głowa

bić (tłuc, walić) głową w mur - nie móc pokonać jakiejś przeszkody, borykać się z problemami niemożliwymi do przezwyciężenia: Próba nauczenia się tych regułek jest dla mnie jak walenie głową w mur - nie mam najmniejszych szans, by zdążyć na jutro.

bić kogoś na głowę - być od kogoś dużo lepszym, znacznie przewyższać kogoś pod jakimś względem: Pod względem liczebności Chińczycy biją nas na głowę, złośliwi wymyślili dowcip, że moglibyśmy zostać przykryci ich czapkami.

być (czyimś) oczkiem w głowie OCZKO

chodzić z głową w chmurach (w obłokach) - mieć romantyczne usposobienie, chodzić zamyślonym, mieć trudności z dostosowaniem się do realiów dnia codziennego: Tytułowy bohater książki Cierpienia młodego Wertera musi ponieść ostateczną klęskę, jest bowiem chodzącym z głową w chmurach romantykiem, który nie potrafi dostrzec, że życie tak bardzo różni się od poezji.

coś chodzi komuś po głowie - ktoś ma jakiś pomysł, kogoś dręczy jakaś uporczywa myśl: Od tygodnia coś chodzi mi po głowie, nie wiem dokładnie, co, ale jestem dziwnie pewien, że skończy się to dla mnie jakąś nagrodą, nie wiem, może Noblem?

chować głowę w piasek - uciekać od odpowiedzialności, udawać, że się nie dostrzega (nie wie, nie słyszy) czegoś niewygodnego, nie podejmować działania pod wpływem strachu: Kiedy wczoraj w tramwaju jakiś pijany osobnik zaczepiał kobietę, wolałem schować głowę w piasek i siedzieć cicho niż zaryzykować i pomóc nieszczęsnej.

ciosać komuś kołki na głowie KOŁKI

dawać głowę (za coś, za kogoś) (też: dać sobie głowę uciąć) - 1) gwarantować, ręczyć; być czegoś (kogoś) całkowicie pewnym; być przekonanym o czyjejś lojalności, kompetencjach, umiejętnościach itp.; 2) zostać zabitym, stracić życie w gwałtowny sposób (dotyczy tylko związku dać głowę): 1) Och, on nie zdradzi naszej tajemnicy, dałbym sobie za niego głowę uciąć, nie żartuję; 2) Jeśli jednak ten człowiek się wygada, odpowiedzialność spadnie na ciebie i nie będzie innego wyjścia - dasz głowę.

dostać obuchem w głowę (w łeb) OBUCH

kłaść (wkładać) coś komuś łopatą do głowy ŁOPATA

kłaść (zdrową) głowę pod Ewangelię EWANGELIA

łamać sobie głowę - intensywnie się nad czymś zastanawiać, myśleć nad jakimś trudnym do rozwiązania problemem, borykać się z jakąś przeszkodą: Nauczycielka postawiła przed nami rzeczywiście trudny problem, nawet Adam, najtęższy matematyczny umysł w klasie, przez cały weekend łamał sobie głowę nad zadaniem o dwóch pociągach.

mieć głowę do czegoś - mieć zdolności w jakiejś dziedzinie, mieć do czegoś talent, szczególne umiejętności: Każdy człowiek ma jakiś talent, Tomek ma niesamowitą wprost głowę do nauk ścisłych, a ja... a ja... świetnie znam się na samochodach.

mieć bystrą głowę - być inteligentnym, rozumnym, zdolnym: Wojtek ma do tego bystrą głowę, poproś go, to ci wytłumaczy rachunek prawdopodobieństwa.

mieć głowę na karku - być bystrym, sprytnym, umieć sobie radzić w życiu, mieć zdolność zachowania zimnej krwi w trudnych sytuacjach: Proszę, ten to ma głowę na karku! W czasach recesji rozkręcić taki biznes!

mieć coś (kogoś) na głowie - mieć jakiś problem, martwić się z jakiegoś konkretnego powodu, przejmować się czymś, intensywnie zajmować się jakąś sprawą: Nie mogę przyjść dziś wieczorem do pubu: nie dość, że przyjechali do mnie teściowie, to jeszcze od jutra będę miał na głowie siostrzenicę żony.

