We florze współczesnej świata grupę dominująca stanowią kwiatowe rośliny. Początkowo jednak ląd porośnięty był widłakami i paprociami, ewolucja roślin zapoczątkowana została przez glony prymitywne.

Najwczęśniejszymi roślinnymi formami były morskie organizmy. Każdy ze zróżnicowanych gatunków lądowych roślin, zarówno tych, które upiększają parki i ogrody, oraz te dostarczające pokarmu ludziom, wykształciły się z roślinnych prymitywnych form żyjących miliardy lat temu w oceanach.

Opisanych zostało ponad 400000 gatunków roślin. Wszystkie z nich są potomkami paru grup pradawnych. Wiadomo jedynie o części grupach, prawdopodobnie jednak dużo więcej istniejących dawniej roślin bez śladu wyginęło, ponieważ nie były zdolne do przystosowania się do warunków ulegających zmianie albo nie potrafiły sprostać konkurencji toczonej z gatunkami nowymi, lepiej przystosowanymi do zmian zachodzących w środowisku. Naukowcy badający szczątki skamieniałe roślin czyli paleobotanicy zdolni byli określić czas przybliżony pojawienia się różnych roślinnych grup na Ziemi. Jednakże obecne są pewne luki w zasobach naszej wiedzy, ponieważ rośliny nie mają tkanek tak twardych jak zwierzęta, u których szkielety są tworzone przez kostną tkankę ulegają łatwo fosylizacji. Wczesne roślinne formy czasami jednak wykryte mogą być w pokładach tworzonych przez osady mułu, niektóre z kolei zachowane tym sposobem organizmy znajdowane są w skałach, pochodzących sprzed w przybliżeniu 3 miliardów 100 milionów lat temu. Kopalne materiały stanowiły podstawę do stwierdzenia, iż na Ziemi życie powstać musiało z roślinnych organizmów. Rośliny stanowią podstawowe ogniwo pokarmowych łańcuchów i to od nich uzależniony jest byt wielu organizmów będących przedstawicielami świata zwierząt. Rola roślin w historii ewolucyjnej świata jest jednak bardziej doniosła, ponieważ to za ich przyczyną nastąpić mogła przemiana atmosfery Ziemi na taką, która mogła być środowiskiem życia dla zwierzęcych organizmów. Prawdopodobnie ogromne ilości CO2 w atmosferze pradawnej uniemożliwiałyby zwierzętom procesy oddychania, lecz rośliny, prowadząc fotosyntezę, uwalniały tlen a także pochłaniały dwutlenek węgla. Obecność roślin umożliwia procesy ewolucyjne roślinożernych zwierząt, polujących na roślinożerców. Jednakże ewolucja to niezmiernie wolny proces, a naturalny dobór faworyzuje istoty, przystosowujące się do przemian środowiska. Formy najwcześniejsze roślinnych organizmów były uzależnione od wody, ponieważ nie miały struktur, które umożliwiały im życie w lądowym środowisku. Pierwsze roślinne organizmy, mogące żyć poza wodnym środowiskiem - z niej wynurzały się - były prawdopodobnie mieszkańcami moczarów i bagien, gdzie ich części niższe mogły być nieustannie w wodzie zanurzone. Formy najstarsze właściwych lądowych roślin prawdopodobnie były także zależne wciąż od wodnego środowiska. Były to wątrobowce, paprocie i mchy. Do dzisiaj te formy do życia wymagają środowiska wilgotnego, ponieważ woda stanowi czynnik warunkują rozmnażanie się tych organizmów. Byt pierwszych kwiatowych roślin (nagonasiennych, np. szpilkowych roślin) uzależniony był od wiatru, ponieważ były one wiatrosiewne i wiatropylne. W czasie, kiedy pojawiły się jeszcze na Ziemi nie występowały owady, które zdolne byłyby do ich zapylenia. Obecnie rośliny okrytozalążkowe dominujące w światowej florze świata przeważnie są owadopylne, ewolucja tych roślin przebiegała będąc powiązaną z ewolucją owadów oraz innych zwierząt. Niekiedy ich nasiona przystosowane są do roznoszenia poprzez większe zwierzęta, ponieważ zaopatrzone są w kolce i haczyki, którymi mogą przyczepić się do piór lub sierści. Najwcześniejszymi formami roślinnych organizmów znanymi nam były prymitywne sinice i bakterie, których ciało zbudowane jest z pojedynczej komórki nie mającej komórkowego jądra. Najprawdopodobniej 1,5 miliarda lat przed obecnym czasem pojawiły się jednokomórkowe eukariotyczne (mające jądro komórkowe) pierwsze glony. Wykształcić się mogły z nich, na skutek ewolucji, formy wielokomórkowych glonów, które przypominały zielenice obecne. posiadały one Na różnego rodzaju częściach ciała wyspecjalizowane rejony odpowiadające za procesy rozmnażania. Do kambryjskiego okresu, około 590 milionów lat temu, wytworzyły się liczne formy życia. W okresie tym wykształciło się więcej niż 900 gatunków dotąd opisanych, a to są jedynie te organizmy , po których zostały pewne ślady w formie skamieniałości. Liczne pradawne formy bez śladu wyginęły.

