masoneria (wolnomularstwo)

tajne stowarzyszenie międzynarodowe powstałe w XVII w. w Anglii, nawiązujące w swojej symbolice i nazewnictwie do średniowiecznych cechów murarzy (budowniczych wielkich katedr gotyckich) - stąd symbolami współczesnej masonerii są kielnia, młotek, fartuszek murarski, cyrkiel. W lożach masońskich najczęściej angażowali się przedstawiciele arystokracji i mieszczaństwa.

Pewien wpływ na organizację masońską wywarły też renesansowe hermetyczne stowarzyszenia zrzeszające naukowców, artystów, wolnomyślicieli i filozofów. Otaczająca je aura tajemniczości oraz fascynacja okultyzmem budziła spore zainteresowanie. Wiadomo, że w 1717 r. cztery loże lokalne masonerii połączyły się i utworzyły Wielką Lożę Anglii.

Teoretycznie loże masońskie miały być miejscem spotkań ludzi różnych stanów, gdzie obowiązują równe prawa, a członkowie wspierają się wzajemnie w dążeniu do doskonałości. W rzeczywistości w masonerii obowiązywały różne stopni wtajemniczenia (np. uczeń, czeladnik, mistrz), których zdobywanie połączono z licznymi tytułami, obrzędami i skomplikowaną symboliką. Na szczycie tej drabiny stopni czekać ma pełne oświecenie.

Choć początkowo zakładano, że masoneria będzie ponad sprawami polityczno-religijnymi, to jednak dosyć szybko pod jej przykrywką rozpoczęto walkę z kościołami (zwłaszcza katolickim), a jej wpływ na politykę był bardzo duży, gdyż w XVIII-wiecznych monarchiach absolutnych stanowiła rodzaj nielegalnej opozycji.

W okresie oświecenia masoneria przyczyniła się do rozwoju haseł racjonalistycznych, deistycznych i antyklerykalnych. Doprowadziła podobno do wybuchu rewolucji francuskiej w XVIII w., a w następnych wiekach inspirowała kolejne przewroty. Faktem jest, że jej dziełem jest konstytucja USA, a XVIII- i XIX-wieczne hasła rewolucyjne pokrywają się ze statutami masońskimi.

W Polsce masoneria stała się bardzo modna w II połowie XVIII w. a najsłynniejsi polscy wolnomularze to król Stanisław August Poniatowski, Aleksander Fredro, Wojciech Bogusławski, Michał Kleofas Ogiński, Antoni Słonimski, Juliusz Osterwa.

Obecnie masoneria zajmuje się głównie działalnością charytatywną, której nadaje bardzo uroczystą oprawę. Ponieważ nadal towarzyszy temu tajemnicza symbolika, masoneria jest organizacją bardzo często krytykowaną i posądzaną o ukryte intencje, mimo że działa już legalnie (określa się jako ponadnarodowy ruch etyczny). Kościół katolicki (także inne kościoły) wyklucza działaczy masonerii ze wspólnoty wierzących, gdyż odrzucają oni bóstwo Chrystusa oraz usiłują łączyć religię chrześcijańską z okultyzmem i zsynkretyzować ją z religiami starożytnego Bliskiego Wschodu.