mieć coś (kogoś) z głowy - pozbyć się jakiegoś problemu, przestać się czymś martwić, nie musieć sobie zaprzątać czymś głowy: Na całe szczęście Piotr znalazł nabywcę na pięcioletniego malucha i w ten sposób jeszcze jeden problem miał z głowy.

mieć olej w głowie OLEJ

mieć pstro w głowie PSTRO

mieć zielono w głowie ZIELONO

niech cię o to głowa nie boli - nie martw się tym, nie przejmuj się tym: Już ja z nim porozmawiam i wszystko załatwię - niech cię o to głowa nie boli.

coś nie mieści się w głowie - coś przekracza możliwości zrozumienia, coś jest zdumiewające, nie do uwierzenia: No nie, to się w głowie nie mieści! Jak mogłeś wypłynąć na pełne morze pontonem? Przy takim wietrze i falach? Chyba ci rozum odebrało!

nadstawiać (nadstawić) głowy (karku) KARK

pilnować (strzec) czegoś jak oka w głowie - pilnować czegoś bardzo uważnie, bardzo o coś dbać, troszczyć się o coś w sposób szczególny: Powierzam twojej opiece moją młodszą siostrę. Dbaj o nią, pilnuj jej, strzeż jak oka w głowie.

posypać (posypywać) głowę popiołem POPIÓŁ

pozostawiać (pozostawić, zostawiać, zostawić) coś na czyjejś głowie - pozostawić kogoś (samego) z jakimś problemem, zrzucić jakiś problem na czyjeś barki: Najlepszym wyjściem wydawał mu się natychmiastowy wyjazd z miasta. Nie zdawał sobie chyba sprawy, że w ten sposób pozostawia na głowie Andrzeja cały problem organizacji koncertu.

pójść po rozum do głowy - zastanowić się, mieć chwilę refleksji, przemyśleć jakiś problem i znaleźć rozwiązanie z zaistniałej sytuacji: Wydawało mu się, że sprawa jest beznadziejna i nigdy nie znajdzie wyjścia z pomieszczenia. Jednak skoncentrował się, poszedł po rozum do głowy i... zaświecił latarkę. Reszta okazała się dziecinnie prosta.

coś przelatuje (przeleciało, przemknęło, przemyka) komuś przez głowę - w czyjejś głowie pojawia się jakaś myśl, ale zaraz potem znika, ktoś ma jakiś pomysł, jakąś ideę, ale pozostaje ona w sferze teorii: Tak, rzeczywiście pomyślałem o kupnie samochodu, nawet przemknęło mi przez głowę, że powinien być to maluch, ale szybko wyleczyłem się z takich nierealnych w mojej sytuacji finansowej marzeń.

przewraca się komuś w głowie - ktoś nabiera o sobie zbyt wysokiego mniemania, pod wpływem jakiegoś (domniemanego) sukcesu ktoś zaczyna wynosić się ponad otoczenie: No proszę, ledwie na studniówce Ania zatańczyła z Jakubem, już jej się przewróciło w głowie i teraz nie znajduje czasu, by pójść z nami na kawę.

coś komuś przychodzi (przyszło) do głowy - ktoś wpada na jakiś pomysł: Wiesz, przyszło mi do głowy, że moglibyśmy wybrać się do kina i w ten sposób spędzić miły wieczór.

ruszać (ruszyć) głową - myśleć nad czymś intensywnie: Chłopie, to zadanie musi mieć rozwiązanie! Rusz głową, przemnóż dwa przez dwa i wszystko okaże się prostsze!

korona komuś z głowy nie spadnie (nie spadła) KORONA

stanąć (stawać) na głowie - bardzo się starać, osiągać coś wielkim nakładem sił: I choćbyś stawał na głowie, nigdy nie dostaniesz ręki mojej ukochanej, jedynej córki!

coś stoi (jest postawione, stanęło) na głowie (też: stawiać coś na głowie) - coś jest pozbawione sensu, coś zostało zrobione źle, coś dzieje się wbrew rozumowi, logice: Nie ulega wątpliwości, że reguły i zasady rządzące polską ligą piłkarską zostały w pewnym momencie postawione na głowie.

coś komuś strzeliło do głowy - ktoś wpadł na jakiś pomysł (z reguły nie najlepszy); ktoś wyskoczył z jakimś nieprzemyślanym pomysłem: Wszystko byłoby dobrze, gdyby Wojtkowi nie strzeliło do głowy puścić kierownicę i w ten sposób przekonać się, czy potrafi jechać rowerem "bez trzymanki" Niestety, nie potrafił.

