globalne zjawisko, które jest wynikiem presji człowieka na środowisko przyrodnicze w celu przystosowania go do własnych potrzeb. Doprowadza do zmian jego zasobów (powietrza atmosferycznego, wody słodkiej, gleby, szaty roślinnej, terenu) przez działania zastępujące te naturalne elementy elementami obcymi - tzw. działanie kosmopolityczne (nawożone i meliorowane gleby, wyrównywana powierzchnia terenu, eksploatowany i przetwarzany surowiec mineralny, zanieczyszczona woda i atmosfera, obszar po deforestacji i inne).