W czasie trwania syluru (440-408 milionów lat temu) powierzchnia lądu zaczęła być kolonizowana przez rośliny. Wczesne formy roślinnych i zwierzęcych organizmów w swym występowaniu ograniczone były do środowiska, niektóre jednak glony wykazywały przystosowanie także do funkcjonowania w słodkich wodach. To one prawdopodobnie dały początek gatunkom współczesnym lądowych roślin. W celu przetrwania na lądzie, konieczne było wykształcenie przez rośliny kompletnie nowych struktur, ponieważ warunki życia dla tego środowiska są inne niż warunki życia w środowisku wodnym. Konieczne jest na lądzie posiadanie struktur, dzięki którym woda rozprowadzana jest w całym organizmie. Tę rolę spełnia przewodzący system, przez który rozprowadzane są także produkty foto-syntezy oraz sole mineralne. Ponadto lądowa roślina musi posiadać elementy wykształcone, które wzmacniają ją i usztywniają, ponieważ nie działa tu siła wyporu. Zanim jednak wodne rośliny opanować mogły suchsze obszary, wykształcić musiały rozrodcze organy, mogące funkcjonować także w powietrzu otwartym.

Najstarsze ślady lądowych roślin odnaleziono w skałach sylurskiego pochodzenia. Jedna z odnalezionych roślinnych form, Zosterophyl-lum, miała plechę, u której wyróżnić można części pełniące funkcje korzenia, liści i łodygi. Rhynia była psylofitem bezlistnym mającym wielkie sporangia (produkujące zarodniki zarodnie) zlokalizowane w szczytowej części pędów. Asteroxlon wyposażony był w pędy napowietrzne, na których osadzone były łuskowate, małe listki. Te wszystkie formy najprawdopodobniej były gatunkami, które rosły na bagniskach.

KENOZOIK - to era ssaków. Do 65 mln lat.

Trzeciorzęd oraz czwartorzęd; dominują okrytonasienne.

MEZOZOIK - to era gadów.

  • Kreda; do 144 mln lat; pojawienie się roślin okrytonasiennych.
  • Jura; do 213 mln lat; dominują nagonasienne oraz paprotniki (paprocie, szpilkowe, widłaki i skrzypy)
  • Trias; do 248 mln lat; rozprzestrzenianie się roślin nagonasiennych; lasy bujne.

PALEOZOIK - to era form pierwotnych życia.

Perm; do 286 mln lat; dominacja paprotników (skrzypy, widłaki, paprocie) prymitywne szpilkowe, liczne miłorzęby.

Karbon - to okres paprotników; do 360 mln lat; dominacja paprotników (skrzypy, widłaki, paprocie); początek wytwarzania złóż węgla.

Dewon; do 408 mln lat; większa liczba lądowych roślin.

Sylur; do 440 mln lat; pierwsze bagienne i lądowe rośliny.

Ordowik; do 500 mln lat; glony.

Kambr; do 590 mln lat, glony.

Prekambr; ponad 590 mln lat; sinice.

Królestwo roślin charakteryzuje się niesamowitą różnorodnością. Do nich należą mikroskopijne bakterie (część z nich jest szkodliwa, inne z kolei są człowiekowi potrzebne) oraz rośliny, które można zidentyfikować pierwszym rzutem oka. By zrozumieć świat tworzony przez rośliny, uświadomić sobie trzeba, jak istotną rolę odgrywają te organizmy w życiu człowieka.

Choć niełatwo jest spotkać roślinne skamieliny, gdyż rośliny nie posiadają szkieletów ani kości, geolodzy zdołali zebrać wystarczają ilość dowodów w formie szczątków skamieniałych, aby ustalić dokładnie kierunki ewolucji wspomnianych form żywych. Na ziemi pierwsze ślady życia ustanowiły twory prymitywne pobierające odżywcze substancje z atmosfery i gleby, pierwszymi roślinami niemal z pewnością były glony jednokomórkowe. Potrafiły one spełnić każdą ze swych funkcji życiowych w obrębie jednej komórki. Z tychże żywych form rozwinęły się wielokomórkowe formy, w których dane życiowe procesy, w tym np. reprodukcja, zachodziły we właściwych częściach określonej rośliny. Formy życia prymitywne, w tym np. glony, były podstawą pokarmowego łańcucha a także ustanowiły warunki dla rozwoju królestwa tworzonego przez rośliny. Wówczas gdy drogą ewolucji wystąpiły roślinożerne istoty, glony występowały obficie i zapewnić mogły źródło podstawowe pożywienia dla każdej innej formy życia.