suszyć komuś głowę - narzucać się komuś z prośbami, natrętnie się o coś upominać, natarczywie się czegoś domagać: Adam tak długo suszył ojcu głowę, aż wreszcie ten skapitulował i obiecał, że kupi natrętowi wymarzony samochód.

coś komuś świta (zaświtało) w głowie - w czyjejś głowie pojawia się jakiś niezły pomysł, ktoś wpada na jakiś pomysł: Już odkładał z rezygnacją długopis, ale coś mu zaświtało w głowie i zaczął znowu pisać, początkowo powoli, potem coraz szybciej, niczym w natchnieniu.

tracić (stracić) głowę - 1) przestać racjonalnie myśleć, stracić opanowanie, wpaść w panikę; 2) stracić głowę dla kogoś - zakochać się, być pod czyimś silnym wpływem, urokiem: 1) I kiedy powiał wiatr z siłą niespotykaną o tej porze roku, całkiem stracił głowę i pognał prosto przed siebie, pragnąc uciec stamtąd jak najdalej; 2) Maria stanęła w drzwiach komnaty. Była tak piękna, że Tobiasz zupełnie stracił dla niej głowę.

nie tracić (nie stracić) głowy - pozostać opanowanym mimo trudnej sytuacji, zachować zimną krew: Mimo przeważających sił wroga, Polak z reguły nie traci głowy i z pełnym poświęceniem walczy do końca.

krew uderza komuś do głowy KREW

(chyba) upaść na głowę - wyskoczyć z jakimś niezbyt mądrym pomysłem, zrobić coś, co wzbudza totalną dezaprobatę lub zdziwienie: Więc mówisz, że w tej Anglii wszystkie samochody jeżdżą lewą stroną? Ktoś tam chyba na głowę upadł!

wbić (wbijać) sobie coś do głowy - 1) uprzeć się, usilnie starać się czegoś nauczyć, coś zapamiętać; 2) (tylko w trybie rozkazującym: wbij sobie do głowy!) zapamiętaj sobie!: 1) Nic tu chłopie nie poradzisz, jak Radek coś sobie wbije do głowy, to nie ma niego siły!; 2) Wbij sobie do głowy: Europa to nazwa kontynentu, a nie zespołu rockowego!

wchodzić (wejść) komuś na głowę - wykorzystać czyjeś pobłażanie, zdominować kogoś, podporządkować sobie kogoś: Praca w zawodzie przedszkolanki jest bardzo trudna - musisz umieć dostrzec granicę i nie pozwolić, by dzieci weszły ci na głowę.

wybić (wybijać) komuś z głowy kogoś (coś) - pozbawić kogoś złudzeń odnośnie do jakiejś osoby (rzeczy); wpłynąć w gwałtowny sposób na zmianę czyjegoś stanowiska w jakiejś sprawie: Już ja mu wybiję z głowy córkę sołtysa! Nie pozwolę, by mój najlepszy przyjaciel ze zwykłej pazerności popełnił najpoważniejszy błąd w swoim życiu!

wylać kubeł (wiadro) pomyj (pomyje) na czyjąś głowę (komuś na głowę, na kogoś) POMYJE

coś komuś wylatuje (wyleciało) z głowy - zapomnieć o czymś: O rety, zupełnie wyleciało mi z głowy, że na godzinę siódmą rano mieliśmy wyznaczoną zbiórkę zastępu!

zachodzić w głowę - zastanawiać się nad czymś intensywnie, dręczyć się jakąś myślą: Od tygodnia zachodzę w głowę - czy odpisze na mój list, czy nie?

zaprzątać (zawracać) sobie głowę - być opanowanym przez jakąś natrętną myśl, sprawę, myśleć o czymś w sposób intensywny: Dobrze ci radzę, przestań zawracać sobie głowę randkami i weź się za naukę, bo to wszystko źle się dla ciebie skończy!

zawracać komuś głowę - być wobec kogoś natrętnym, natarczywym, narzucać się komuś: Nie chcę już być sławny ani popularny! Wszyscy na ulicy zawracają mi głowę prośbami o autograf albo pytaniami, co u mnie słychać....

zmyć komuś głowę - zrobić komuś awanturę: Lepiej wrócę już do domu, nie chcę się spóźnić, bo matka znowu zmyje mi głowę.