Wielka Trójka nie mogła dojść do porozumienia w sprawie losu
Niemiec po zakończeniu II wojny światowej. Stalin forsował projekt
utrzymania całości Niemiec, gdyż w ten sposób jego wpływy
sięgnęłyby do Renu. Amerykanie i Anglicy opowiadali się natomiast
za podziałem Niemiec. Ostatecznie w wyniku kompromisu zadecydowano
o podziale Rzeszy (w granicach z 1937 r.) na 4 strefy okupacyjne.
Kompromis ten stał się jednak zalążkiem przyszłych sporów, gdyż
każdy z 4 okupantów (USA, ZSRR, Wielka Brytania, Francja) chciał w
swojej strefie okupacyjnej realizować własną politykę. 1 stycznia 1947 r. Amerykanie i Anglicy połączyli swoje strefy
okupacyjne i w ten sposób powstała tzw. Bizonia - połączona unią
celną. Rok później dołączyła do niej strefa francuska i Bizonia
zmieniła się w Trizonię. Szybko objęto ją planem Marshalla i
wprowadzono tam jednolitą walutę. ZSRR zaprotestował przeciwko temu: delegat radziecki Andriej
Sokołow opuścił posiedzenie Sojuszniczej Rady Kontroli, co
oznaczało jej kres.
19 VI 1948 r. ZSRR ogłosił, że na terenie jego strefy okupacyjnej
jedynym środkiem płatniczym nadal pozostanie stara marka. Rosjanie
odizolowali swoją strefę okupacyjną od trzech pozostałych,
zakazując jakichkolwiek kontaktów. Utrudniło to Zachodowi kontakt z
Berlinem zachodnim - doszło do blokady Berlina. Był to tzw.
I kryzys berliński,
- · który trwał do maja 1949 r. Ponieważ ZSRR nie zezwalał na
transport lądowy, państwa zachodnie utworzyły tzw. "most
powietrzny", którym dostarczano niezbędną pomoc dla Berlina
zachodniego. Na konferencji ministrów spraw zagranicznych (23 V - 2
VI 1949) ustalono, że Berlin nie będzie integralną częścią Niemiec
zachodnich.
- II kryzys berliński
- · rozpoczął się pod koniec maja 1953 r. Kierująca NRD Niemiecka
Socjalistyczna Partia Jedności, realizując stalinowską politykę
gospodarczą, doprowadziła do nadmiernego wyśrubowania norm pracy.
15 VI 1953 r. murarze z Berlina rozpoczęli protest, domagając się
obniżenia norm. Kiedy zlekceważono ich prośbę, 16 i 17 VI 2/3
robotników NRD rozpoczęło strajk. Władze NRD poprosiły stacjonujące tam wojska radzieckie o
stłumienie protestów.
17 VI Armia Czerwona spacyfikowała strajkujących. Dla wszystkich krajów bloku wschodniego było to swoiste
ostrzeżenie, że z "raz obranej drogi" nie ma odwrotu.
We wrześniu 1960 r. rząd NRD wydał zakaz przybywania do stolicy
obywateli RFN bez zezwolenia ze strony NRD. Jednocześnie od dłuższego już czasu trwało napięcie pomiędzy ZSRR
a Zachodem (kolejny etap zimnej wojny) spowodowane kryzysem
karaibskim oraz zestrzeleniem przez ZSRR w pobliżu Swierdłowska (1
V 1960 r.) amerykańskiego samolotu szpiegowskiego U-2. Na spotkaniu
w Wiedniu (3-4 VI 1961) Kennedy i Chruszczow nie doszli do
porozumienia, a w lipcu tego roku Amerykanie zwiększyli armię i
rozpoczęli przygotowania do zorganizowania nowego "mostu
powietrznego".
13 VIII 1961 r. rząd NRD w porozumieniu z państwami Układu
Warszawskiego rozpoczął budowę muru berlińskiego (o długości 45
km), który rozdzielił zachodnią i wschodnią część miasta.
Jednocześnie 120-km murem oddzielono też cały Berlin zachodni od
terytorium NRD. Jego mieszkańcy - chcąc udać się do Berlina wschodniego - musieli
okazywać zachodnioberlińskie dowody osobiste, mieszkańcy NRD
natomiast mogli odwiedzić Berlin zachodni tylko po uzyskaniu
odpowiedniego zezwolenia. Mieszkańcy RFN chcący odwiedzić NRD (i
odwrotnie) musieli uzyskać odpowiednie wizy. Doszło do
definitywnego podziału miasta.
III kryzys berliński rozwiał wszelkie nadzieje na ewentualne
porozumienie między Wschodem a Zachodem.