Biolodzy obecnie uważają, iż wszystkie rośliny oraz wszystkie zwierzęta rozwinąć się mogły ewolucyjnie z pojedynczej komórki pierwotnej. Oczywiście nie istnieją dowody popierające taki pogląd. Jedynie przypuszcza się, iż organizm, który podczas ewolucyjnego rozwoju daje początek różnym dwom liniom, łączy w sobie prawdopodobnie określone cechy każdej z tych grup. Mogło także być podobnie z komórkami pierwotnymi, dającymi początek zwierzętom i roślinom. Chociaż nie jest wiadomo, jak wyglądały te komórki, to jednak obecnie istnieje jednokomórkowy organizm, łączący w swym organizmie pewne zwierzęce i roślinne cechy. Tym organizmem jest euglena. Sądzić można więc, iż komórka pierwotna, będąca przodkiem zwierząt i roślin, przypominała w pewnym stopniu trybem życia i wyglądem euglenę. Jeśli ten proces przebiegał by tak w rzeczywistości, wówczas oddzielenie się rozwojowej linii roślin uznać należałoby za pierwszy istotny etap ewolucji roślin oraz zwierząt. Drugim, istotnym etapem ewolucji organizmów należy uznać wytworzenie pierwszych wielokomórkowych organizmów. Także tutaj brak jest dowodów konkretnych. Jedynie można wysuwać jakieś przypuszczenia na podstawie analizy funkcjonowania i budowy żyjących obecnie zwierząt i roślin. Paprotniki, mszaki oraz nasienne są lądowymi roślinami, przystosowanie ich do życia lądowego należy uznać za trzeci, niezwykle istotny etap jaki miał miejsce w ewolucji świata roślin. Poziom najwyższy ewolucyjnego rozwoju oraz przystosowań do lądowego trybu życia osiągnęły nasienne rośliny. W obrębie tej grupy roślin obecnie najsilniej rozwiniętą oraz prawdopodobnie nadal rozwijającą się najlepiej grupą są rośliny okrytonasienne. Badania prowadzone wykazują, iż spośród okrytonasiennych rozwijają się najintensywniej jednoliścienne rośliny.

Bezpośrednimi i najbardziej wiarygodnymi dowodami zmian przebiegających w trakcie ewolucji roślin jest wiele kopalnych szczątków tych organizmów. Są to najczęściej skamieniałości różnego rodzaju w formie odcisków oraz odlewów naturalnych całych organizmów albo części ich. W Południowej Afryce zostały odkryte skamieniałości jednokomórkowców, które żyły 3200 milionów lat temu, swym kształtem przypominały okrągłe sinice albo pałeczkowate bakterie. Dziś trudno powiedzieć cokolwiek o tych jednokomórkowych pierwszych roślinnych organizmach. Jedynie świadczą one o wczesnym bardzo wystąpieniu organizmów wykazujących podobieństwo do prostych glonów i bakterii. Bardziej zróżnicowane, lepiej zachowane i znacznie wyraźniejsze formy sinic i bakterii odnaleziono w Kanadzie. Te szczątki swym pochodzeniem sięgają 1900 milionów lat wstecz. Znane są powszechnie różnorodne odciski łodyg, liści, a nawet całości roślin z węglowego okresu (karbon). Można odnaleźć je na bryłach kamiennego węgla przeznaczonego na opał. Są to najczęściej odciski paproci, widłaków i skrzypów. Podobne odciski okrytonasiennych i nagonasiennych są znajdywane w kenozoicznych i mezozoicznych pokładach. Z pierwszej z wymienionych er, a ściślej z trzeciorzędu, wywodzą się także liczne pokłady brunatnego węgla, który wydobywany jest niejednokrotnie w formie całych fragmentów drzewnych pni z widocznymi wyraźnie słojami przyrostu rocznego.

W przeciwieństwie do kopalnych szczątków wnioski dotyczące pochodzenia jak i ewolucji roślinnych grup na bazie badania funkcji i budowy roślin obecnie żyjących, nie potwierdzone są całkowicie dowodami pewnymi. Dlatego, chociaż są oparte na niezwykle prawdopodobnych rozumowaniach, zalicza się je do grupy pośrednich, nie do dowodów bezpośrednich ewolucji roślin.

BAKTERIE

Pierwszymi komórkowymi organizmami prawdopodobnie były bakterie. Sądzi się, iż większe pokrewieństwo bakterie wykazują względem roślin niż zwierząt, mają one jednak stosunkowo mało cech wspólnych z każdą z grup. Są wielkości mikroskopijnej, ich ciało zbudowane jest z pojedynczej komórki, w warunkach optymalnych są w stanie rozmnażać się z zadziwiająco szybkim tempem.

Liczne bakterie są formy pasożytniczymi oraz saprofitycznymi (żywiące się materią organiczną martwą), nie będącymi zdolnymi do przeprowadzania procesów fotosyntezy. Wśród nich są także takie, które do życia wykorzystują azot i amoniak, tak jak prawdopodobnie to miało miejsce z początkiem ich powstania, gdy atmosfera Ziemi posiadała znaczną ilość amoniaku. Liczne bakterie są gatunkami będącymi w stanie przeprowadzać fotosyntezę, tym sposobem produkować samodzielnie pokarm dla siebie.

Bakterie obecne są wszędzie: w roślinnych i zwierzęcych organizmach, w oceanach głęboko, w powietrzu, w glebie, przyczepione są do skał które omywane są przez wodę pochodzącą ze źródeł gorących.

