monolog (gr. monologos - mówiący do siebie)

wypowiedź jednego podmiotu, będąca całością znaczeniową i formalną, w przeciwieństwie do dialogu, składającego się z wypowiedzi niesamodzielnych. Monolog wyraża myśli i uczucia mówiącego. Wyodrębnia się różne rodzaje monologów, występujących w dziełach literackich:

wypowiedzi relacjonujące przeżycia podmiotu, będące swoistą autocharakterystyką, wygłaszane do samego siebie (tzw. monolog liryczny w liryce bezpośredniej, niektóre odmiany monologu wewnętrznego);

wypowiedzi o charakterze narracyjnym (opowieści);

wypowiedzi kierowane do konkretnych realnych adresatów (wykład, przemówienie).

Najsłynniejsze monologi literackie to: Wielka Improwizacja Konrada w III cz. Dziadów A. Mickiewicza, monolog Kordiana na szczycie Mont Blanc z dramatu J. Słowackiego, monolog Hamleta z dramatu W. Szekspira.