nosa - dbać o własne interesy; zajmować się sobą; nie wtrącać się do cudzych spraw; nie mieszać się w nie swoje problemy: Powiem ci coś, stary. Walka o nowy, lepszy świat nie ma sensu. Każdy powinien siedzieć na czterech literach i pilnować własnego nosa. I powiem ci coś jeszcze, wojen byłoby wtedy bez porównania mniej.

coś przechodzi (przeszło, przelatuje, przeleciało) komuś koło nosa - ktoś nie potrafił wykorzystać nadarzającej się okazji; ktoś nie odniósł korzyści, które wydawały się już przesądzone: ... Oraz ostatnia, osiem - skończył podawać wyniki losowania totolotka spiker. Krzysztof powoli podarł kartkę na strzępy. Czuł, że wielka wygrana przeszła mu koło nosa - a wystarczyło tylko posłuchać wróżki i wypełnić kupon.

przytrzeć (utrzeć) komuś nosa - ośmieszyć kogoś, kto swoim zachowaniem zasługiwał na jakąś nauczkę; przywołać do porządku kogoś, kto wynosi się ponad innych; poskromić kogoś: Dumnie podniesiona głowa i bezczelne spojrzenie najlepiej charakteryzowały Sebastiana. Chłopiec był tak zarozumiały i tak pewny siebie, że Maciek za punkt honoru postawił sobie utarcie nosa temu smarkaczowi.

robić coś pod czyimś nosem - nie kryć się z czymś przed innymi, ale i tak nie być zauważonym; robić coś niemalże demonstracyjnie w pobliżu kogoś, komu działania te byłyby nie na rękę: I nie wiem, czy śmiać się, czy płakać... Okazało się bowiem, że złodzieje rozbierali kradzione samochody niemalże pod samym nosem policjantów - "dziupla" mieściła się bowiem na posesji odległej o sto metrów od komendy policji.

sprzątnąć coś komuś sprzed nosa - w ostatniej chwili pozbawić kogoś jakiejś rzeczy (lub osoby), która jemu wydawała się już pewna; niespodziewanie zabrać komuś coś (lub kogoś); wyprzedzić kogoś w jakimś działaniu: Adam słynął z rewelacyjnego finiszu, nic więc dziwnego, że na ostatnich kilku metrach sprzątnął złoty medal rywalowi sprzed nosa.

spuścić (zwiesić) nos na kwintę - stać się markotnym, stracić humor, posmutnieć: Wiadomość o przegranej przyszła nagle. Chłopcy zwiesili nosy na kwintę i przestali się wygłupiać. Reszta dnia upłynęła w ciszy, która była w tym miejscu taką rzadkością, że aż kłuła w uszy.

• Kwinta jest w terminologii muzycznej określeniem jednego z interwałów (odległości) między dwoma dźwiękami, z których wyższy jest w stosunku do niższego piątym stopniem w podstawowym szeregu dźwięków. Słowo wywodzi się z języka włoskiego, gdzie wyraz "quinta" znaczy tyle co "piąta".

śmiać się (zaśmiać się) komuś w nos - zachowywać się wobec kogoś pogardliwie; otwarcie kogoś lekceważyć; być wobec kogoś bezczelnym; kpić z kogoś, szydzić; wyśmiewać kogoś: Chciałem go dopaść, ale był szybszy. Dopadł swego samochodu, uruchomił silnik i z piskiem opon ruszył z miejsca. Przez otwarte okno spojrzał na mnie i zaśmiał mi się w nos.

wodzić kogoś za nos - celowo wprowadzać kogoś w błąd; zwodzić kogoś; manipulować kimś; mieć na kogoś ogromny wpływ i korzystać z tego: Doskonale wiedziała, że Piotr jest w niej zakochany do obłędu. Wykorzystywała jego uczucia, wodziła chłopca za nos, ale dziwnym trafem za każdym razem odnosiła z tego jakieś korzyści.

wsadzać (wścibiać, wtykać) nos w nie swoje sprawy (w coś, do czegoś, gdzieś) - być nadmiernie ciekawskim, wścibskim; interesować się tym, czym się nie powinno; wtrącać się do czegoś: Krzysztof mógłby zostać mistrzem braku taktu. Jego zdolność do wtykania nosa w nie swoje sprawy osiągnęła apogeum w momencie, gdy wydał ponad sto złotych na taksówkę, z której śledził kłócącą się parę. On nawet nie znał tych ludzi, po prostu wydali mu się podejrzani.

wychodzić (wyjść) komuś nosem - o czymś (kimś), czego (kogo) ktoś ma dosyć, na co (kogo) nie może już patrzeć, czego (kogo) nie może znieść; męczyć; nudzić; narzucać się i budzić tym czyjąś niechęć: Nosem mi już wychodzi twoje gadanie o ideałach. Spróbuj coś wreszcie zrobić, drogi idealisto. Nie sztuka pięknie mówić, trzeba też działać, bo nie słowa, ale to, co robisz świadczy o tobie!

zadzierać nosa - z wyższością odnosić się do innych; być zarozumiałym, pysznym, przesadnie dumnym; okazywać brak skromności i pokory: Mam dużo koleżanek, jednak nie mogę do ich grona zaliczyć Ani. Może i jest ładna, może się dobrze ubiera, ale zadziera nosa i traktuje innych jak kogoś gorszego.