Bakterie między sobą różnią się swym kształtem. Spotykane są najczęściej bakterie pałeczkowate, kuliste, spiralne i przecinkowce. Posiadają otoczkę, która osłania komórkę. Komórka ta w przeciwieństwie do zwierząt i roślin nie posiada wyspecjalizowanych struktur - organelli. Genetyczny materiał ma formę kolistej nici, nie jest zlokalizowany w komórkowym jądrze, ponieważ taka struktura nie występuje. Bakterie są organizmami bardzo prymitywnymi.

Przykłady bakterii chorobotwórczych:

  • paciorkowiec ropny,
  • gronkowiec złocisty,
  • dwoinki zapalenia płuc,
  • lasecznik tężca,
  • lasecznik dyfterytu,
  • laseczki wąglika,
  • pałeczki tyfusu brzusznego,
  • przecinkowiec cholery

SINICE

Te prymitywne prokariotyczne organizmy w systematykach dawnych określane były jako glony. Ze względu na to, iż wykazują różnice znaczne porównując je z właściwymi glonami, w systemach nowoczesnych są zaliczane do grupy, w obrębie której także znajdują się bakterie. Ślady sinic najstarszych odnaleziono w skalnych pokładach liczących 3 miliardy lat. To świadczy o tym, iż sinice są jednymi z najstarszych organizmów które są zdolne do fotosyntezy. Większa część ich gatunków przyjmuje formę wielkości mikroskopijnej, jednokomórkowe, bez komórkowego jądra. Znane są także liczne sinice o kolonijnym charakterze. Sinice można często spotkać w zbiornikach przeżyźnionych słodkiej wody, nadmierny ich rozwój stanowić może przyczynę zjawiska zwanego zakwitem wody.

Sinice zawdzięczają swoją nazwę występującemu u nich barwnikowi - fikocyjaninie, mającej kolor niebieskawy. U większej części gatunków ten barwnik maskuje częściowo zielony chlorofil, a to sprawia, iż komórki wspomnianych mikroorganizmów posiadają barwę sinoniebieską. Są spokrewnione najbardziej z bakteriami. Komórki tych organizmów jednak są większe w porównaniu z bakteryjnymi komórkami i wykazują budowę bardziej złożoną. Nie mają one wici, tworzą często kolonie nitkowate. Są autotrofami, wytwarzającymi pokarm w trakcie fotosyntezy, przy tym uwalniając tlen. Nie występują chloroplasty w komórkach sinic, chlorofil występuje w tylakoidach błoniastych. Część gatunków sinic potrafi żyć w ciemnościach, gdzie nie jest możliwa fotosynteza, wówczas, podobnie jak bakterie, mogą korzystać z organicznej materii, jaka występuje w otoczeniu ich.

GRZYBY

Grzyby są prostymi organizmami nie mającymi wyspecjalizowanych wysoce struktur które właściwe są wielu roślinom, brak chlorofilu w komórkach tych organizmów oznacza, iż nie mogą również przeprowadzać fotosyntezy. Żyją pasożytniczo jako heterotrofy kosztem zwierząt lub roślin, a saprofityczne formy rozkładają martwą organiczną materię.

Terminem "grzyb" określana jest zróżnicowana bardzo grupa organizmów, mających jedną wspólną cechę: nie potrafią produkować same pokarmu dlatego zmuszone są żyć na lub w innych organizmach (formy pasożytów) lub też żywić się materią organiczną martwą.

Typ grzybów zawiera w sobie wiele gatunków odznaczających się budową ciała odmienną i odmiennymi sposobami rozmnażania. Pod tym względem ten typ podzielony został na 4 klasy:

  1. pragrzyby
  2. pleśniaki
  3. workowce
  4. podstawczaki

Odrębną systematyczną jednostkę, stojącą w systemie na uboczu, stanowi klasa piąta - niedoskonałe grzyby.

GRZYBY JADALNE: borowik, pieczarka polna, pieprznik (kurka), rydz, opieńka miodowa, piestrzenica, gąska żółta, maślak sitarz, koźlarz czerwony, twardzioszek przydrożny, maślak, koźlarz, surojadka, podgrzybek, krowiak (olszówka), czubajka kania, szmaciak gałęzisty.

GRZYBY TRUJĄCE I NIEJADALNE

maślanka, surojadka wymiotna, goryczak żółciowy, muchomor sromotnikowy, muchomor cytrynowy, , muchomor czerwony, muchomor panterowytęgoskór pospolity.

