ekspresjonizm (fr. l'expression - ekspresja, wyraz)

jeden z awangardowych kierunków sztuki ukształtowany w Niemczech około 1910 roku, istniejący od lat dwudziestych XX w. Zapowiedzi ekspresjonizmu odnaleźć można już w twórczości pisarzy wcześniejszych epok: symbolizmu i naturalizmu (m.in. A. Strindberg), sam zaś kierunek oddziaływał na twórczość pisarzy następnych pokoleń. Ekspresjonizm przejawiał się we wszystkich dziedzinach sztuki: muzyce (G. Mahler), malarstwie (np. E. Munch Krzyk), teatrze, filmie oraz literaturze. Kluczowym słowem kierunku była ekspresja, czyli wyrażanie indywidualnych, osobistych przeżyć. Ekspresjonizm odrzucał realizm i zwracał się w stronę irracjonalizmu, podświadomości, metafizyki, starał się w ten sposób dotrzeć do istoty bytu i człowieka. Rezygnując z konwencji artystycznych, koncentrował się na treści i prawdzie. Odrzucenie konwencjonalnych kanonów piękna i sztuki prowadziło niejednokrotnie do niejasności stylu i języka. Rezygnując z intelektualizmu i logiczności, dążył do wizyjności, dynamiczności i poetyki "krzyku". W artyście widział wizjonera i wieszcza poszukującego absolutu i istoty bytu. Ekspresjonizm był sztuką zaangażowaną w polityczne, społeczne i moralne problemy swej epoki, wyznaczone przez I wojnę światową, inflację, kryzys polityczny. Postulował totalną odnowę i przebudowę człowieka i życia. W Polsce pojawił się ekspresjonizm już w okresie Młodej Polski w twórczości S. Przybyszewskiego, W. Berenta, T. Micińskiego. Właściwy ekspresjonizm ukształtował się w 1917 roku w powiązaniu z założonym przez J. Hulewicza czasopismem "Zdrój". Przedstawicielami kierunku byli tacy pisarze, jak: J. Iwaszkiewicz, J. Kaden-Bandrowski, E. Zegadłowicz.

Najwybitniejszym osiągnięciem artystycznym ekspresjonizmu w Polsce jest twórczość J. Wittlina, wyrażająca sprzeciw wobec wojny (Sól ziemi). Cechy kierunku można znaleźć też w powieściach S. I. Witkiewicza i in. Polegają one na wprowadzeniu emocjonalnych elementów stylu, sięganiu do brzydoty, brutalizmów, wulgaryzmów, animizacji.