BOROWICZ MARCIN

S. Żeromski Syzyfowe prace, bohater główny; postać dynamiczna (zmienia się w czasie trwania akcji).

Wygląd: W chwili rozpoczęcia akcji jest ośmioletnim, tęgim, czarnookim chłopcem. Z czasem dorasta i zmienia się jego wygląd. Marcin wyrasta na sympatycznego, przystojnego młodego człowieka.

Życiorys: Pochodzi ze średnio zamożnej rodziny szlacheckiej. Na skutek popowstaniowej konfiskaty majątku jego rodzice stracili część ziemi. Marcin Borowicz zostaje najpierw uczniem szkoły powiatowej w Owczarach, potem gimnazjalistą (gimnazjum klerykowskie). Przez pewien czas całkowicie ulega wpływom rusyfikatorów, z czasem, pod wpływem Bernarda Zygiera, jego postawa się zmienia. Marcin staje się świadomym swojej tożsamości narodowej Polakiem, gotowym bronić tej tożsamości.

Charakterystyka: W powieści Syzyfowe prace Żeromski przedstawił proces dojrzewania, dorastania i kształtowania się umysłu, charakteru i osobowości głównego bohatera, Marcina Borowicza. Jest to proces trwający dziesięć lat - tyle, ile akcja powieści. Są to jednocześnie najważniejsze lata w życiu Borowicza: akcja rozpoczyna się, kiedy chłopiec ma osiem lat, kończy, gdy jest osiemnastoletnim młodzieńcem. W ciągu tego czasu ma miejsce kilka ważnych wydarzeń w jego życiu: traci matkę, przeżywa pierwszą miłość, budzi się w nim Polak-patriota. Przeżywa wewnętrzne zmiany, przełom światopoglądowy, dlatego można o nim mówić jako o postaci dynamicznej.

Cechy osobowości:

a)jako ośmiolatek Marcinek jest wesołym, żywym, ciekawym świata dzieckiem. Jeszcze przywiązany do matki, która go bardzo rozpieściła, zafascynowany jest postacią ojca, który stara się go zainteresować typowo "męskimi" zajęciami, np. polowaniem. W obcym środowisku mały Borowicz traci pewność siebie, staje się cichy, małomówny, nieśmiały. Bardzo źle znosi samotność, tęskni za rodzicami, zwłaszcza za matką. Powoli uczy się samodzielności i radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Jest przerażony, że nagle musi posługiwać się obcym językiem i po rosyjsku przyswajać sobie wiedzę. Z czasem przyzwyczaja się do nowej sytuacji;

b)kiedy Marcin rozpoczyna naukę w klerykowskim gimnazjum, umie już nieźle dbać o siebie. Egzamin wprawił go co prawda w paniczny lęk, ale łatwiej przystosowuje się do życia na stancji. Nauka przychodzi mu z trudem. Wykazuje wiele cierpliwości i uporu;

c)po śmierci matki Marcinka ogarnia smutek i przygnębienie, po raz pierwszy w życiu czuje się głęboko samotny, wie, że stracił najbliższą i najukochańszą osobę, nie ma się odtąd do kogo zwrócić ze swoimi problemami;

d)następne lata szkoły to zdobywanie wiedzy i dorastanie. Chłopiec poznaje nowych kolegów, uczy się drobnych uczniowskich oszustw, staje się śmielszy i coraz bardziej pewny siebie. Ma wówczas ok. 14-15 lat, i chociaż podczas wakacji w rodzinnych Gawronkach poznał od starego strzelca Nogi opowieści o powstańczej mogile, nie interesuje się historią swojego narodu. Uczy się przeciętnie. W sprawach historii Polski i aktualnej sytuacji politycznej zupełnie się nie orientuje. W tym czasie Marcin jest doskonałym materiałem dla klerykowskich rusyfikatorów;

e)następny etap kształtowania się osobowości Marcina przebiega pod wpływem rusyfikatorów, których działaniom chłopiec bezkrytycznie się poddaje. Jest uległy, łatwowierny, imponuje mu powierzchowność i zachowanie profesorów, to, że są eleganccy, zapraszają go do teatru, gdzie przychodzą z pięknymi damami. Dla Marcina taki styl życia jest szczytem marzeń. W tym czasie Marcin wyrzeka się własnej polskości, a nawet religii, czego świadectwem jest lekcja z Kostriulewem, kiedy staje po stronie nauczyciela przeciw Waleckiemu, broniącemu swojej godności Polaka i katolika;

f)w okresie najbardziej trudnym w życiu Borowicza, kiedy czuje się zagubiony i zde-zorientowany, nie potrafi właściwie ocenić sytuacji historyczno-politycznej, w gimnazjum pojawia się Zygier. Ma on na bohatera i jego kolegów zbawienny wpływ. Dzięki niemu Marcin odzyskuje poczucie własnej narodowości, kształtuje swój system wartości, w którym na pierwszym miejscu stoją: ojczyzna, wolność, niepodległość, niezależność. Staje się młodym Polakiem, gotowym za wszelką cenę przeciwstawić się rusyfikatorom;

g)doświadczeniem, które niewątpliwie ma duży wpływ na kształtowanie się osobowości Marcina jest pierwsza miłość, jaką przeżywa do Anny Stogowskiej - "Biruty". Zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia. Ujawniają się przy tym jego wrażliwość, subtelność, delikatność, upór. Codziennie wyczekuje w parku na swoją ukochaną. Tęskni za jej widokiem. Bardzo cierpi, gdy dowiaduje się, że wraz z ojcem wyjechała do Rosji.

Cechy charakteru: Podobnie jak osobowość, w trakcie akcji powieści kształtuje się również charakter Marcina Borowicza. Jego charakter w dzieciństwie i w czasie nauki w młodszych klasach gimnazjum cechuje uległość. Łatwo poddaje się wpływowi innych. Kiedy umiera matka, Marcin poszukuje autorytetu, ideału, który mógłby naśladować. Imponują mu rosyjscy profesorowie, więc staje się wobec nich absolutnie lojalny, chętnie się poddaje każdemu ich działaniu. Marcin jest w głębi duszy prawym i uczciwym chłopcem. Potrzeba mu tylko właściwego otoczenia i przyjaciela, aby zaczął kroczyć właściwą drogą. Takim kolegą jest Bernard Zygier. Właśnie on sprawia, że Marcin przeżywa wewnętrzny przełom: "Znalazł już wszystko... Serce Marcina szarpnęło się nagle... Zdawało mu się, że nie wytrzyma, że skona z żalu". Odtąd bohater wykaże się uporem i bezwzględnością wobec rusyfikatorów. Jest odważny (np. kiedy napada na profesora Majewskiego). Nabiera pewności siebie. Poznaje dzieje swojego narodu, wie, że musi się czynnie przeciwstawić rusyfikatorom. Zna swego przeciwnika i cel walki. Kończąc gimnazjum, Marcin Borowicz jest chłopcem dojrzałym moralnie i politycznie. Umie odróżniać dobro od zła, ma ukształtowany system wartości. Jest prawdziwym Polakiem-patriotą.

Rola w utworze: Borowicz jest postacią pozytywną. Jego prawość, uczciwość, które wykształciła w nim matka, sprawiają, że Marcin potrafi uznać swoje błędy. W czasie trwania akcji powieści z dziecka wyrasta dojrzały chłopiec, o ukształtowanym światopoglądzie, świadomy swojej przynależności narodowej.