GLONY

Do glonów są zaliczane zbudowane najbardziej prymitywne i najpierwotniejsze gatunki roślin. Ciało tych organizmów stanowi plecha, na terenie której nie jest możliwe wyróżnienie korzenia, liści i łodygi. Jednakże niemal wszystkie rodzaje tych organizmów mogą wytwarzać pokarm dl siebie drogą fotosyntezy z udziałem słonecznego światła. Takie rośliny prymitywne są składnikiem dominującym flory oceanicznej, zarówno tej zbudowanej z wielkich wielokomórkowych form, jak i jednokomórkowych, drobnych organizmów stanowiących fitoplankton. Gatunki glonów słodkowodnych, morskich, oraz lądowych są formami rozprzestrzenionymi szeroko na świecie. Te organizmy zabarwiają na zielono wodę i nierzadko okrywają warstwą grubą szyby akwarium zaniedbanego. Część glonów jest jednokomórkowa, inne z kolei wielokomórkowe, posiadają plechy osiągające długość nawet do kilkudziesięciu metrów. Tworzyć mogą tkankowe lub nitkowate formy, duża ich część jest kolonijnymi organizmami. Pewna część gatunków glonów jest na pograniczu pomiędzy światem zwierząt i roślin. M.in. osobniki przynależne do Euglenophyta mają wiele zwierzęcych cech - poruszają się przy pomocy ruchów wici, posiadają stigmę wrażliwą na promienie świetlne (ona pomaga w odnalezieniu miejsca najlepszego do przeprowadzenia fotosyntetycznych procesów) i mogą prowadzić czasowo tryb życia heterotroficzny. U glonów zaczynając od pierwotka jedno-komórkowego, poprzez kolonijne glony, m.in. skrętnica dochodzi się do wielokomórkowych organizmów, u których można już stwierdzić tkanki różnicujące się np. u morszczynu. Zaznacza się tym samym tu podział wyraźny funkcji między różnymi grupami komórek. Nawet wysuwane są przypuszczenia, iż glony pierwotne, u których nastąpiło wytworzenie pierwszych tkanek, stanowić mogły w procesach ewolucyjnych początek dla roślin nasiennych i paprotników. Taki pogląd jest reprezentowany przez część biologów. Pozostali biolodzy sądzą, iż glony dały początek mszakom, z kolei dopiero z mszaków pierwotnych mogły rozwinąć się paprotniki, po czym nasienne. Trudno obecnie rozstrzygnąć, kto ma rację. Jedno jest pewne - pomiędzy glonami a grupami roślin za nimi następującymi dokonał się ogromny rozwojowy postęp. Glony to zwłaszcza wodne rośliny albo wymagające wysokiej wilgotności podłoża. Organizmy te nie są w stanie żyć w warunkach lądowej suszy, potrafią co najwyżej przetrwać tę suszę przechodząc do stanu utajonego życia.

Glony są zatem roślinami, które odznaczają się budową różnorodną a także różnorodnym stopniem zróżnicowania życiowych czynności. Jak wiadomo najprostszą budowę posiadają jednokomórkowe glony. Od nich wyżej stoją glony mające wielokomórkową budowę, przy czym tworzące kolonie glony uważane są za ogniwo pośrednie w procesach prowadzących do przekształcania się jednokomórkowych glonów w wielokomórkowe organizmy. U glonów, które tworzą wielokomórkowe organizmy miało miejsce w trakcie ewolucji zróżnicowanie danych grup komórek sprowadzające się do tego, iż one wyspecjalizowały się w pełnieniu określonych ściśle czynności - życiowych funkcji. Zatem część komórek plechy glonu uległa przekształceniu w plemnie i lęgnie spełniając funkcje rozmnażania, z kolei pozostałe podlegały wyspecjalizowaniu w asymilacji, co przyczyniło się do procesu odżywiania całości plechy.

POROSTY

Porosty są symbiotycznymi tworami na które składają się glony i grzyby, między którymi istnieją zależności, które opierają się na korzyściach obopólnych. Porosty powstać mogły po wykształceniu się glonów oraz grzybów. Dzięki powiązaniom tego rodzaju zajmują one niedostępne dla pozostałych organizmów nisze, w tym m.in. nagie skały.

Poznano dotychczas w przybliżeniu 17 tysięcy gatunków tych organizmów. W Polsce występuje około 1000. U porostów ciało posiada plechowatą budowę i może przyjmować różny kształt. Porost jest rośliną osobliwą, ponieważ zbudowany jest z odrębnych dwóch, ze sobą współżyjących roślin. Ciało tego organizmu zbudowane jest z wielu strzępek grzyba, zwykle należącego do workowców, oraz z glonu, należącego w systematyce do sinic lub zielenic. W masie ogólnej porostu przeważającą część stanowi grzyb. Współżycie każdego z tych organizmów- grzyba i glonu - nie ma ujemnego wpływu na rozwój każdej z roślin, przeciwnie, pozbawione glonów grzyby w ogóle się nie rozwijają, a w poroście glony osiągają rozmiary większe niż glony, które żyją samodzielnie.

