Cz. Miłosz Dolina Issy, bohater główny; Tomasz był synem Teodora Dilbina i Tekli z Surkontów. W powieści zostało opisane jego dorastanie - od wczesnego dzieciństwa do momentu, kiedy chłopiec kończy trzynaście lat. Jest Polakiem, wychowywanym na Litwie. Pasjonują go stare opowieści i przyroda doliny Issy
Wygląd: Tomasz się zmienia, zmienia się także jego stosunek do własnego wyglądu. Jest przeciętnym dzieckiem - ma jasne włosy, okrągłą twarz, niebieskie oczy. Oburza go uwaga chłopców z sąsiedztwa, że ma twarz "jak tatarska dupa". Wtedy zauważa, że jego ciało coraz mniej mu się podoba. Przeżywa uczucie charakterystyczne dla chłopców w tym wieku. Rozmyślając o Magdalenie, Tomasz zaczyna także myśleć, że wygląd nie oddaje naszego charakteru - ciało jest więzieniem
Charakterystyka - proces rozwoju chłopca: W powieści został opisany proces rozwoju chłopca. We wczesnym dzieciństwie poznaje świat, okolicę dworku, bawi się z dziećmi rybaka Akulonisa - Józiukiem i Onute. Fascynuje go rzeka Issa, uczy się łowić ryby, stwarza sobie swój dziecięcy świat, w którym ważną rolę odgrywają opowieści litewskich służących. W wieku ośmiu lat przystępuje do komunii i zaczyna myśleć o Bogu, marzy, by zostać ministrantem. Jest chłopcem bystrym, inteligentnym i wrażliwym. Głęboko przeżywa historię Magdaleny. Instynktownie wyczuwa zło i zrywa przyjaźń z Dominikiem, kiedy widzi, jak chłopak bezcześci Hostię. Staje się coraz bardziej skrupulatny - idąc do pierwszej spowiedzi, chce koniecznie wyznać absolutnie wszystkie grzechy, prowadząc "atlas" ptaków, dokładnie opisuje każdego z nich. Z czasem ma kłopoty z nawiązaniem kontaktów z innymi ludźmi, być może odziedziczył tę wadę po babce Surkontowej
Pod wpływem opowieści dziadka Surkonta Tomasz zaczyna się interesować przeszłością swojej rodziny - czuje swoje korzenie, nabiera świadomości, kim jest
Im jest starszy, tym bardziej ujawnia się jego skłonność do głębokich refleksji, przemyśleń. Pasją Tomasza staje się polowanie, które dla niego jest zanurzeniem w naturę, w przyrodę. Chłopiec dostrzega problem zabijania, dochodzi do wniosku, że prawdziwa siła wyraża się w ocalaniu życia, a nie jego unicestwianiu
Jako trzynastolatek bardzo tęskni za matką, a także za przestrzenią, ludźmi, światem. W dolinie nad Issą staje się dla niego zbyt ciasno, nudno
Narrator tak żegna się z bohaterem: "Pozostaje życzyć ci szczęścia, Tomasz. Twoje dalsze losy pozostaną na zawsze domysłem, nikt nie odgadnie, co z tobą zrobi świat, ku któremu dążysz. Diabły znad Issy pracowały nad tobą jak mogły, reszta nie zależy od nich". W tych zdaniach zawarta jest myśl, że mimo opuszczenia krainy swego dzieciństwa, Tomasz ma wpojone na stałe cechy, takie jak: prawość, uczciwość, dobro, wrażliwość
Rola w utworze: literacki portret zawierający wiele elementów autobiograficznych
