Symbolizuje: biblijne przymierze Boga z Noem, schronienie, azyl, sanktuarium, chrzest, Kościół, świętą wiedzę, która nie może zginąć, łono matki (w teorii C. G. Junga), Matkę Boską.
W Biblii - arka Noego, statek zbudowany przez Noego na rozkaz Boga, który postanowił zniszczyć świat, sprowadzając potop. Oszczędził Noego z rodziną i po jednej parze z każdego gatunku zwierząt, nakazując Noemu, aby zabrał je do arki.
W Biblii Arka Przymierza (hebr. aron ha-Berit), czyli Arka Mojżesza, skrzynia Bożego przymierza, drewniana, ozdobna skrzynia złocona, czczona przez Żydów jako przybytek Boga, przedmiot kultu, który nakazał sporządzić Jahwe, ofiarowany Izraelitom jako symbol przymierza z Bogiem. Na arce klęczały dwa modlące się cherubiny, skrzynia zawierała tablice przykazań, laskę Aarona i złote naczynie z manną. Jako plemię koczownicze Żydzi wędrowali z arką, na koniec znalazła ona schronienie w pierwszej świątyni jerozolimskiej. Arka zaginęła po upadku Jerozolimy w 586 p.n. Chr.
Święta arka (hebr. Aron ha-kodesz) arka Prawa, ozdobna szafa wykonana na wzór zaginionej arki, zawierająca zwoje Tory, umieszczana w synagogach żydowskich.
ARKA - SYMBOL OCALENIA, RATUNKU: Biblijny Noe otrzymuje od Boga nakaz wybudowania arki - łodzi, do której weszli jego bliscy i pary wszystkich gatunków żywych stworzeń. Arka stała się na czas potopu schronieniem dla życia na ziemi. Gdyby jej nie było, nikt by nie ocalał.
ARKA PRZYMIERZA - "PIEŚŃ GMINNA", SYMBOL POEZJI, TRADYCJI NARODOWEJ: Jednym z tematów Konrada Wallenroda jest rola i znaczenie poezji w życiu narodu. Bezimienna, przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenia "pieśń gminna" pełni w utworze trojaką funkcję: zagrzewa do czynu, stanowi spoiwo łączące tradycję ze współczesnością oraz podtrzymuje pamięć o wielkich czynach i historii narodu. Wyrazicielem romantycznych poglądów na istotę poezji jest w Konradzie Wallenrodzie litewski wajdelota i nauczyciel Konrada - Halban. To jego pieśni rozbudziły w Konradzie żądzę zemsty i skłoniły go do podjęcia walki o wyzwolenie narodu. Tak rozumiana, zagrzewająca do patriotycznego czynu twórczość nosi miano poezji tyrtejskiej (nazwa pochodzi od imienia greckiego poety Tyrtajosa). Model poezji tyrtejskiej był w romantyzmie polskim silnie zakorzeniony i bardzo popularny, zwłaszcza wśród autorów krajowych. Pieśni śpiewane Konradowi przez Halbana rozbudzają w nim uczucia patriotyczne, określają zadania, które bohater musi wypełnić. Podporządkowanie się nakazom zawartym w poezji wajdeloty doprowadza jednak bohatera do samozagłady. Świadomość ceny, jaką trzeba zapłacić za bohaterski czyn, nie zniechęca jednak Konrada do działania. Poezja to w rozumieniu Halbana ważny element świadomości narodu. Ludowe podania to wyraz ciągłości tradycji, łącznik między przeszłością a teraźniejszością:
"O wieści gminna! Ty arko przymierza
Między dawnymi i młodszymi laty".
Poezja zespolona z życiem kraju, niezależna od jego kultury materialnej i poziomu cywilizacji, to czynnik decydujący o tożsamości narodowej:
"O pieśni gminna, ty stoisz na straży
Narodowego pamiątek Kościoła".
Siła poezji wynika z jej niezależności i ponadczasowego charakteru. Jedynie śmierć całego narodu mogłaby ją unicestwić. Zewnętrzne okoliczności: działanie wrogów i wojenna pożoga mogą zniszczyć materialną kulturę państwa, ale nie są w stanie zagrozić świadomości człowieka, którego wolna wola i swobodna myśl nie poddają się zniewoleniu.
ARKA - ZIEMIA POLSKA: "O święta ziemia polska! Arko ludu". Słowa wypowiedziane przez chór dwunastu harfiarzy wskazują na symboliczny charakter ziemi polskiej, z której pochodzi polski lud.
ARKA - SKARBNICA CYWILIZACJI: Wokulski, odwiedzając Paryż, wypowiada na temat miasta refleksję: "Tym sposobem Paryż jest arką, w której mieszczą się zdobycze kilkunastu, jeżeli nie kilkudziesięciu wieków cywilizacji... Wszystko tu jest, zacząwszy od potwornych posągów asyryjskich i mumij egipskich, skończywszy na ostatnich rezultatach mechaniki i elektrotechniki, od dzbanków, w których przed czterdziestoma wiekami Egipcjanki nosiły wodę, do olbrzymich kół hydraulicznych z Saint-Maur".
Prus ukazuje Paryż jako miasto-utopię, w którym żyje harmonijne społeczeństwo, a prężna cywilizacja potrafi sprostać problemom przyszłości:
ARKA - SYMBOL NARODU: Rachela - bohaterka Wesela - mówi o miejscu akcji: "Chałupa rozświecona, grająca muzyka w noc ciemną, (...)jako arka, na kształt czarów łodzi". Chata bronowicka jest polską sceną narodową, na której deskach rozegra się dramat. W jej wnętrzu spotkają się przedstawiciele wszystkich grup społecznych, ale porozumienie okaże się niemożliwe. Rachela - najbardziej poetyczna postać dramatu - wprowadzi do chaty bronowickiej tajemniczość i czary.