MSZAKI

Mszaki to pierwsze rośliny, które zdołały opanować lądy. Było to możliwe dzięki właściwym przystosowaniom wobec życia w tymże środowisku, jak na przykład wytworzenie łodyżki sztywnej okrytej skórką oraz zaopatrzonej w wzmacniające i przewodzące tkanki, ustawienie liści, które sprzyja lepszemu wykorzystywaniu słonecznej energii i gromadzeniu deszczowej wody. Przodkami wątrobowców i mchów były glony, a to zaobserwować można patrząc nawet na budowę tychże roślin, również badając sposób ich rozmnażania się. Część mchów przetrzymać może miesiące suszy, lecz by rozmnażać się i rosnąć, dla wszystkich mchów wymagana jest obecność wody. Wątrobowce i mchy przez botaników są zaliczane do grupy roślinnych organizmów nazywanych mszakami. Zgrupowane w tejże systematycznej jednostce organizmy nie osiągają dużych rozmiarów, ponieważ struktura ich jest nazbyt prosta. Mchy oraz wątrobowce (Bryophyta) posiadają charakter lądowych prymitywnych roślin. Nadal podlegają one ewolucji. Te rośliny charakteryzuje posiadanie wykształconych struktur liściowych i łodyg, w grupie tej zaobserwować także można początek rozwoju przewodzących tkanek. Wątrobowce i mchy rozmnażają się poprzez zarodniki, u nich ma miejsce przemiana pokoleń. Płciowe pokolenie - gametofit poprzedzone jest pokoleniem rozmnażającym się bezpłciowo przy pomocy zarodników, nazywanym sporofitem. Całość skomplikowanego procesu rozmnażania się u mszaków zachodzić może jedynie przy obecności wody. To wskazuje na pochodzenie dawne mszaków oraz ich charakter prymitywny jako lądowych roślin. Jest to przeszkodą w ekspansji tych organizmów na odmienne, suchsze tereny.

PAPROTNIKI

Paprocie oraz ich krewniacy- skrzypy oraz widłaki - są lądowymi roślinami, które wystąpiły około 350 milionów lat temu. Zdołały one opanować lądy, gdzie dominowały przez więcej niż 100 milionów lat. Widłaki, skrzypy i paprocie przynależą do grupy zwanej paprotnikami (Pteridophyta). Rośliny należące do tej grupy charakteryzowały się pojawieniem cech wcześniej niespotykanych u glonów i mszaków, takie jak warstwa zewnętrzna komórek która nie przepuszcza wody, nazywana epidermą, oraz wyspecjalizowana przewodząca tkanka.

Niektóre paprotniki pradawne dorastały do bardzo dużych rozmiarów, choć paprocie drzewiaste 30- metrowe oraz widłaki 15- metrowe wyginęły już, ich krewniacy mniejsi wciąż są istotnym elementem flory współczesnej. W czasach obecnych znaczenie paprotników w gospodarce człowieka nie jest wielkie. Jednakże paprotniki wielkie, porastające powierzchnię Ziemi przed milionami lat, dały początek złożom naftowej ropy oraz pokładom kamiennego węgla.

Obecnie żyjące paprotniki stanowią nielicznych potomków bogatej flory tworzonej przez paprotniki występujących w epokach geologicznych ubiegłych. Pierwszymi paprotnikami, obecnymi na kuli ziemskiej w paleozoicznej erze, w sylurskim okresie, były psylofity- niewielkie rośliny zbudowane jedynie z łodyg, pozbawione korzeni, początkowo również bez liści, posiadające zarodnie na wierzchołkach łodyg. Prawdopodobnie rozwój psylofitów dokonał się z pewnych glonów, które prowadziły tryb życia wodno-lądowy. Psylofity późniejsze wykazują dalszy ewolucyjny rozwój oraz obejmują gatunki będące przejściem do widłaków, paproci i skrzypów, które osiągnęły rozwój najbujniejszy w węglowym okresie, czyli karbonie. W tymże okresie klimat był ciepły i wilgotny, a powietrze w swym składzie zawierało duże ilości dwutlenku węgla, a to z kolei stanowiło sprzyjające warunki rozwoju roślin. Obszar, który później stał się naszym krajem, pokryty był wówczas puszczą bagienną złożoną z drzewiastych dużych widłaków, jak sygilarie i lepidodendrony oraz kalmitów przypominających skrzyp. W epokach późniejszych oziębienie znaczne klimatu i zmniejszenie ilości CO2 stanowiło przyczynę wymierania paprotników drzewiastych. Rośliny powalone ulegały gromadzeniu w przeciągu milionów lat na bagnach, w których rosły, oraz na dnie wód płytkich, do których rzeki znosiły je. Przysypane warstwami mułu i piasku, odcięte od możliwości dostępu powietrza podlegały zwęglaniu powolnemu a także zmagazynowały bardzo duże ilości węgla, który zasymilowany został z atmosfery z dwutlenku węgla. Skamieniałe albo zwęglone części roślin czy też ich odciski występujące w pokładach kamiennego węgla umożliwiły odtwarzanie rozwoju i budowy różnych gatunków kopalnych paprotników. Znaleziono wśród nich gatunki mające bardzo pierwotną budowę, także gatunki wykazujące bardzo złożoną budowę, zbliżającą te właśnie grupy roślin w kierunku istniejących obecnie nasiennych roślin. Wśród paprotników kopalnych z węglowego okresu było wiele różnozarodnikowych gatunków, które następującym ewolucyjnym rozwoju dały początek nasiennym roślinom. Pierwsze nasienne rośliny, podobne do paproci różnozarodnikowych drzewiastych, tzw. nasienne paprocie. Nie występują obecnie, są to kopalne rośliny. Wśród nich upatruje się przodków obecnych kwiatowych roślin. One żyły w czasie od dewonu do triasu (czyli 248 milionów lat temu). Przypominały wyglądem paprocie, lecz produkowały nasiona, a to różniło je zasadniczo od współczesnych zarodnikowych paproci. Stanowią one ewolucyjny pomost, który łączy paprotniki z okrytozalążkowymi i nagozalążkowymi roślinami.

