skała osadowa

skała utworzona w wyniku nagromadzenia się minerałów (sedymentacji) powstałych z rozkruszania i rozdrabniania skał magmowych i skał przeobrażonych, z wytrącania z roztworów wodnych lub produktów działalności organizmów roślinnych i zwierzęcych. Ze względu na sposób powstawania i gromadzenia się osadów wyróżniamy skały:

• okruchowe (klastyczne) - powstają w wyniku nagromadzenia rozdrobnionych okruchów innych skał wcześniej istniejących. Do grupy tej należą skały luźne takie jak piasek, żwir, pył, muł. Skałami okruchowymi są również skały zwięzłe - ił, less i glina. Luźne i zwięzłe skały okruchowe mogą ulegać diagenezie, czyli procesom prowadzącym do ich przemiany w skały lite. Przemiany te mogą zachodzić pod wpływem ciśnienia warstw nadległych, jak również w wyniku wytrącania minerałów spajających poszczególne okruchy. W ten sposób powstają: zlepieńce ze żwirów, piaskowce z piasku, mułowce z mułu, iłowce z iłu;
• organogeniczne (pochodzenia organicznego) - powstają wskutek nagromadzenia szczątków organizmów roślinnych lub zwierzęcych. W ten sposób powstają wapienie zbudowane głównie z węglanu wapnia. Przykładami wapieni mogą być:

a) wapienie muszlowe wytworzone z muszli mięczaków,

b) wapienie koralowe ze szkieletów koralowców tworzących rafy koralowe,

c) wapienie krynoidowe ze szkieletów liliowców,

d) kreda z mikroskopijnych szkieletów planktonu, głównie otwornic.

Ze szczątków zwierzęcych powstają również skały krzemionkowe - np. radiolaryty. Krzemionka pochodzi ze szkieletów promienic (radiolarii).

Przez nagromadzenie i przeobrażenie materii roślinnej powstaje węgiel. W zależności od zawartości węgla atomowego wyróżniamy:

• torf - około 60% zawartości C,
• węgiel brunatny - 65-78%,
• węgiel kamienny - 78-92%,
• antracyt - do 97% zawartości C.

Pochodzenia organicznego są również węglowodory: gaz ziemny, ropa naftowa, wosk ziemny i asfalt.

• chemiczne - powstają wskutek wytrącania się związków chemicznych zawartych w wodzie. W ten sposób powstają wapienie nieorganiczne - wapienie oolitowe, martwica wapienna. Innymi skałami chemicznymi są:
• anhydryt - siarczan wapnia,
• gips - uwodniony siarczan wapnia,
• sól kamienna - chlorek sodu,
• sól potasowa - chlorek potasu.