Polska - ochrona środowiska

Postępująca degradacja środowiska naturalnego spowodowała konieczność jego ochrony. Pierwsze akty prawne chroniące lasy i niektóre gatunki zwierząt zostały wydane przez królów Polski - Bolesława Chrobrego, Kazimierza Wielkiego, Zygmunta Starego i Zygmunta III Wazę. Pierwsze obszary chronione powstały na obszarze Polski w XX wieku. Ustawa o ochronie środowiska z 1991 roku wyróżnia 4 rodzaje obszarów chronionych: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. Oprócz nich istnieje również ochrona prawna niektórych gatunków roślin i zwierząt oraz ochrona indywidualna pomników przyrody.

Parki narodowe to obszary nie mniejsze niż 1000 ha, odznaczające się wybitnymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Ochroną jest objęty każdy element środowiska. Parki narodowe są powoływane przez Radę Ministrów i finansowane z budżetu państwa. Obecnie istnieją 23 parki narodowe. Zajmują 0,95% powierzchni kraju.

Rezerwaty przyrody są niewielkie obszarowo. Chroni się w nich określony element środowiska (ptactwo, ginące gatunki zwierząt lub roślin, przyrodę nieożywioną). Tego rodzaju obszary chronione są tworzone przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. W Polsce istnieje prawie 1200 rezerwatów przyrody. Zajmują 0,45% powierzchni kraju.

Parki krajobrazowe chronią obszary o interesujących wartościach przyrodniczych, historycznych i krajobrazowych. Powoływane są przez wojewodę. Można bez przeszkód prowadzić w nich działalność rolną i leśną nie szkodzącą środowisku. W Polsce istnieje ponad 100 parków krajobrazowych, które zajmują 4,75% powierzchni kraju.

Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny wyróżniające się krajobrazowo. Granice takiego obszaru i zasady gospodarowania na nim ustala Wojewódzki Konserwator Przyrody.

Główną instytucją zajmującą się ochroną przyrody jest Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Na wniosek ministra premier powołuje Głównego Konserwatora Przyrody. Organem doradczym ministerstwa jest Państwowa Rada Ochrony Przyrody.

Istnieją liczne społeczne organizacje ochrony przyrody, np. Straż Ochrony Przyrody, Liga Ochrony Przyrody, Greenpeace, a także Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze.

Polska podpisała i ratyfikowała wiele międzynarodowych konwencji dotyczących ochrony środowiska. Duża część z nich to umowy regionalne (np. dotyczące ochrony Bałtyku).

W porównaniu z innymi krajami europejskimi łączna powierzchnia parków narodowych w Polsce nie jest zbyt duża. Ochrona przyrody realizowana jest dwiema metodami. Pierwszą metodą jest ochrona ścisła (bierna). Oznacza to, że istnieją pewne części parków narodowych, gdzie niemożliwa jest jakakolwiek ingerencja człowieka. Drugą metodą jest ochrona częściowa (aktywna). Dopuszczalna jest w niej działalność naprawcza lub zachowawcza.

Sześć spośród 23 istniejących w Polsce parków narodowych to międzynarodowe rezerwaty biosfery. Są to parki narodowe: Babiogórski, Białowieski, Bieszczadzki, Karkonoski, Słowiński i Tatrzański.

Babiogórski Park Narodowy zajmuje część masywu Babiej Góry. Siedzibą dyrekcji parku jest Zawoja. Szczególną ochroną objęte są piaskowcowe rumowiska skalne. Występuje tu piętrowość roślinna oraz znajduje się jedyne w Polsce stanowisko okrzynu jeleniowego.

Białowieski Park Narodowy obejmuje część Puszczy Białowieskiej. Dyrekcja parku znajduje się w Białowieży. Na obszarze parku rośnie wiele unikatowych, starych drzew. Znajdują się tam siedliska bociana czarnego, orła bielika i bobra. Prowadzony jest ośrodek hodowli żubrów.

Bieszczadzki Park Narodowy chroni najwyższe partie Bieszczadów Zachodnich. Siedzibą dyrekcji są Pszczeliny. Charakterystyczną cechą krajobrazu są lasy mieszane z bukiem, jaworem i jodłą, połoniny oraz gołoborza. Występuje tu niedźwiedź brunatny, żbik i ryś.

Karkonoski Park Narodowy obejmuje najwyższe partie Karkonoszy. Dyrekcja parku znajduje się w Sobieszowie. Szczególnej ochronie podlega górski krajobraz polodowcowy z cyrkami polodowcowymi zajętymi dziś przez jeziora górskie (stawy) oraz zrównania górskie z torfowiskami wysokimi. W roślinności znajduje się wiele reliktów epoki lodowcowej. Charakterystycznym zwierzęciem jest muflon.

Słowiński Park Narodowy znajduje się na Pobrzeżu Słowińskim. Należą do niego jeziora Łebsko i Gardno oraz mierzeja łebska. Siedziba parku znajduje się w Smołdzinie. Charakterystyczne są dla niego największe w środkowej Europie wędrujące wydmy. Znajdują się tam również obszary podmokłe, torfowiska i lasy sosnowe, gdzie żyje wiele gatunków roślin chronionych oraz liczne ptactwo.

Tatrzański Park Narodowy obejmuje północną część masywu Tatr. Dyrekcja parku urzęduje w Zakopanem. Tatry są jedynym w Polsce masywem górskim typu alpejskiego. We wschodniej części zachowała się typowa górska rzeźba polodowcowa z cyrkami i dolinami polodowcowymi. W zachodniej części rozwinęły się na dużą skalę zjawiska krasowe. W parku występuje najpełniej wykształcona w Polsce piętrowość roślinna. Żyje tu wiele reliktów epoki lodowcowej oraz okazy zwierząt wysokogórskich - kozice i świstaki.

Parki narodowe w Polsce