Widłaki to grupa roślin niskich, które wyrastają z kłączy. Przypominają wyglądem mchy, ich nazwa wywodzi się stąd, iż mają rozgałęzione widlasto pędy. Występuje obecnie jedynie 5 grup roślin, które należą do widłaków. Wśród nich wyróżnia się: Lycopodium, Stylites, Selaginella, Phylloglosum oraz Isoetes.

Skrzypy to kolejna grupa paprotników wykazująca osobliwy nieco wygląd. Nie posiadają kwiatów i liści, są również roślinami o rodowodzie długim, który sięga początkami okresu karbonu. Występuje obecnie w przybliżeniu 25-30 gatunków skrzypów, a one wszystkie stanowią część jednego rodzaju o nazwie Equisetum.

Skrzypy i widłaki są mniej liczną grupą niż paprocie. Pierwsze z nich dominowały w karbońskim okresie (360 milionów lat temu), to przede wszystkim ich szczątki tworzyły obecne pokłady kamiennego węgla. Po zakończeniu tego okresu zaczął następować proces powolny zanikania tychże roślin.

Paprocie, skrzypy i widłaki są zarodnikowymi roślinami. W przeciwieństwie do wątrobowców i mchów, posiadających ryzoidy - chwytniki spełniające funkcje korzeni, grupa paprotników posiada wykształcone w pełni korzenie oraz tkankę rozwiniętą przewodzącą wodę, oraz liście, o budowie zbliżonej do liści licznych kwiatowych roślin. Paprotniki dzięki silnym pędom i korzeniom mogły stać się dużymi roślinami, i takimi były w przeszłych czasach. One wytworzyły wiele tkanek nowych, dających lepsze jeszcze przystosowanie do lądowych warunków niż w przypadku mszaków. To świadczy między innymi o ewolucji jakiej podlegają rośliny.

NAGONASIENNE

Przed ponad 220 milionami lat te rośliny prymitywne dominowały we florze światowej. Nazwa nagonasienne kryje w sobie dobrze znane iglaste drzewo, miłorząb japoński, ale także drzewa największe na kuli ziemskiej. Nagonasienne to grupa roślin występująca na Ziemi od dawna, co rozpoznać można w skamielinach które pochodzą sprzed 300 milionów lat. W ciągu 120 milionów lat: od 220 milionów lat temu do 100 milionów lat temu dominowały na Ziemi, do czasu pojawienia się kwitnących roślin. Najlepszy okres być może już mają za sobą, lecz 5 grup nagonasiennych roślin ma swych przedstawicieli w świecie współczesnym, a do nich należą jedne ze zdumiewających najbardziej oraz egzotycznych drzew.

Większość nagonasiennych jest wiecznie zielonymi krzewami lub drzewami. Posiadają one zalążki charakterystyczne, na które bezpośrednio może spaść pyłek z atmosferycznego powietrza. Nazwa nagonasienne wywodzi się od słów greckich gymnos oznaczający "nagi" oraz spermas, czyli "nasiona".

Nagonasienne występują na wyższym znacznie szczeblu ewolucyjnego rozwoju niż paprotniki. One bowiem wytworzyły nowe tkanki oraz nowe organy, w ty m.in. osiowy korzeń, który rośnie w przedłużeniu pędu, kiedy paprotniki posiadają jedynie przybyszowe korzenie, które wyrastają na pędzie. U roślin nagonasiennych do najistotniejszych ewolucyjnych zdobyczy należą organy rozmnażania nowego typu, tj. nasiona i kwiaty. Pod względem budowy tych organów rośliny nagonasienne wykazują wysokie podobieństwo do różnozarodnikowych paprotników: owocolistki stanowią odpowiednik makrosporofili, pręciki z kolei mikrosporofili, zalążek odpowiada z kolei makrosporangium, podczas gdy zalążkowy woreczek z 2 rodniami szczątkowymi - zredukowanemu żeńskiemu przedroślu, rozwijającemu się we wnętrzu makrospory. U nich nowością jest osłonka zalążka oraz łupina nasienna z niej powstająca. Ona nadaje nasieniu właściwości odpornego na warunki niekorzystne lądowego środowiska przetrwalnika. Pylnik stanowi odpowiednik mikrosporangium paprotników, ziarno pyłku z kolei jest mikrosporą, rozwijającą się w gametofit męski bardzo zredukowany. On nie wytwarza plemni, ale pyłkową łagiewkę oraz dwa plemniki pozbawione wici. Obecność wody nie warunkuje zapłodnienia, dzięki czemu generatywny rozród nagonasiennych roślin nie wymaga wodnego środowiska; one całkowicie przystosowały się do warunków lądowego środowiska. Podobieństwa w budowie organów rozmnażania stanowią wskazania na to, iż nagonasienne wywodzą się od paprotników. Wyraźne bardzo cechy, które świadczą o ich bliskim pokrewieństwie z grupą paprotników występują u nagonasiennych najstarszych roślin nasiennych paproci, żyjących w węglowym okresie, które dokładnie poznano na podstawie kopalnych resztek. Posiadały one liście i korzenie takie jak w przypadku paproci, lecz wytwarzały nasiona, ponieważ ich makrosporangia posiadały osłonki a także już były zalążkami.

Wywodzące się z grupy paprotników nagonasienne są posunięte jeszcze dalej w ewolucyjnym rozwoju i przystosowane jeszcze lepiej do lądowego środowiska. Nie ma i nich już zapłodnienia poprzez plemniki pływające. W płciowym procesie pośrednikiem nie jest już woda, ale wiatr, przenoszący na zalążki ziarna pyłku. Ziarna pyłku wtedy wypuszczają pyłkowe łagiewki a plemniki zapładniają jajowe komórki w zalążkach, a z zalążka wytwarza się nasienie. Następnym istotnym przystosowaniem do lądowego życia nagonasiennych, było powstanie u nich palowego korzenia, który lepiej znacznie umocowuje w podłożu roślinę a także w lepszym stopniu zaopatruje w wodę w porównaniu z korzeniami przybyszowymi paprotników. U grupie nagonasiennych występują również nowe twórcze tkanki: kambium - twórcza miazga i felogen - korkotwórcza miazga. Dzięki temu te rośliny mogą rozrastać się na grubość, ulegają pokryciu korkiem, często wyrastają w ogromne drzewa wykazujące odporność na mróz i suszę. Drzewna tkanka nagonasiennych jest zbudowana z cewek charakterystycznych, stanowiących wyspecjalizowaną bardzo postać naczyń.

OKRYTONASIENNE

Okrytonasienne rośliny (okrytozalążkowe) powstały w późniejszym okresie niż nagonasienne rośliny (nagozalążkowe) oraz mszaki i paprotniki bardziej prymitywne. Ich zalążki osłonięte są i niejednokrotnie nazywane są kwiatowymi roślinami. Istnieją liczne teorie dotyczące ich ewolucji, nie są one jednak łatwe do udowodnienia, ponieważ części delikatne kwiatów zachowują się trudno w formie skamieniałości.

Z okresu kredy dolnej (100-135 milionów lat temu) wywodzą się skamieniałości roślin przypominające te, które obecnie występują, jednak eksplozja ilości gatunków wystąpiła znacznie później we wczesnym trzeciorzędzie prawdopodobnie (około 80 milionów lat temu). Była ona możliwa na skutek tego, iż jednocześnie wzrosła także ilość gatunków owadów, w tym pszczół i motyli, które odgrywają istotną rolę będąc przenosicielami pyłku.

Okrytonasienne osiągnęły stopień najwyższy ewolucyjnego rozwoju. One wykształciły złożony bardzo typ owadopylnego i obupłciowego kwiatu a także doskonalszy, nowy organ rozmnażania jaki jest owoc wraz z nasionami. Nasiona i owoce posiadają zróżnicowane przystosowania do rozprzestrzeniania i rozsiewania się. Poszczególne systemy obecnych tkanek okrytonasiennych roślin uległy także dalszemu zróżnicowaniu. Wytworzyły się nowe typy mechanicznych tkanek - drzewne włókna, zwarcica i twardzica, a także różne formy tkanek wydzielniczych i miękiszu. Organy okrytonasiennych roślin odznaczają się wysoką różnorodnością. Łodygi, liście i korzenie ulegają różnym przekształceniom, tworząc spichrzowe korzenie, cebule, kłącza, ciernie, wąsy, bulwy itp. Dzięki temu okrytonasienne rośliny obecnie znajdują się w pełni swego ewolucyjnego rozwoju. Wśród nich powstają nowe nieustannie odmiany a czasami nowe gatunki.

Okrytonasienne rośliny podzielono na 2 klasy:

  • jednoliściennych klasę, która obejmuje 70 rodzin;
  • klasę dwuliściennych, która obejmuje około 270 rodzin.

POSTĘP EWOLUCJI

Ewolucja nie posiada ukierunkowanego charakteru, tempo jej nie zawsze jest jednakowe. Pomimo luk występujących w wiedzy ludzi oraz pomimo iż przebieg dokładny ewolucji roślin jest nie w pełni poznany, na podstawie porównawczych badań i kopalnych danych pokusić się można o odtworzenie drogi najbardziej prawdopodobnej, jaką rośliny przebyły od najprostszych form do roślin kwiatowych obecnie występujących. Powyżej przedstawione grupy roślin niemal z pewnością ewoluowały według podanej tu kolejności. NNalezy tu jednak pamiętać, iż ewolucja trwa nieustannie, lecz zmiany zachodzące w je następstwie, można zaobserwować dopiero po upływie długiego okresu czasu.